Chương 2

Không hề tạ khách

Trong tắc xi ông cảm thấy an toàn. An toàn và ấm áp. Cái ấm là món hàng chui, tuồn từ chiếc giường, được tích trữ nhằm chống lại đêm tháng Giêng ẩm ướt. An toàn, vì không thực: đây là hồn ma của mình đang lang thang trên đường phố London, nhìn mấy gã đi tìm khoái lạc kém may mắn lui cui dưới những chiếc dù của đám gác cửa; mấy cô gái ăn sương: món quà bọc dưới lớp áo mưa bằng nylon mờ mờ. Hồn ma của mình, ông đoan chắc như vậy, đã vươn lên từ đáy giếng là giấc ngủ sâu, tắt tiếng ré điện thoại trên chiếc bàn ngủ… Phố Oxford… Tại sao London là thủ đô duy nhất trên thế giới mất đi cá tính về đêm của nó? Khép chặt chiếc áo choàng sát người, Smiley nghĩ lan man, từ Los Angeles tới Berne, không thành phố nào lại sản sàng từ bỏ cuộc chiến đấu thường nhật nhằm giữ được bản sắc riêng. Xe quẹo vô Gánh Xiệc Cambridge, và Smiley ngồi bật dậy. Ông nhớ ra, lý do viên sĩ quan trực réo điện thoại, và hồi ức tàn nhẫn kéo ông khỏi cơn mộng. Cuộc đối thoại trở lại không thiếu một chữ: một kỳ công ông có được từ thuở nảo thuở nào.
- Đây sĩ quan trực, Smiley. Cố vấn muốn nói chuyện…
- Smiley, Maston đây. Anh phỏng vấn Samuel Arthur Fennan bên Bộ Ngoại giao bữa thứ hai phải không?
- Vâng, đúng là tôi.
- Vụ đó ra sao?
- Thư nặc danh, tố là đảng viên khi học Oxford. Phỏng vấn theo thường lệ, được Giám đốc An ninh cho phép.
(Fennan không thể phàn nàn, Smiley nghĩ; hắn ta biết, mình sẽ minh oan cho hắn. Không có gì bất thường. Không có gì hết).
- Anh có bênh vực ông ta chút nào không? Có… căng không; Smiley, hãy cho tôi biết.
(Trời ơi, lão hoảng rồi. Fennan chắc hẳn đưa cả nội các ra chơi tụi mình.)
- Không. Cuộc phỏng vấn rất là thân thiện. Bọn tôi mến nhau, tôi nghĩ vậy; thực tình, tôi hơi lố, trong việc biện hộ.
- Sao, Smiley, sao?
- À, tôi gần như bảo thẳng ông ta đừng lo.
- Anh bảo sao?
- Tôi bảo ông ta đừng lo. Rõ ràng là ông ta hơi hoảng, nên tôi bảo vậy.
- Anh bảo ông ta như thế nào?
- Tôi nói, tôi không có quyền, và cả Tổng Nha cũng vậy, nhưng tôi thấy, không có lý do gì để chúng ta làm phiền ông nữa.
- Chỉ có thế thôi sao?
Smiley ngưng một giây. Ông chưa từng thấy Maston như thế này bao giờ, chưa từng thấy lão quỵ luỵ đến như vậy. -Vâng. Chỉ có vậy. Tuyệt đối chỉ có vậy. (Lão sẽ chẳng bao giờ tha thứ cho mình về chuyện này. Bao nhiêu vẻ bình tĩnh có tính toán, bao nhiêu áo mầu kem, cà vạt mầu ngân nhũ, những bữa ăn thanh lịch với hàng Bộ trưởng, hoá ra chỉ có vậỵ)
- Ông ta nói, anh gieo hoài nghi về lòng trung thành của ông ta, rằng sự nghiệp của ông ta ở Bộ Ngoại giao thế là tiêu, rằng ông ta là nạn nhân của bọn chỉ điểm ăn lương.
- Ông ta nói sao? Thằng chả khùng nặng rồi. Hắn biết rõ, hắn đã được minh oan. Hắn còn muốn gì nữa?
- Chẳng muốn gì. Ông ta chết rồi. Tự sát lúc 10.30 tối bữa nay. Để lại thư cho Bộ Ngoại giao. Cảnh sát gọi thư ký Bộ trưởng xin phép mở thư. Sau đó họ báo cho chúng ta biết. Sẽ có điều tra. Smiley, anh có chắc chắn không?
- Chắc chắn về cái gì? -… thôi không sao. Ghé lại đây càng sớm càng tốt.
Phải hàng giờ đồng hồ ông mới kiếm được tắc xi. Ông gọi ba đường dây, chẳng nơi nào trả lời. Sau cùng được đường dây Công trường Sloan; và Smiley đứng chờ ở cửa sổ phòng, mình quấn khăn choàng, cho tới khi thấy chiếc tắc xi trờ tới trước cửa. Cảnh gợi nhớ những trận oanh kích hồi còn ở Đức. Cũng một nỗi bồn chồn, vẩn vơ trong đêm im ắng. Tới Gánh Xiệc Cambridge, ông ngừng xe cách Sở chừng trăm thước, phần do thói quen, phần muốn đầu óc tỉnh táo, phòng hờ cuộc điều tra nóng bỏng của Maston. Ông trình thẻ ra vào cho viên cảnh sát trực, và lầm lũi tới thang máy. Viên sĩ quan trực thở phào khi thấy ông xuất hiện. Cả hai cùng đi dọc theo hành lang mầu kem. -Maston đi gặp Chim Sẻ ở Scotland Yard. Đang tranh giành xem khối cảnh sát nào xử lý vụ này. Chim Sẻ nói, để Cảnh sát đặc biệt; Evelyn nói, để khối Điều tra hình sự; còn cảnh sát quận Surrey thì không hiểu tại sao họ bị đì như vậy. Thật rối như đám ma. Nào mình đi uống cà phê quán Cóc trong khu đi. Không có “tửu”, nhưng cũng được. Smiley cảm thấy biết ơn, có Peter Guillam trực bữa nay. Một người lịch lãm, thông minh, từng chuyên về tình báo vệ tinh; loại bạn có tình, luôn có sản một thời khoá biểu, và một con dao bỏ túi.
- Khối Đặc biệt gọi lúc 12.05. Bà vợ đi coi hát, không thấy chồng, cho tới khi về nhà một mình mới phát giác thi thể của ông ta, vào lúc 11 giờ thiếu 15. Sau cùng bà gọi cảnh sát.
- Ông ta ở đâu đó trong quận Surrey.
- Vùng Walliston, quá thông lộ Kingston. Ngay bìa khu vực thuộc đô thành. Khi cảnh sát tới, họ thấy thư gửi Bộ Ngoại giao trên sàn nhà, bên cạnh xác chết. Tay trưởng toán gọi Cảnh sát trưởng, ông này gọi sĩ quan trực Bộ Nội vụ, ông này gọi thư ký thường trực Bộ Ngoại giao, sau cùng họ được phép mở thư. Và cuộc vui bắt đầu.
- Tiếp tục đi.
- Giám đốc nhân viên Bộ Ngoại giao gọi đám mình. Ông đòi số điện thoại riêng của Cố vấn. Rằng, đây là lần cuối cùng, An ninh đụng tới người của ông ta, rằng Fennan là một viên chức trung thành, tài năng, vân vân, và vân vân…
- Ông ta đúng thế thực. Ông ta đúng thế thực.
- Ông ta nói, toàn bộ vụ này cho thấy, An ninh quá lố. Rằng phương pháp Gestapo , dù rằng chẳng có một đe doạ thực sự nào để mà châm chước.
- Tớ cho số của Cố vấn, và quay số này, bằng một đường dây khác, trong khi ông ta lảm nhảm. Bằng một cú thần sầu, tớ ngắt Bộ Ngoại giao khỏi đường dây, và gọi báo tin cho Maston bằng một đường dây khác. Lúc đó là 12 giờ 20. Maston tới đây vào lúc 1 giờ, như con gà mắc đẻ. Sáng mai, lão phải trình Bộ trưởng.
Trong giây lát, cả hai lặng im, trong lúc Guillam cho cà phê vào ly, và chế nước sôi, từ chiếc ấm điện.
Guillam hỏi:
- Hắn ra sao?
- Ai? Fennan hả? Được lắm, cho tới tôi hôm nay, tôi có thể nói như vậy. Bây giờ, hắn làm mình điên cái đầu. Xem ra thì đúng là Do Thái. Gia đình theo Chính thống giáo, nhưng hắn ta bỏ hết, khi học Oxford, và quay qua Mác xít. Lanh lợi, có văn hóạ.
Một người biết điều. Ăn nói nhỏ nhẻ, chịu nghe. Vẫn chịu học, bạn thấy đấy, sự kiện cả lố. Bất cứ ai tố cáo hắn đều đúng bơng, lẽ dĩ nhiên: hắn “đã ở” trong Đảng.
- Bao nhiêu tuổi?
- Bốn mươi bốn. Ngó già hơn.
Smiley tiếp tục, trong khi đảo mắt quanh phòng, “mặt gợi cảm, mớ tóc đen chải dài theo kiểu sinh viên chưa ra trường, nhìn nghiêng như 20 tuổi, da khô mịn, hơi trắng. Nhiều vết nhăn, chằng chịt, cắt thành những ô vuông. Ngón tay thon… loại người chắc nịch, trọn một khối. Vui một thân. Khổ một mình. Tôi đoán vậy.
Cả hai đứng dậy, khi Maston bước vô.
- A, Smiley, vô đi.
Lão mở cửa, giơ tay trái hướng dẫn Smiley vô trước. Phòng Maston không có món nào thuộc diện nhà nước. Lão có lần mua cả một bộ tranh mầu nước thế kỷ 19; có vài bức treo trên tường. Ngoài ra, toàn đồ rởm, Smiley chắc như đinh đóng cột; Maston thì cũng rứa, đồ rởm, cho tiện việc. Bộ đồ mầu quá lạt so với sự trang nghiêm, sợi dây đeo kính độc nhãn vắt ngang áo sơ mi luôn luôn phải là mầu kem. Cà vạt len mầu xám nhạt. Một người Đức sẽ gọi là flott (hoa hòe hoa sói), Smiley nghĩ thầm; bảnh bao, lão vậy đấy - đúng giấc mơ của một em bán quán, về một nhà quý tộc chính hiệu. - Tôi đã gặp Chim Sẻ. Rõ là một vụ tự tử. Xác đã được chở đi, ngoài một số thủ tục thông thường, cảnh sát sẽ không làm gì thêm. Sẽ có điều tra trong vòng một hoặc hai ngày. Đã đồng ý với nhau như vậy
- Smiley, tôi không thể quá nhấn mạnh về điểm này - rằng sẽ không có một lời nào được đưa ra báo chí, về chuyện tụi mình để ý tới Fennan, trước đó”. -Tôi hiểu. (Ông thật nguy hiểm, Maston ạ. Ông là đồ thỏ đế, và đang sợ vãi đái ra. Tôi biết, treo cổ bất cứ thằng nào, phút chót kẹt lắm mới tới phiên ông. Cách ông nhìn tôi là đủ hiểu. Ông đang nhắm chừng sợi dây dành cho tôi). -Đừng nghĩ tôi đang cạo anh, Smiley; nói cho cùng, nếu ông Giám đốc An ninh đã phê chuẩn cuộc phỏng vấn thì anh không có gì phải lo.
- Ngoại trừ Fennan.
- Đúng thế. Đáng tiếc là ông Giám đốc An ninh quên không ký biên bản đề nghị cuộc phỏng vấn. Ông ta nói miệng, chắc vậy?
- Vâng. Tôi chắc chắn ông ta sẽ xác nhận chuyện đó.
Maston lại ngắm Smiley, tia mắt nhọn hoắt, tính toán; có cái gì vương vướng nơi cổ họng Smiley. Ông biết mình đang khăng khăng không chịu thoả hiệp, còn Maston, lão muốn ông thân cận, muốn ông toa rập với lão.
- Anh biết, Sở của Fennan đã liên hệ với tôi?
- Vâng.
- Sẽ phải có điều tra. Rất có thể, khó gạt đám báo chí ra ngoài. Chắc chắn, việc đầu tiên tôi phải làm ngày mai là gặp ông Bộ trưởng Nội vụ. (Hù doạ tiếp đâỵ. Mình luống tuổi rồi… Phải nghĩ đến hưu trí… Kiếm đâu ra việc làm khác… nhưng ta không chia sẻ với mi sự dối trá đâu, Maston ơi). “Tôi phải nắm toàn bộ sự kiện, Smiley. Tôi phải làm bổn phận của tôi. Nếu có bất cứ chuyện gì anh cảm thấy nên cho tôi biết về cuộc phỏng vấn, bất cứ chuyện gì anh chưa ghi vào hồ sơ chẳng hạn, bây giờ cho tôi biết để tôi thẩm định ý nghĩa của nó.
- Thật sự, chẳng có gì để thêm vô hồ sơ, và những gì tôi đã nói với ông hồi tối. Có lẽ ông cũng nên biết (tiếng “ông” có vẻ hơi gằn một chút), có lẽ ông cũng nên biết, tôi tiến hành cuộc phỏng vấn trong bầu không khí hết sức thoải mái. Lời cáo buộc Fennan khá mỏng manh - Sinh viên vào Đảng, thập niên 1930, tiếng đồn mơ hồ hiện vẫn là cảm tình viên [của Đảng). Phân nửa Nội các những năm 1930 đều vào Đảng. Maston nhíu mày.
- Khi tôi tới văn phòng ông ta, tại Bộ Ngoại giao, lúc đó hoá ra khá đông người ra vào, nên tôi đề nghị cả hai ra công viên đi dạo.
- Tiếp tục đi.
- Vậy là chúng tôi đi dạo. Bữa đó trời nắng, lạnh, và khá dễ chịu. Chúng tôi ngắm bầy vịt.
Maston tỏ dấu nóng nẩy.
- Chúng tôi dạo công viên chừng nửa giờ. Toàn là ông ta nói. Thông minh, lưu loát, lôi cuốn, và tôi nghĩ, ông ta mừng vì có dịp được nói ra một lần cho xong. Ông ta kể toàn bộ câu chuyện - có vẻ khoái nêu tên từng nhân vật trong cuộc - và rồi chúng tôi tới một quán cà phê espresso mà ông ta quen ở gần Millbank.
- Tới đâu?
- Quán cà phê hơi espresso. Ở đó họ bán loại cà phê đặc biệt một hào một ly. Chúng tôi làm vài ly.
- Tôi hiểu. Vậy là trong hoàn cảnh chén anh chén tôi, anh đã bảo ông ta Tổng Nha sẽ không đề nghị biện pháp nào khác?
- Vâng. Chúng ta thường làm như vậy, nhưng theo thông lệ, chúng ta sẽ không ghi vào hồ sơ.
Maston gật đầu. Mấy chuyện này thì lão hiểu, Smiley nghĩ thầm. Trời hỡi Trời! Lão này tởm quá. Nhìn bộ mặt khó thương của lão, như mình từng trông đợi, khoái ở làụ khoái.
- Vậy tôi có thể coi việc ông ta tự tử - và luôn cả lá thư - là hoàn toàn bất ngờ đối với anh? Anh không tìm ra được lời giải thích?
- Nếu tôi tìm ra được, thì đúng là đáng kể thật.
- Anh không nghĩ ra, ai tố cáo ông ta?
- Không.
- Ông ta có vợ, chắc anh biết?
- Vâng.
- Tôi tự hỏi… không chừng bà vợ có thể cho chút manh mối.
Tôi ngần ngại không muốn đưa ra đề nghị, nhưng một người của Sở có thể đến gặp bà ta, và nếu câu chuyện diễn tiến tốt đẹp, hỏi bà ta về chuyện đó.
- Ngay lúc này? Smiley nhìn lão, không một cảm xúc.
Maston đứng bên chiếc bàn giấy đồ sộ, tẻ ngắt, loay hoay với mớ đồ nghề của đám doanh thương - dao dọc giấy, hộp đựng thuốc lá, bật lửa - toàn bộ mớ cao đơn hoàn tán dành cho việc chiêu đãi. Lão phô cổ tay áo mầu kem ra đến cả khúc, Smiley nghĩ thầm, trong khi ngắm nghía hai bàn tay trắng trẻo của Sếp.
Maston ngó lên, bộ mặt thiện cảm.
- Smiley, tôi biết anh đang bị xúc động, nhưng hãy để thảm kịch qua một bên, anh phải cố hiểu rõ tình hình. Ông Bộ trưởng Ngoại giao và Bộ trưởng Nội vụ sẽ đòi hỏi toàn bộ nội vụ, và nhiệm vụ đặc biệt của tôi là phải cung cấp điều đó. Nhất là về bất cứ thông tin nào cho thấy tâm trạng của Fennan ngay sau cuộc gặp gỡ với… chúng ta. Biết đâu chừng ông ta nói với vợ về việc đó. Theo lẽ, ông ta không được làm như vậy, nhưng chúng ta phải thực tế.
- Ông muốn tôi xuống dưới đó?
- Phải có một người. Có vấn đề cần thẩm tra. Ông Bộ trưởng Nội vụ lẽ dĩ nhiên sẽ phải quyết định về chuyện này, nhưng hiện thời chúng ta, ngay cả dữ kiện cũng không có nữa. Thời gian thì gấp, anh nắm nội vụ, và đã điều tra sơ khởi. Không ai khác có đủ thời gian, dù chỉ để hiểu qua loa. Không ai ngoài anh ra, Smiley.
- Ông muốn khi nào tôi xuống dưới đó?
- Dường như bà Fennan có gì hơi khác thường. Người ngoại quốc. Lại là Do Thái, tôi nghe ngóng được vậy, đã từng đau khổ nhiều trong cuộc chiến, điều này càng làm phiền toái. Một người đàn bà cứng cỏi và xem ra không xúc động trước cái chết của chồng. Chỉ bề ngoài thôi, hẳn vậy. Nhưng nhạy cảm, dễ nói chuyện. Tôi được biết qua Chim Sẻ là bà ta sẽ chịu hợp tác, chắc sẽ tiếp anh, ngay khi anh tới được đó. Cảnh sát quận Surrey có thể thông báo bà ta, anh sẽ tới ngay sáng mai. Tôi sẽ điện thoại khi anh còn ở đó, nội trong ngày. Smiley quay người tính đi.
- À này, Smiley, anh có thể tin cậy ở nơi tôi, anh biết đấy. Anh có thể tin cậy sự hỗ trợ của tôi.
Smiley nghĩ thầm, ông đúng là chạy theo kim đồng hồ. Quán mở cửa suốt ngày sáng đêm, ông đúng là “Không hề tạ khách” . Ông bước ra phố.


Jennifer Tran dịch