Mùa Đông Noel !

Khi ba tôi còn tại thế, tôi quên hỏi chuyện mà ông kể sau đây xảy ra năm nào. Ông đã đi xa, nhưng trong tôi còn vọng lại giọng kể của ông về một thiên diễm tình. Đó là mối tình của ông với cô gái lai Pháp ở Thanh Hóa.

Ba tôi kể rằng, ông đã có hơn hai năm dạy học tại Trường Tư Thục của Nhà Chung Thanh Hóa – trường Alexandre de Rhodes, mà thời ấy, người ta quen gọi tên trường là Mission (Phái đoàn truyền giáo). Kề cạnh trường có gia đình quyền quí, sống trong ngôi biệt thự; mẹ là người Việt, cha người Pháp, sinh một lần được hai cô con gái, giống nhau như hai giọt nước. Họ đặt tên cô chị là Thỏ và em là Thẻ. Cặp trẻ lai này được Trời ban cho khuôn mặt Tây lai ta: đầy đặn, sóng mủi cao, mắt màu hạt dẻ, da trắng hồng và Việt lai Tây, mang nét Á Đông của mẹ cho màu tóc đen nhánh, dày xỏa tràn bờ vai.

Tuy nói giống nhau như hai giọt nước, song, nếu nhìn thật kỹ thì sẽ nhận ra cô Thỏ mặn mà hơn, nét nào ra nét đó chứ không dung hòa như cô em. Các chàng trai từ Nam ra Bắc đều nghe đồn về sắc đẹp của hai cô, nhất là cô Thỏ. Các chàng trai tài hoa, thì muốn được tận mắt chiêm ngưỡng hoa khôi của trời có đúng như lời đồn đại? Còn các cô gái có nhan sắc khác cũng muốn xem sắc đẹp cô nàng như thế nào mà hút hồn hết giới mày râu của họ vậy?

Hai chị em được cha để lại Cửa Hàng bán Mỹ phẩm ở đường tên gì tôi không nhớ, bây giờ chính là đường Lê hoàng . Mẹ mất, cha sống bên Pháp, hai cô sống với người cậu. Cô Thỏ biết thế mạnh ở sắc đẹp trời cho mình, nên rất kiêu kỳ, đến độ chẳng một ai lọt vào mắt xanh của nàng. Các bạn của ba tôi–người Thanh Hóa, đã nhiều lần bị nàng cự tuyệt nên tức lắm. Thấy dáng vẻ thư sinh của Xuân Khai nhìn khá bắt mắt, họ bèn nghĩ kế trả thù cô nàng nàng đỏng đảnh kia bằng một cuộc thách đố: “Cậu mà cưa đổ được cô Thỏ, tụi mình hùn nhau trả cậu đúng một tháng lương” Một tháng lương của Xuân Khai hồi đó là 120đ Đông Dương, lớn lắm chứ chơi đâu. Song, chẳng vì tháng lương của đồng nghiệp mà chính nhà giáo trẻ kia từ lâu nghe danh tánh cô nàng kiêu ngạo đó cũng muốn thử “Xem mèo nào cắn mỉu nào”





Thiết nghĩ chúng ta cũng nên biết về mái trường mà nhà thơ Xuân Khai dạy một chút. Dẫu sao chính nó cũng góp phần vào việc gây phiền toái không ít cho cuộc đời ông sau này: Đây là Trường Tư Thục của người Cơ-Đốc-Giáo. Niên khóa năm 1941- 1942 nhà thơ Chế Lan Viên dạy học ở đây. Chú dạy Việt văn từ lớp đệ nhất niên đến đệ tứ niên và dạy Pháp văn lớp đệ nhất niên. Mỗi tuần mỗi lớp bốn giờ, tiền lương 80đ một tháng. Niên khóa 1942-1943 trường Chấn Thanh ở Đà Nẵng mời chú về dạy; giờ dạy ít hơn nhưng lương thì bằng nên chú nhận lời.





Để trọn tình với người bạn thủa hàn vi, chú biên thư cho Xuân Khai ra Thanh dạy thế. Nhà trường từ lâu đã nghe danh thi sĩ Xuân Khai, nên bằng lòng cho Chế đi và Xuân Khai đến. Ba tôi nói, dạy được một thời gian ngắn, ông được Trường tín nhiệm nên tăng lương cho ông lên tới 120đ. Đó là mức lương rất cao so với các thầy giáo khác.





Ta lại quay về với nàng Thỏ nhé. Mãi vẫn chưa có cơ hội tiếp cận đối tượng để trừng phạt cái tính kiêu ngạo của nàng. Một hôm, trên đường về nhà, dịp may hiếm có. Cùng một con đường, cô Thỏ đạp xe hướng ngược lại. Bỗng đâu, một luồng gió mạnh thổi, quấn tà áo dài cô vào xích xe đạp. Loay hoay mãi vẫn không lấy được vạt áo ra. Đúng lúc, Xuân Khai bước đến, nhẹ nâng bánh xe sau lên, quay ngược rồi cẩn thận gỡ tà áo ra. Xong, chẳng nói chẳng rằng, tỉnh bơ đi thẳng, không kịp để người đẹp nói lời cảm ơn. Chính cái phớt tỉnh Ăng-lê đó khiến người đẹp ấm ức, cục tự ái dâng lên tận cổ, cô quyết tâm tìm bằng được con người khinh bạc kia là ai? từ đâu đến, trông lạ mà hách thế ? Liền sau, cô nhờ người dò la tin tức, địa chỉ của chàng để biết người ấy như thế nào mà dám phớt tỉnh cả với cô ?.. .



Còn chàng trai, một hôm, đến giờ tan lóp, lững thửng bước ra cổng trường để về. Chàng vô cùng kinh ngạc, thấy cô Thỏ đứng ngay bên trái cổng, mắt chăm chắm nhìn về phía chàng, nụ cười mỉm đã sẵn trên môi. Dưới bóng mát của hàng cây, trong chiếc áo dài màu hoàng yến, cô Thỏ thật lộng lẫy và đẹp mê hồn …Lạ thay! cô lại vẫy tay ra hiệu chàng đến …





Rồi từ đó, cứ sau giờ tan trường, cô Thỏ đến, đón chàng bằng chiếc xe đạp nọ. Cuối cùng các bạn của chàng đành chịu thua, phải xác nhận “Trái tim cô gái kiêu kỳ kia đã bị Xuân Khai chinh phục được rồi!” Từ đó, hai người thường sánh đôi trên bãi biển Sầm Sơn hay ở công viên trước những cặp mắt ghen tỵ và khâm phục của các đồng nghiệp.

Mùa đông năm ấy cô Thỏ đan tặng chàng chiếc fuolard quàng cổ màu xanh cổ vịt . Sau nữa, cô lại mang xấp vải Tropican màu trắng, cha gửi từ Pháp sang, đem thợ may cho chàng bộ complet. Chính bộ complet này ba tôi đã mặc đi trên chuyến tàu về lại quê và cho rằng, chính nó đã làm cho lính Pháp kính nể. (đã nói trong bài “Trên chuyến tàu về lại quê năm ấy”)





Họ không đến được với nhau là do chiến tranh loạn lạc. Nhật đảo chính đuổi Pháp chạy khỏi Thanh Hóa. Trước tình hình đó, hai chị em Thỏ, Thẻ được cha đón về sống với ông tại Pháp. Con chàng thi sĩ - nhà giáo trở về Bình Định, tham gia kháng chiến kiến quốc.



Bộ complet và chiếc foulard quàng cổ, cô Thỏ tặng đã thành kỷ vật theo ba tôi qua nhiều năm tháng. Lần họp toàn thể anh em làm công tác Văn Hóa của Liên Khu Năm, ở Thiết Đình Bồng Sơn, ba bị mảnh bom xé rách ống quần bên trái, ông bị thương ở gót chân ( trên đã nói).





Tiếc kỷ vật, ba tôi thuê thợ may thành hai chiếc mũ vành rộng rất đẹp cho tôi và Tú Thủy. Chị em chúng tôi đội ra tận Miền Bắc. Những tháng đầu, chúng tôi còn giữ được; sau này vào học ở Trường Học sinh Miền Nam , vì phải mặc áo quần, mũ đồng phục theo qui định của nhà Trường. Chiếc mũ lá cọ đã thay chiếc nón trắng, một kỷ vật khó quên của ba tôi!



Khi tôi biết quá khứ đẹp về nguồn gốc của hai chiếc mũ thì đã trễ. Trước đây ba tôi kín lắm, chẳng nghe ông kể chuyện về người đàn bà lai Pháp này bao giờ. Nếu biết sớm, có thề tôi đã giữ lại chiếc mũ để bây giờ góp mặt trong “Phòng lưu niệm Yến Lan” thì hay biết mấy! Lúc đó, chúng sẽ là vật chứng lãng mạn về chuyện tình của chàng thi sĩ trẻ và cô gái lai Pháp.



Còn chiếc áo, những ngày đông giá lạnh ở Hà Nội, ba tôi khoát vào mình. Một lần, vào “Cửa hiệu bán đồ cũ” ở Hải Phòng, thấy có chiếc quần trắng, hao hao như chiếc quần cô Thỏ tặng, ba tôi mua để cho đủ bộ. Không biết có phải bộ mà ba đang mặc trong bức ảnh chụp chung với nhà văn Nguyễn Khải và nhà thơ Hoàng Minh Châu không nhỉ ?



Bài thơ “Mùa xuân này lạnh lắm em ơi”



Tiếc một mùa xuân, tiếc chẳng nguôi

Em ngồi giũ kén cạnh nong phơi

Con oanh lơ lửng bên cành trúc

Hót vọng trời xa giọng đón mời



Ta đang dệt mộng với tơ vần

Rối rắm tâm tư cố gỡ lần

M ơ ướ c vừa vun đầu ngọn bút

Biết đâu em sắp sẵn hành trang



Em đi, ngày tháng biệt mùi tăm

Kén đã luân sinh mấy kiếp tằm.

Một mảnh hồn ta còn đọng mãi

Trên vành nong úa sắc thời gian.



Mảnh ào tơ vân lỗi hẹn rồi

Mùa xuân này lạnh lắm em ơi

Bài thơ ấy đắp sao cho kín

Mảng tuyết cô liêu phủ suốt đời.



(Trích Mùa xuân này lạnh lắm em ơi )





Có một điểm đáng lưu tâm . Vào ngày giỗ thứ 12 của ba tôi (trung thu 2010) tại thị trấn An Nhơn-Bình Định. Tôi nhận được sách tặng của nhà văn Mai Ngọc Thanh - người mà trước đây là một trong những người ba xem như em trong gia đình . Thỉnh thoảng về phép có gặp chú đang chuyện trò cùng ba ở nhà (37 Hàng Quạt). Khi biên tập HK Yến Lan nhớ mãi về anh , tôi muốn nhắc đến chú, nhưng tư liệu về chú ít quá. Tình cảm mà chú đối với gia đình tôi, chú viết: “Với anh Yến Lan, tôi có nhiều kỷ niệm lắm. Với chị Yến Lan và các con của anh chị, vợ chồng tôi có nhiều gắn bó lắm, khó mà kể ra cho hết. Tình cảm ấy trở thành tài sản trong cuộc sống của vợ chồng tôi, thứ tài sản bền vững nhất... ”



Chú có kể mối tình của ba tôi với cô Thỏ. Theo chú: câu chuyện về hai nàng Thỏ-Thẻ hơi khác một chút về xuất xứ. Chú nói “Khi ba tôi dạy ở trường Mission, là lúc chú đang sống với bà ngoại để học Tiểu học (Moyen 1 và Moyen 2) tại trường hai năm; học với thầy Nguyễn Đình Tiên (là nhà văn quân đội, tác giả bộ sách “Chân dung tướng ngụy Sài Gòn” là bạn học với Nguyễn Tường Vân, con trai ông Nguyễn Tường Long, anh ruột của hai chị em cô Thỏ-Thẻ. Hai chị em đều là hoa khôi của tỉnh Thanh Hóa thời ấy, khiến không ít chàng trai mê đắm. Nguyễn thị Thẻ yêu Phạm Huy Thông với “Tiếng địch sông Ô”, ở phố Hàng Bạc Hà Nội, Còn cô Thỏ yêu Xuân Khai với “Bến My Lăng”. Như vậy , hai chị em ruột yêu hai thi sĩ rất nổi tiếng thời bấy giờ. Khi trường Mission đóng cửa, Yến Lan quay về quê, còn Phạm Huy Thông phải đi du học bên Pháp.





Như vậy, theo chú Mai Ngọc Thanh thì hai cô Thỏ-Thẻ là người Việt thuần chủng, có anh ruột là Nguyễn Tường Vân, con của ông Nguyễn Tường Long. Còn theo câu chuyện mà tôi nghe được từ ba thì Cô Thỏ và Thẻ là con sinh đôi của một người Pháp; vì thế, câu chuyện diễn biến hơi khác. Nhưng chú Mai Thanh cũng chưa xác định là chú đúng. Xét về nội dung bài thơ “Mùa xuân này lạnh lắm em ơi” có những câu:



M ơ ướ c vừa vun đầu ngọn bút

Biết đâu em sắp sẵn hành trang

Em đi, ngày tháng biệt mùi tăm

Kén đã luân sinh mấy kiếp tằm.

Một mảnh hồn ta còn đọng mãi

Trên vành nong úa sắc thời gian

Mảnh ào tơ vân lỗi hẹn rồi

Mùa xuân này lạnh lắm em ơi

Bài thơ ấy đắp sao cho kín

Mảng tuyết cô liêu phủ suốt đời.



Bài thơ ra đời vào thời gian Nhật đảo chính Pháp, hai chị em cô Thỏ-Thẻ chuẩn bị về Pháp với cha.



Theo lời kể của ba thì cô Thỏ và Thẻ sống với ông cậu. Vậy, tôi suy diễn; có thể ông Nguyễn Tường Long là cậu của hai cô Thỏ và Thẻ chứ không phải cha, còn Nguyễn Tường Vân có thể là anh em con cô, con cậu với họ mà thôi.