Phần 3

Chắc chắn cnộc nói chuyệ n gi ữa Đặ ng Tử Mẫ n và Tú Xương vô cùng cao nhã vì Tú Xương đã ngồi thắng dậy, nét mặt nghiêm trang.
Cô đào Thu hỏi:
- Em có phải đi ra ngoài hay không?
Tú Xương bảo:
- Không! Cô phải ở đây hầu rượu.
Đặng Tử Mẫ n và Tú Xương nói về thời thế. Xã hội Việt Nam ở đầu thế kỷ XX có tâ m trạng chung lo âu, ngơ ngác. Những mong mnốn khai sáng xuất hiện trong giới văn thân. Tấm gương cải cách Minh Trị Nhật Bản khơi dậy khát vọng biến đổi.
Đặ ng nói:
- Cụ Phan đã có ý định Đông du.
Tú Xương buột miệng:
- Đa tạ cụ.
Cô đào Thu bật cười: mỗi khi Tú Xương đa tạ ai nghĩa là Tú Xương đã nhận ra một điều gì đó bnồn cười.
Tú Xương đưa mắt, cô đào Thu biết ý lặng im.
Đặng Tử Mẫ n nói:
- Số người ghi tên Đông du nay đã hơn 60 người. Trong miền Nam có Phan Chu Trinh rất có chí. Hiềm Phan Chu Trinh chủ trương „Pháp-Việt đề huề“. C ụ Phan Bội Châu thì khác, chủ trương bạo động. Đặng Tử Mẫn nói:
- ở Bắc Giang, cụ Hoàng Hoa Thám rất mạnh. Cụ Phan Bội Châu cũng định lên gặp cụ Hoàng.
Cô đào Thu nín thở.
Đặng Tử Mẫ n hỏi:
- ông Tú! Ông nghĩ gì khi cụ Phan cho rằng „Lập thân tối hạ thị văn chương“?
Tú Xương lại buột miệng:
- Đa tạ cụ.
Cô đào Thu lại xuýt bật cười. Tú Xương đưa mắt nhìn. Cô đào Thụ vơ tình chạm tay vào cái tay nải của Đặng Tử Mẫn.
Đặng hỏi:
- ông Tú, tình cảnh ông hiện giờ thế nào?
Tú Xương bảo..
„Thê tróc, tử phọc“
Giai thoại vợ bắt, con trói:
Có người mang tặng Tú Xựơng một cái lồng chim. Thấy con chim bị nhốt, Tú Xương thương tình thả cho nó bay. ông bảo: Ngã phóng, nhĩ phi, dực mao tác vũ „ (Ta thả cho mày bay đi, lông cánh mặc sức bay nhẩy). Không dè bà vợ Tú Xương và mấy đứa con tưởng chim xổ lồng nên chạy lại, chộp được, lại nhốt vào lồng như cũ. Tú Xuơng cám cảnh, bật cười bảo: „Thê tróc, tử phọc, âu lộ hoàn lung“ (Vợ bắt, con trói thế là con chim tự do lại quay vào lồng).
Cô đào Thu bảo:
- ông Tú. Em xuống nhà lấy đàn, lấy trống được không?
Tú Xương bảo:
- Được! Thế đã xong chưa?
Cô đào Thu cười bảo:
- Xong rồi.
Đêm hôm đó, trong men rượu, giữa không khí lạnh của ngày giáp Tết, Đặng Tử Mẫn ngồi nghe Tú Xương gõ trống và cô đào Thu ngâm thơ. Thơ rằng:
Sực tỉnh trông ra ngỡ sáng lòa
Đêm sao đêm mãi thế ru mà.
Lạnh lùng bôn bể ba phân tuyết
Xao xác năm canh một tiếng gà.
Chim chóc hãy còn vương cửa tổ
Bướm ong chưa thấy lượn vườn hoa.
Nào ai là kẻ tìm ta đó
Đốt đuốc mà soi kẻo lẫn nhà!