ĐÈN ĐIỆN

Tôi đang ngồi học bài thì nghe có tiếng lao xao ngoài ngõ, rồi tiếng Sùng béo í ới gọi:
- Chơ ơi! Nhà mày có người đến.
Tôi vội chạy ra. Hai người mặc quần áo màu vàng đi trước, lũ trẻ con chạy theo sau đang tiến vào sân nhà tôi. Tôi chẳng biết họ là ai, tay cầm kìm cầm dây, cả cái mũ như cái nồi màu vàng úp lên đầu. Sùng béo thì thầm vào tai tôi:
- Thợ điện đấy, họ mắc đèn điện cho nhà mày.
Tôi chẳng biết đèn điện là cái gì và mắc cái đó để làm gì, nói với Sùng:
- Nhà tao có đèn rồi mà.
Sùng nhìn tôi cười nắc nẻ, sặc sụa còn tôi ngơ ngác vẫn chưa hiểu gì.
- Đúng là mày ngố thật đấy, hổ rừng về đồng bằng có khác, đèn điện này thay cho cái đèn dầu tối mù mù của nhà mày đấy, hiểu chưa.
Tôi lắc đầu. Sùng nói tiếp:
- Vẫn chưa hiểu à, tối đến nhà mày có cái đèn điện rồi thì không phải thắp đèn dầu nữa.
- Đèn điện có sáng bằng đèn dầu không? - Tôi hỏi lại Sùng.
- Sáng chứ. Sáng bằng cả nghìn lần cái đèn dầu ấy chứ. Tối nay mày sẽ thấy.
Nói vậy rồi Sùng chạy đi theo mấy đứa đang xúm lại xem chú áo vàng kéo cái dây gì đó như sợi dây rừng loằng ngoằng từ cái cột này sang cái cột khác.
Người Mông từ xa xưa, mùa đông, dù là ban ngày khi mái gianh đọng đầy nước và sương trắng giăng mắc khắp núi rừng thì cái sáng lúc giữa trưa cũng chỉ ánh lên như lúc xế chiều, còn đến chiều trời đã sang tối. Đêm vừa sang, bóng tối đã mịt mùng, ánh đèn mỡ lợn leo lét sáng một vùng nhỏ xíu, con người chỉ còn biết đi ngủ, có tham việc thì cũng mò mẫm không làm nổi. Có cô giáo về xuôi quen mắt đi ngủ sớm bị chê là đi ngủ theo gà. Họ đâu biết vùng cao nó khác... Sau này được thắp ngọn đèn dầu hoả thấy sáng hơn, cuộc đời cũng sáng hơn, vậy là tốt rồi. Còn đèn điện tôi chưa nghe ai nói bao giờ, không biết nó to bằng nào mà thằng Sùng bảo nó có thể sáng bằng cả nghìn lần chiếc đèn dầu. Tôi tò mò đi theo Sùng. Các chú thợ điện kéo cái sợi dây tròn tròn dài dài, trông sao giống sợi dây mơ trên rừng, từ đỉnh cái cột bê tông vào nhà tôi. Chú đóng vào xà nhà một cái ống dài dài màu trắng, đóng vào cột nhà một cái bảng có hai hộp hình vuông và một hộp hình chữ nhật, một hộp hình vuông có cái gạt lên gạt xuống, sau này tôi mới biết đó là cái công tắc. Chú dặn bố tôi điều gì đó, chỉ thấy bố gật gật đầu không nói gì. Các chú ra đi, bọn trẻ lại rồng rắn chạy theo sau. Sùng rủ tôi đi chơi nhưng tôi từ chối, nó vội vã chạy theo bọn trẻ.
Bé Mai không biết từ đâu chạy về, hỏi bố:
- Nhà mình có đèn mới chưa ạ?
- Có rồi! - Bố nói giọng hơi nghiêm.
Bé Mai vào nhà nghiêng ngó quanh cái đèn mới một lát rồi lại chạy đi chơi.

*
Trời bắt đầu tối, không gian sậm lại. Đàn gà đi tìm chỗ ngủ cãi nhau chí choé. Gió lạnh thổi ngọt nhạt. Bé Mai hết ở trong nhà lại ra ngoài sân ngó trời. Có lẽ nó mong đêm xuống thật nhanh. Tôi cố làm ra vẻ dửng dưng nhưng câu nói của thằng Sùng rằng cái đèn mới sáng bằng cả nghìn lần cái đèn dầu làm lòng tôi chộn rộn đứng ngồi không yên. Tôi đi ra tận ngoài ngõ rồi đi về. Bố đang bổ củi trước sân, từng thớ gỗ văng ra theo đường búa nhịp nhàng chuẩn xác. Bé Mai sán đến gần bố.
- Đứng xa ra không búa văng vào người. - Bố quát.
Mai xị mặt đứng lùi ra. Một lúc sau nó lại tiến đến gần. Bố dừng tay búa nhìn nó.
- Thắp đèn mới đi, bố. - Mai đề nghị.
- Tí nữa, đợi trời tối hẳn đã, còn sáng thế này thắp làm gì cho tốn điện.
À, hoá ra cái đèn ấy được thắp bằng điện, chắc nó cũng tốn như thắp dầu ấy nhỉ...
- Chơ ơi, hộ mẹ một tí!
Lời mẹ gọi đã làm đứt ngang luồng suy nghĩ của tôi. Mẹ đang làm cơm chiều, tiếng lửa nổ lép bép trong bếp, mùi khói bay ra khen khét.
- Con lấy hộ mẹ ít nước.
Mẹ đưa cho tôi cái xô, tôi ra cái thùng ở khe nước múc đầy xô nước mang vào cho mẹ. Đàn gà lúc này đã im tiếng không còn cãi nhau về chỗ ngủ nữa. Hơi lạnh đang tràn về. Dãy núi trước mặt đã được nhuộm một màu đen. Căn nhà lập loè đầy vơi ngọn lửa, bóng mẹ trùm lên vách, thấp thoáng, lung linh.
- Thắp đèn mới thôi! - Bố nói.
Bé Mai hoạ theo:
- Thắp đèn mới, được thắp đèn mới rồi.
Bố vào trong nhà, tôi và bé Mai đi theo bố. Bố gạt cái công tắc lên trên. Ánh sáng phát ra chói loá. Tôi nhắm mắt lại. Bé Mai reo lên:
- Sáng quá! Đèn mới sáng quá!
Mẹ nhìn nó phì cười. Bố bế nó lên cù vào nách nó, thế là một tràng dài tiếng cười giòn tan được bay ra.
Đèn mới sáng thật! Giờ đây ở chỗ nào trong nhà cũng có thể đọc sách, chỗ nào trong nhà cũng là ban ngày. Bóng đêm bị đuổi hết ra ngoài. Thằng Sùng nói đúng, sáng gấp nghìn lần ngọn đèn đầu.
Bữa cơm đầu tiên dưới ánh sáng của ngọn đèn mới thật đầm ấm vui vẻ.