Phần II

Gành Móm
Tượng mắng non sông tác chẳng tà,
Cớ sao Gành Móm lại do ra?
Chòm rong lộp xộp râu Bành Tổ,
Kẹt đà gio gie nướu Tử Nha.
Miệng xúc trêu trao cơn sóng dợn,
Khăn lau quọt quẹt thức mây qua.
Thày lay thử hỏi xuân thu mấy?
Rằng thuở khai thiên đã có ta.

Đĩ Đi Tu
Lầu xanh thảnh thoát tiếng chuông truyền,
Tỉnh giấc cao đường lúc ngửa nghiêng.
Mượn chiếc thuyền tình qua biển ái,
Đưa con sóng sắc đến rừng thiêng.
Trông gương trí tuệ lau lòng tục,
Lần chuỗi bồ đề dứt trải duyên.
Mát mẻ cửa Không trăng gió sẵn,
Dầu chưa nên Phật cũng nên Tiên

Lên đèo Hải Vân

Đồi liễu ngàn mai cảnh quạnh hiu,
Chia hai Thuận, Quảng một con đèo.
Lá dòm mặt nước cây mong lội,
Biển bọc chân non sóng muốn trèo.
Mặt đất day ngang đường khuất khúc,
Sườn non dựng ngược đá cheo leo
Vén mây muốn bước lên trên tót,
Đoái lại vầng trăng lẽo đẽo theo.

Chiêu Quân qua ải

Tráo chác khôn lường mũi bút gian
Trăm năm khuấy rối phận hồng nhan.
Chín trùng ứa lụy rưng đôi mắt,
Ngàn dặm ôm tì tím lá gan.
Cột giả thành che bờ cõi vẫn,
Lụy làm mưa rưới lửa binh tàn.
Người trên nhà Hán đi đâu lẩn,
Xui trận ôn nhu tới dẹp loàn.

( Câu đầu: nhắc việc Mao Diên Thọ vẽ không đúng diện mạo Chiêu Quân khiến nàng bị hại. Đấy cũng nhầm ám chỉ mũi bút của những kẻ theo giặc như Tôn Thọ Tường đã làm hại dân, hại nước. Ôn nhu: Chê trách nhà Hán nhưng thật ra là để thầm chê trách thái độ nhu nhược của vua quan nhà Nguyễn đối với thực dân Pháp)

Cảnh Trời chiều

Trưa sớm đài danh gió bụi nhiều,
Vườn quê vui thú cảnh trời chiều
Nhành chim rải rác đơm bông bạc
Màn sáng xuê xoang trải gấm điều.
Ngả ngớn lưng trâu ngơ vọt mục,
Loi thoi bóng ác khẳm thuyền tiêu
Xót người mạng bạc trong chằm nhạn
Ngó mống trông mây biết bấy nhiêu.

( Xuê xoang : sang trọng, màu mè.Ngả ngớn : không nghiêm trang.)
Các bài thơ đều trích trong sách Danh Nhân Nước Nhà của Đào Văn Hội
(sách quá cũ, mất trang bìa, không rõ nxb) và Sách Huỳnh Mẫn Đạt của Nhật Tân ( nxb Tân Việt. Sài Gòn, 1956)
2/Và một bài thơ chữ Hán:
Bài thơ có thể nói là tuyệt bút này, đã nói lên hết sức đầy đủ phẩm chất cao quí & hào hùng của người Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực. Và qua bài thơ, ta cũng hiểu thêm nhân cách của một quan chức, một nhà thơ luôn đứng về phía nhân dân, biết mình phải làm gì để không phải “khom lưng chết thẹn dần” …

Ðiếu Nguyễn Trung Trực
Thắng phụ nhung trường bất túc luân
Ðồi ba chỉ trụ ức ngư dân
Hỏa hồng Nhựt Tảo oanh thiên địa
Kiếm bạt Kiên Giang khấp quỷ thần
Nhất đán phi thường tiêu tiết nghĩa
Lưỡng toàn vô úy báo quân thân
Anh hùng cường cảnh phương danh thọ
Tu sát đê đầu vị tử nhân.
Bản dịch của Thái Bạch:

Thắng bại chi bàn việc tướng quân
Người chài trụ đá khúc gian truân
Lửa bừng Nhựt Tảo rêm trời đất
Kiếm tuốt Kiên Giang rợn quỷ thần
Một sớm nhẹ mình nêu tiết nghĩa
Ðôi đường trọn chữ báo quân thân
Anh hùng cứng cổ danh thơm mãi
Lũ sống khom lưng chết thẹn dần.

Bùi Thụy Đào Nguyên, tập hợp

(Nguồn: từ các sách đã nêu tên trong bài viết)

Ghi chú ảnh:

Mộ Huỳnh Mẫn Đạt tọa lạc tại khu đất 19 khu phố Cô Bắc, trên đường Lâm Quang Ky, phường Vĩnh Bảo , Tp Rạch Giá (đối diện nhà hàng Sông Kiên).

Đây là di tích lịch sử được Bộ VH-TT công nhận. Xưa, mộ xây bằng bằng đá ong dài 2,7m, rộng 2m, cao 40cm.Trong thời gian qua, khu mộ lần lượt được tu sửa: xây thêm nhà thờ, cổng vào, hàng rào và nền được tráng xi măng và ngôi mộ được cẩn gạch men thời hiện đại.Tôi thật lòng không hiểu, như vậy di tích có đẹp hơn chăng?...