1- Bắt Dế:

Sáng hôm nay Sơn thức dậy sớm; sớm đây có nghĩa là mặt trời đã ló lên khỏi ngọn cây vì một lý do giản dị là nó được anh sáu hứa sẽ đi với nó ra ruộng tìm bắt một con dế đá để tham dự trò đá dế. Đây là lần đầu tiên nó dủ tuổi hay đúng hơn được phép tham dự vào trò chơi của đàn anh. Quay qua anh sáu đang còn ngáy nó lắc.
- Anh sáu dậy... dậy...
Sáu trả lời với giọng còn ngái ngủ.
- Dậy làm gì giờ này... ngủ nữa đi...
- Dậy đi bắt dế...
- Còn sớm mà...
- Tụi nó bắt hết...
- Ở ngoài ruộng cả đống...
Tuy nói như vậy nhưng Sáu biết phải ngồi dậy nếu không cũng sẽ không được ngủ yên với thằng em út của mình. Hai đứa ra lu nước xúc miệng. Nói là xúc miệng cho oai và văn minh chứ là tợp ngụm nước lạnh, đưa ngón tay trỏ vào miệng rồi chà đi chà lại mấy lần đoạn phun phèo ra. Xong. Nhiều lần Sáu tự hỏi xúc miệng như vậy có ích lợi gì đầu mà má, chị hai hoặc cô giáo cứ khuyên nên xúc miệng. Xong cái màn xúc miệng hai đứa vào bếp lục cơm nguội.
- Mày phải ăn cho no... Tao dẫn mày đi chỗ này xa lắm...
- Mình đi đâu?
- Xuống Bình Chánh...
- Đi xa mỏi chân chết...
Biết thằng em còn nhỏ không đi bộ xa được nên Sáu trấn an nó.
- Tao nói Bình Chánh chứ chỉ cách mình chừng cây số. Dưới đó có dế đá chiến hơn trên mình...
Nghe bùi tai Sơn bằng lòng. Xực chén cơm nguội, uống nước xong Sáu trở lại giường ngủ của hai đứa. Lôi ra cái hộp bằng cây nó đưa cho Sơn.
- Giữ đi tao cho mày...
Sơn cười toe toét vui mừng nhận cái hộp đựng dế của người anh trai lớn hơn nó ba tuổi. Cái hộp cũ mèm này có một lịch sử huy hoàng bởi vì nó chứa những con dế đá vô địch, những con dế mà nó từng mơ ước được có. Cái hộp cũ đó là niềm hãnh diện của anh nó, tay đá dế nổi tiếng của dòng họ.
Giữa tháng 4 mà trời nắng gắt. Chỉ cần lội bộ dọc theo con đường lộ đá chừng trăm thước là mồ hôi mồ kê nhễ nhại. Sáu đi đầu. Tay của nó cầm cây roi dài chừng 1 thước. Ở dưới quê rắn rít rất nhiều cho nên cây roi là thứ khí giới hữu dụng nhất. Nếu Hồng Thất Công có cây gậy đả cẩu thì cây roi của nó chính là cây roi đánh rắn. Nhiều lần lang thang trong rừng cây rậm rạp gặp rắn hổ mà không có roi để đập đầu là bị nó cắn xùi bọt mép, chờ chở tới nhà thương là tiêu đời hoặc nếu sống thời cũng khó nuôi.
- Tới chưa anh sáu?
Sơn hỏi và Sáu trả lời chút nữa. Cứ như vậy mà hai đứa đi xa cả cây số. Tới một chỗ cao ráo Sáu dừng lại ngắm nghía. Cỏ tranh cao mất đầu. Cỏ mây mọc tràn lan. Cây sao cao ngất trời đứng trơ vơ một mình bên lề con lộ đá.
- Chỗ này...
Sáu lên tiếng. Sơn hỏi với giọng nghi ngờ.
- Chỗ này mà có dế à?
Sáu gật đầu một cách quả quyết.
- Ừa chỗ này... Tao sẽ bắt cho mày một con dế rắn...
Sơn trợn mắt nhìn anh mình lom lom. Nó chưa bao giờ nghe ai nói tới dế rắn... Dế than, dế lửa, dế com, dế nhủi thì có...
Tay dùng cây roi dài quất mạnh lên đám cỏ như để đuổi rắn Sáu giải thích.
- Dế rắn là con dế sống lẫn lộn với rắn. Nó dùng hang của con rắn làm hang của nó...
- Bộ rắn hổng ăn thịt nó à?
Sơn ngắt lời anh. Sáu cười bước đi.
- Con dế có bằng ngón tay thì rắn ăn chừng nào mới no... Vì sông chung hang với rắn, nhất là rắn hổ nên nó bị nhiễm hơi độc của rắn. Mình bắt về đem đá là thắng. Nó đá con dế nào là con dế đó ngủm cù tèo...
- Sao anh biết?
- Tao đọc sách...
Sơn làm thinh không cãi khi nghe anh mình nói là đọc trong sách. Nó biết anh nó là đứa trẻ hay chữ nhất trong làng dù chỉ mới có 9 tuổi. Anh nó hay chữ hơn người lớn. Hay chữ là đọc sách báo. Sáu đọc hết những cuốn sách dày cộm của bà nội bà ngoại. Nó kể cho đám con nít nghe về truyện Phong Thần, chuyện Khương Tử Nha câu cá mà không có lưỡi câu. Chuyện Tôn Tẩn Bàng Quyên. Chuyện Kinh Kha thời Đông Chu Liệt Quốc. Chuyện Tam Quốc. Tây Du. Tam Hạ Nam Đường. Nhạc Phi. Hết chuyện Tàu nó kể cho em út nghe chuyện Hai Bà Trưng. Phù Đổng Thiên Vương. Trọng Thủy Mị Châu. Từ Thức Giáng Hương. Chữ Đông Tử với công chúa Tiên Dung...
- Đây rồi...
Sáu reo lớn. Gần gốc cây sao chừng năm thước có một cái hang sâu.
- Thúi quá...
Sơn bịt mũi lên tiếng. Sáu gật gù cười vui vẻ
- Hang rắn mà mậy...
Đạp cho cỏ nằm rạp xuống đất xong Sáu đứng im quan sát cái lỗ tròn tròn và sâu hun hút. Những lần theo ông Tám Tầm đi bắt rắn hổ nó biết có con rắn hổ đang ở dưới hang. Nó không muốn làm động để con rắn bò lên vì mục đích của nó không phải là bắt rắn mà bắt con dế. Nó cũng biết con dế không phải ở trong hang rắn mà ở trong cái hang dế quanh quẩn đâu đây. Chỉ cần làm sao cho con rắn đừng bò lên trong lúc nó đi tìm ra hang dế là an toàn. Miệng hang rắn trơn láng cho nó biết là con rắn hổ ra dô thường xuyên. Ngẫm nghĩ giây lát nó dẫn Sơn đi dài dài theo lộ đá rồi lát sau khệ nệ ôm cục đá ong to tướng về lấp miệng hang rắn. Xong xuôi nó với thằng em đạp cỏ thành một bãi lớn và cặm cụi tìm hang dế. Dế cơm, dế nhủi nhảy lung tung chừng tỏ nơi đây có rất nhiều dế.
- Nó rồi...
Sáu la lớn khi thấy một cái hang nhỏ. Hang dế không sâu lắm. Tìm được hang dế đã khó mà bắt dế để đá còn khó hơn bởi vì phải bắt con dế còn nguyên vẹn nó mới đá được. Bị gãy chân là kể như bỏ. Đứt râu cũng bỏ. Nam vô tửu như kỳ vô phong. Dế cũng vậy. Dế trống là phải có râu mới oai phong lẫm liệt. Dế đá mà hổng có râu thì chỉ là dế đá giò lái.
- Mày bắt đi...
Tuy tìm được hang dế nhưng Sáu không chịu bắt mà lại bảo Sơn. Thâm ý của nó là muốn cho thằng em phải học, phải thực hành chuyện bắt dế. Từ đó Sơn sẽ biết cách và sẽ đi bắt một mình.
- Mình làm sao bắt nó hả anh?
- Mày vỗ vỗ vào miệng hang để làm động ổ và con dế nhảy ra xong mày chụp nó. Mày phải chụp như vầy...
Sáu chỉ Sơn bằng cách khum khum bàn tay của mình lại rồi chụp lên mặt đất.
- Mày chụp như vậy nó mới không bị đút râu, gãy chân. Còn nguyên nó mới đá được... Mày coi chừng để tao chọc con dế nhảy ra...
Sơn bậm môi gật đầu. Sáu ngồi chồm hổm trên mặt đất xong dùng tay vỗ mạnh lên đất vòng quanh hang con dế. Con dế nhảy ra một cách lẹ làng và bất ngờ khiến cho Sơn trở tay không kịp. Tuy nhiên đã bắt hàng trăm con dế đá nên Sáu không khi nào để cho con dế rắn chạy thoát. Con dế còn đang lơ lửng trong không khí hay bàn tay nhỏ nhắn của nó vỗ bụp một cái và con dế nằm lọt bên trong.
- Mở nắp hộp ra...
Sáu bảo thằng em của mình. Sơn mở he hé cái nắp và con dế chui tọt vào. Sáu đứng dậy cười vui vẻ.
- Mình đi về...


Sơn chưa hề thấy mặt mũi con dế đá đầu tiên của nó. Riêng Sáu dù không thấy song nó đoán con dế rắn này sẽ trở thành con dế chiến.