Đêm Mưa Nghe Hát Bài Thơ Cũ

M ưa là một người khách cẩn trọng báo tin trước bằng những đám mấy đen và những ngày âm u oi bức rung động trong một thoáng gió như tiếng chuông leng keng của người thầy lễ dẫn đầu đám rước.
Mỗi ngày bầu trời như muốn thấp gần những mái nhà.
Rồi một buổi chiều nào đó trong một ngày nào đó, mưa đến, ung dung và khoan thai đến, gõ đều đặn những nhịp tay trên cánh cửa nhà ta.
Và như thế mùa nắng đã hết.
Tối hôm qua mưa áo ạt tới hai lần. Một lần vào lúc nửa đêm và một lần vào lúc gần sáng. Mưa bay qua cửa sổ tạt ướt chổ nằm ta đánh thức cơn mê ngủ quá khứ, khiêu dậy những hoài niệm tưởng đã chết. Mưa là cây kim nhọn đâm thủng cái nhọt bộc căng kỷ niệm, mưa là đóm lửa của đầu điếu thuốc làm xìu quả bóng trên tay đứa bé.
Mưa, chính là cơn gió lớn xô sập cánh cửa dĩ vãng.
Ta đốt một điếu thuốc. Nhớ nhà, Nhớ nhà châm điếu thuốc.
Hồ Dzếnh,
Phải rồi, đó chính là Hổ Dzếnh. Một Hồ Dzếnh thi sĩ được khói thuốc âm nhạc của Dương Thiệu Tước phà vào tâm hồn ta .
Kỳ lạ thay, mưa đêm làm nhớ nắng chiều. Chiều của người thi sĩ này không giống như chiều của bất kỳ một người nào khác.
Ta tưởng như đang nghe vọng lại đâu đó tiếng thơ của Huy Cận qua những tiếng khua động tí tách của giọt mưa trên mái tôn.
Tai nương nước giọt mái nhà
Nghe trời nằng nặng nghe ta buồn buồn
Nghe đi rời rạc trong hồn
những chân xa vắng dặm mòn lẽ loi
Rơi rơi dìu dịu rơi rơi ….
Nhưng không, đó chỉ là Hồ Dzếnh, một Hồ Dzếnh làm thơ cho Dương Thiệu Tước được yêu mến hơn và một Dương Thiệu Tước làm cho Hồ Dzếnh gần gủi chúng ta hơn.
Một người bạn nói với ta rằng thơ hay chỉ được đọc trong đầu và âm nhạc tuyệt diệu nhất chính là sự im lặng.
Nhưng tại sao gọi là Thi Ca ?
Âm nhạc phải chăng là thứ ngôn ngữ phổ quát nhất còn thơ vốn là thứ ngôn ngữ đặc thù nhất .
Hình như ta chỉ có thể yêu được nhạc của Võ Đức Thu trong Tống Biệt của Tản Đà, yêu thêm một tình yêu nữa tiếng thầm thì Phạm Duy trong Ngậm Ngùi của Huy Cận, và nhìn khuông mặt Phạm Đình Chương rõ hơn một chút trong Mộng Dưới Hoa của Đinh Hùng
Và ngược lại, tại sao không phải là “hình như” một Đinh Hùng chỉ thức dậy với Phạm Đình Chương, một Huy Cận chỉ làm xao xuyến tâm hồn ta bởi Phạm Duy và một Tản Đà được nâng cao vóc dáng lên nữa bằng âm nhạc Võ Đức Thu ?
Phải, tại sao không?

Chiều .

Đó là bài thơ của một người không giống một người nào và âm nhạc của họ Dương không phải là âm nhạc của ai.
Nhưng ta cảm thấy có lẽ họ Dương đã hiểu quá rõ Hồ Dzếnh, và âm nhạc của chàng đã thẩm thấu thơ của người.
Dương Thiệu Tước là người nói lớn hơn giọng nói của họ Hồ, là người phóng rọi to thêm nữa cái tâm hồn hôn nhiên của thi sĩ. Và hơn tất cả những điều đó, Dương Thiệu Tước làm thơ của Hồ thơ hơn, cũng như thơ của Hồ Dzếnh làm nhạc của Dương tràn đầy nhạc tính hơn.
Vả lại, dường như (?)âm nhạc tuyệt diệu đó trong dòng thơ phi thường kia được nghe lại trong đầu ta đêm nay không pahỉ là cái gì khác ngoài tính cách kêu gọi, tham dự, can thiệp của vật xúc tác tốt nhất, giống như thìa nước trà tannhững vụn bánh madeleine của Marcel Proust hé mở tấm màn sương mù của ngày cũ.
Phải rồi, đó là những ngày ta lạc trong rừng, tuổi nhỏ và núi cao và chiến tranh. Bộ đội Nam Long, Hòn Lớn, Sông Ba, những ngỳa trốn giặc Pháp, những đêm lửa trại ca hát, những âm nhạc, thơ và kịch.
Phải rồi, đó chỉ là ta, chạy lúp xúp trong rừng sâu; trầm mình trong lá cây và tiếng chim.
Phải rồi, đó chỉ là điếu thuốc đầu đầu tiên hút lập bập trong tiếng cọp gầm và tiếng súng.
Phải rồi, đó là tuổi nhỏ ta lạc trong chổ không người. Nhớ cha, nhớ mẹ, nhớ anh em và nhớ nhà>. Mây trên trời, hoalá trên cây, lo sợ trong đầu.
Chiều
Đó là ta. Chỉ là ta. Trong một buổi chiều buồn rầu tâm hồnlãng đãng, điếu thuốc đáng, hơi thở khô.
Kỳ lạ thay. Hồ Dzếnh và Dương Thiệu Tước chỉ là cái cơ hội để nhớ đến cái ta đầy tội nghiệp,
Nghe lại một lần nữa bài Chiểu để ta còn nhìn lại ta.
Có kỳ cục không, người ta khôngnhớ đến sự vật, người ta không nhớ đến âm nhạc, người ta không nhớ đến thi ca, người ta chỉ nhớ đến chính mình mà thôi
Ai đã nói thế?.
Chẳng cần nữa.
Chỉ là cái ta trong suốt qua sự im lặng của âm nhạc, hơi thở của bài thơ và tiếng mưa rơi thánh thót trong đầu .
Nguyễn Xuân Hoàng
(Trích trong " Y’ Nghĩ Trên Cỏ" . Nguyễn Đình Vượng xuất bản ,1971)