Phần IX

Cái đêm Nguyên bị cảm lạnh đã in vào đời anh một dấu ấn lạ. Đấy là khoảnh khắc bất chợt, gió đẩy con thuyền tới bến bờ hoang dã. Sau nhiều năm tháng trôi qua, mỗi lần nhớ lại, Nguyên vẫn còn ngẩn ngơ...
Đêm ấy, anh tỉnh dậy vào lúc bốn giờ sáng. Toàn thân đau như bị đòn, nhất là hai bả vai và dọc sống lưng. Đầu óc anh trống rỗng, lạnh buốt. Trước hết, vật gì đen đen treo trên đầu giường đập vào mắt Nguyên. Anh nhớ rằng anh không có thói quen vắt bất cứ thứ gì lên đình màn và dây màn, dù là chiếc áo lót hoặc chiếc khăn tay... Quái lạ. Nguyên cố gắng giương mắt lên, nhưng thị lực chưa trở lại bình thường khiến anh đau tức trong mắt. Nguyên nhắm mắt lại vài giây rồi mới mở ra lần thứ hai. Lần này, anh thấy cây đền ngủ có hình xoắn, kì lạ, hoàn toàn khác cây đèn ngủ trong buồng mình:
"Mình ở đâu đây?...“
Anh tự hỏi, vừa chống khuỷu tay nhỏm lên. Kề sát anh bên trái, một vầng trán nhô lên với những món tóc quăn: Một người đàn bà... Trong tích tắc, Nguyên có ảo tưởng đấy là Linh và tim anh đập lồng lên. Nhưng rồi, đường sống mũi gẫy lõm khiến anh thất vọng:
"Ai?"
Nguyên nhỏm dậy, nhìn trân trân vào nửa gương mặt đàn bà nhô lên trên mép chăn. Nhờ cái mũi hếch và gẫy, anh nhớ ra cô Ngọc Minh và tất thảy mọi chuyện. Anh đã rơi vào tình cảnh trớ trêu. Có lẽ ngay cả lúc óc tưởng tượng bay lượn trên trời cao hay giữa khoảng không tối om của địa ngục, anh cũng không thể hình dung ra tình cảnh này: Anh đang ngủ trên chiếc giường của một người đàn bà xa lạ, hơn thế nữa, xưa nay anh vẫn thầm khinh và ghét. Cô ta đang ngủ ngon lành, hơi thở mạnh và đều, phảng phất mùi nước hoa lẫn mùi rượu. Những sợi tóc xoăn xoăn chạm vào da thịt anh gợi lên một cảm giác lạ lùng. Họ đắp chung tấm chăn, chân phải cô gác lên anh nặng trĩu. Nguyên vừa muốn đẩy Ngọc Minh ra vừa ngại đụng chạm vào da thịt một người đàn bà mà anh biết rõ mình không ham muốn. Nguyên định vùng dậy, đi về nhà. Nhưng đầu anh nặng trĩu, những khớp xương như chực rời nhau ra. Mệt quá. Bên ngoài, tiếng gió bấc lùa hun hút qua các hàng cây vọng vào căn phòng. Trời rét lắm. Còn ở đây, một bầu không khí ấm nóng vây bọc anh, che chở cho anh. Nguyên nhắm mắt ngả đầu xuống gối. Anh ngửi thấy mùi phấn rôm từ trong tấm chăn xộc lên mũi. Mùi phấn thơm dịu cùng hơi ấm níu kéo anh. Vả chăng, một ý tưởng vừa ập tới:
"Có gì xấu xa khi một người đàn ông chung giường chiếu với một người đàn bà tự nguyện? Huống hồ, đây lại là một trường hợp rất ngẫu nhiên. Xưa nay, ta đã quá câu nệ bởi những lề thói và ước lệ xã hội. Mọi quy ước đều vô nghĩa".
Một nỗi xốn xang lan truyền qua thân xác anh như dòng điện. Nguyên hiểu rằng anh thiếu vắng đàn bà đã lâu và giờ đây hơi ấm ấy đang khiến anh bồn chồn.
"Tại sao đây không phải là Linh?"
Tim anh nhói lên như bị kim xuyên. Bất giác, toàn thân anh run rẩy.
"Linh, em ở đâu?”
Nguyên hình dung tới căn phòng nhỏ ở thư viện trường. Người đàn bà anh yêu dấu đang ngủ trên chiếc giường cá nhân xoàng xĩnh, tồi tàn. Cô ăn uống kham khổ và chịu đựng mọi đày ải của thế gian tới ngày chủ nhật, thầm lén ái ân cùng gã Trần Phương, ở cái xó xỉnh hẻo lánh nào đó vùng ngoại ô. Đứa con nhỏ của họ, Kim Anh đã đưa về cho ông nội từ ngày mẹ nó ốm. Chiếc giường hạnh phúc xưa kia của họ giờ hoang vắng. Còn anh, anh nằm đây, bên một người đàn bà xa lạ mà anh biết chắc chắn rằng không chóng thì chầy đối cánh tay cuồng nhiệt của cô ta sẽ vòng xiết lấy cổ anh... Người đàn ông bỗng bật lên một tiếng rên đau đớn.
- Ô ô ô...
Ngọc Minh vươn vai ngáp, tỉnh dậy. Mắt chưa kịp mỏ, cô đã đưa tay sờ lên trán Nguyên:
- A, khá rồi đây. Tay này cũng mạnh trai thật.
Ngọc Minh lẩm bẩm, hoàn toàn không biết Nguyên đã thức giấc đang nhắm mắt nằm im. Cô nắm cổ tay Nguyên:
- Mạch đạp gần như đã bình thường.
Nguyên nằm cứng đơ, tim đập thon thót trong lồng ngực. Minh xoay người lại, quay về phía anh. Hơi thở cô phả vào tai anh nóng hổi. Nguyên nhột nhạt, anh không thể tiếp tục giả vờ ngủ, bèn mở mắt:
- Cô Ngọc Minh.
Minh nhỏm dậy, ngạc nhiên:
- Ô, đã tỉnh rồi cơ à?... Anh khá đấy. Tối qua em đồ chừng phải trưa nay anh mới tỉnh được... Khiếp, người lạnh ngắt như thây ma. Anh có biết anh đã keu lên thế nào trước khi ngã vật xuống giường không? May là em chứ người khác họ sợ chết vía...
Cô nói một tràng dài với nỗi vui sướng chân thành. Mùi nước hoa với hơi rượu phảng phất lần nữa khiến người đàn ông bứt rứt. Những sợi tóc cô vương vào má anh. Cô vẫn tiếp tục nói:
- Khiếp, lúc anh nôn vọt ra mới ghê chứ! Bắn hết vào quần áo em. May mà đã cởi áo khoác ngoài, không thì toi. Nhưng hễ say rượu cảm lạnh, nôn xong coi như đã khỏi quá nửa.
Rôi cô cười, hồn nhiên đắc thắng:
- Chữa say rượu cảm chỉ Ngọc Minh là Thánh thiên tử, không ai sánh được.
Nguyên tự hình dung ra cảnh mình nôn mửa ở nhà một người đàn bà lạ, ngượng ngùng:
- Tôi xin lỗi cô Minh, đây là lần đầu tiên tôi say rượu như thế này...
Ngọc Minh lắc đầu:
- Không sao, không sao... em đã lau dọn nhà cửa sạch sẽ rồi. Làm người phải có lúc say mới thú chứ? Lúc nào cũng tỉnh như sáo thì buồn hơn trấu cắn. Sống như thế thà chết quách đi còn hơn. Này anh Nguyên, em biết anh thông minh, bây giờ anh nói thật ra, tụi dân Châu Âu có lý hơn mình không?
Nguyên mỉm cười, anh bắt đầu thích vẻ hồn nhiên sôi nổi của người đàn bà. Cô ta nói tới mọi chuyện với vẻ giản dị khó ai mà bắt chước. Anh đáp:
- Mỗi dân tộc có một hệ thống giá trị riêng. Điều hợp lý ở nơi này rất có thể sẽ trở thành phi lý ở nơi kia.
- Bảo thủ, bảo thủ...
Minh cướp lời. Và Nguyên càng ngạc nhiên hơn vì ngay giữa đêm khuya khoắt, vừa tỉnh ngủ cô ta đã có thể nhảy vào cuộc tranh cãi ngay tức khắc với vẻ hưng phấn mãnh liệt đến như vậy...
- Anh lại giáo điều rồi – Minh nói tiếp – Những lý lẽ chung chung ấy chỉ nên rao giảng cho đám đông thôi chứ? Còn khi anh đang nằm bên một người đàn bà dưới cùng một tấm chăn hãy nói những ý nghĩ thực của anh.
Nguyên cười, anh không đối thoại nữa mà ngắm nghía gương mặt người đàn bà kề bên. Ngọc Minh lay vai anh giục giã:
- Nói đi chứ? Anh nói đi chứ?
Anh nắm tay cô:
- Lúc này im lặng là hơn cả.
Ngọc Minh lắc đầu, bộ hờn dỗi:
- Không.
Cái mũi hếch và gương mặt vuông vuông của cô trở nên dễ nhìn trong làn ánh sáng mờ ảo. Khi không phấn son thái quá cô gợi nên cái duyên mọc mạc rất đàn bà. Nguyên hạ giọng:
- Lúc này chi có hôn cô là hợp lý hơn cả.
- Em biết mà... Ngọc Minh vừa nói vừa cười - Thế nào rồi anh cũng phải sống cuộc sống thật sự. Thế nào rồi anh cũng phải từ bỏ cái sân khấu đáng nguyền rủa kia đi.
Nguyên không nghe người đàn bà nói gì hết. Vì từ khi cô choàng đôi tay ghì xiết lấy anh, anh đã bị cuốn vào cơn lốc dữ tợn của những khát thèm bị dồn nén. Cũng giống như ngàn ngàn tiếng trống từ những góc sâu tăm tối và hoang vắng nhất trong thân xác anh cùng vang lên. Ngàn ngàn âm vang bị lôi cuốn bởi một nhịp điệu điên cuồng, không thể ngăn cản, không thể kiểm soát, từ khoảng im lặng sâu thẳm của đớn đau và mất mát, từ khoảng mù sương mênh mông của các hy vọng và ảo vọng, dồn dập gieo âm thành cuồng nộ vào máu huyết của anh, thịt da anh, óc não anh...
***
Một buổi sáng, Nguyên cùng tổng biên tập tới dự một cuộc hội nghị về chính sách nông nghiệp mới. Giờ giải lao, họ ngồi trong căng tin uống bia với lạc:
- Họp với hành mãi, mê mụ cả đầu óc. Không hiểu trên thế giới này có nước nào thích họp như nước mình không?...
Tổng biên tập làu bàu. Ông chọn một góc vắng vẻ:
- Vào đây cậu, phải tự làm thư giãn đầu óc không thì mệt mỏi quá. Có ra ngoài nhiều mới thấy, ở tất cả các nước tiến bộ, người ta quý thời gian lắm, chẳng ai đầy đoạ con người vào những cuộc họp hành liên miên vô hiệu quả như ở xứ sở chúng ta. Nguyên rút trong cặp một mảnh giấy lau mặt bàn lênh láng nước ngọt:
- Có họp mỗi ngày ba lần và phát động thi đua mỗi tuần ba lần thì những chiếc bàn này vẫn bẩn thỉu nhớp nháp, các nhân viên phục vụ vẫn ném hàng vào mặt khách với thái độ của kẻ vô giáo dục và rình mò ăn cắp của công... Tất cả những gì là hình thức, không có nội dung hoặc nội dung đã lạc hậu với thời điểm lịch sử đều trượt bên ngoài cuộc sống. Cái quan trọng hơn cả là làm cho các cỗ máy vận hành chứ không phải treo đèn kết hoa và phủ nhung lụa lên vỏ máy. Hồi nhỏ tôi thường lui tới một gia đình làm nghề cho thuê xe đám ma. Tôi đứng ngoài cửa, nhìn những cỗ xe đứng im lìm, được sơn phết đủ các thứ màu rực rỡ và cờ phướn rủ xung quanh. Chúng gợi cho tôi một cảm giác kinh sợ. Giờ đây, tất cả những gì mà hình thức đối nghịch hoặc nguỵ trá nội dung đều gợi cho tôi một cảm giác kinh sợ gần như thế.
Họ cùng ngồi xuống. Trời lạnh, nhưng đối với những người thích uống bia, đó vẫn là thời tiết đáng thú vị. Tổng biên tập gọi một đứa bé bán lạp xường và mực nướng rong ngoài phố vào mua. Cô nhân viên phục vụ bưng tới trước mặt họ bốn vại bia, đặt xuống bàn như người đổ cảm vào máng lợn khiến bia sánh ra ngoài. Hai người đàn ông đưa mắt nhìn nhau, khẽ lắc đầu. Rồi họ im lặng uống, không nói thêm lời nào nữa. Ngoài sân, lác đác những khách dự hội nghị đang tới, kẻ lúi húi khoá xe, người thủng thẳng dạo quanh khuôn viên trước phòng họp. Tổng biên tập nhìn Nguyên:
- Dạo này cậu uống khá hơn trước. Không thấy mặt đỏ lên chút nào.
- Vâng.
Nguyên gật đầu xác nhận.
- Trời lạnh thật.
Tổng biên tập chuyển đề tài đột ngột. Trong lúc Nguyên đang thầm nghĩ về điều đó, chợt ông gọi tên anh:
- Nguyên này.
- Anh bảo gì ạ?
Sau cặp kính cận bốn điốp, mắt người đàn ông đã lớn tuổi chợt hiện lên vẻ bối rối:
- Cậu... cậu biết chứ?
Nguyên không trả lời, im lặng chờ đợi. Và ông nói tiếp:
- Lâu nay, người ta xì xào về quan hệ của cậu với cô Ngọc Minh. Thậm chí, có người còn tới chất vấn tôi. Những người ấy, tôi biết họ kèn cựa với cậu. Tôi đã trả lời họ với thái độ cứng rắn rằng giờ đây các đoàn thể và các tổ chức chính quyền không còn được phép can thiệp thô bạo vào đời sống riêng của mỗi cá nhân. Tôi đã yêu cầu họ dẹp đi thói tò mò và thói quen tự cho mình có quyền thọc múi vào mọi chuyện... Nhưng chỗ thân tình...
Ông ngừng lại, hẳn là để chọn ngôn từ và tính toán lần cuối những điều định nói. Nguyên tiếp tục rít thuốc, lặng lẽ chờ.
- Tại sao cậu lại chọn... một người... mà...
Ông ngừng lời, lúng túng. Mắt ông đuổi theo đám lá khô bị gió lù trên con đường rải sỏi chạy giữa khuôn viên. Con đường ấy dẫn tới một ngôi nhà hai tầng cổ kính, có những bồn hoa đỗ quyên đỏ rực. Hàng cột trơn phía trước tương xứng với mái đỡ và các đường gờ trang trí. Một rèm hoa tigôn rủ phía trên. Các cánh cửa kính ánh lên mờ mờ dưới tia sáng trắng của ngày đông. Toàn bộ ngôi nhà toát lên vẻ đẹp u hoài. Nó khiến ta nhớ tới tất cả những gì tươi đẹp trong quá vãng đồng thời lại khiến ta thấy vẻ đẹp ấy đã xa xôi và quá mong manh. Tựa hồ chiếc màng nhện óng ánh sương buổi sớm. Tựa hồ ráng mây rực rỡ lúc hoàng hôn... Có lẽ, ý tưởng ấy khiến tổng biên tập trầm ngâm. Sau rốt, ông nhìn thẳng vào mắt Nguyên và hỏi:
- Tại sao nhỉ, tôi nghĩ rằng người như cậu sẽ cần thiết một mẫu người đàn bà khác. Bỏ qua chuyện cậu và cô Linh vẫn còn ràng buộc về pháp lý. Điều đó, với những đầu óc thực tiễn, nó không ăn nhằm gì... Nhưng cậu không thể kiên nhẫn thêm chút nữa hay sao? Tôi vẫn nhớ câu châm ngôn của Pháp: "Ai uống nhanh sẽ trả chậm"... Cậu hiểu điều ấy không?...
Nguyên ném mẩu thuốc vào sọt đựng rác vụn trong góc nhà. Anh lại rút điếu thuốc khác, tiếp tục đốt. Bây giờ tới lượt tổng biên tập đợi chờ. Ông không hút thuốc mà uống bia, hết ngụm này đến ngụm khác, đĩa đồ nhắm vơi dần. Sau hồi lâu, Nguyên ngẩng lên. Và anh trả lời ông:
- Tôi cảm ơn sự quan tâm của anh. Nhưng chính tôi, tôi cũng chẳng hiểu vì sao cơ sự lại như thế. Có lẽ, bởi cơn say tai hại hôm ở khách sạn về. Và có lẽ, bởi... bởi...
Tổng biên tập ngắt lời:
- Thôi được, tôi hỏi cậu điều này: Liệu rồi mọi sự có ổn hay không?
Nguyên nhếch môi cười:
- Tôi làm sao mà biết được?
Tiếng chuông điện vang lên trong loa phóng thanh gọi họ vào phòng họp. Lúc ngồi xuống ghế, Nguyên bất giác thở dài và nói thêm:
- Nhưng anh có hiểu được không?... Tôi, tôi cũng chẳng sung sướng gì...
Nguyên trả lời trung thực. Anh đã đánh mất những phút giây vui thú trong cuộc sống chung với cô Ngọc Minh quá mau. Sáng hôm đầu tiên thức dậy, Nguyên định gọi dây nói cho báo nhưng anh chóng mặt ngã gục xuống giường. Lúc ấy Ngọc Minh hét lên:
- Chết thật làm sao thế này?...
Trong cơn choáng váng nhưng Nguyên vẫn nhận ra trong tiếng kêu kinh hoàng ấy có nỗi lo âu ngàn đời của kẻ làm vợ dành cho kẻ làm chồng. Anh cảm động. Ngọc Minh ghé sát lại nghe tim Nguyên. Bộ ngực ấm nồng nàn của cô tì sát lên anh và Nguyên lại thấy sự gần gũi ấy tự nhiên, dường như đã diễn ra cả đời người. Anh thư thái dù còn rất mệt. Cô đã gọi điện thoại cho tổng biên tập báo rồi xăng xái cho anh uống thuốc, chườm nước nóng. Không kịp phấn son, cô chải sơ dăm nhát lược cho tóc đỡ rối để đi mua cháo tim gan tía tô hành cho anh ăn giải cảm. Cô đỡ lưng cho anh ân cần như người mẹ chăm sóc con. Cô buộc anh phải uống đủ các loại thuốc bổ cần thiết. Cô gọi y tá tới tiêm trợ sức cho anh... Anh trở nên yếu mềm, nhỏ bé trong cơn đau ốm. Và lúc ấy, anh nhận ra vẻ đẹp trong con người cô, sự bao dung, rộng rãi, tính khoáng hoạt trong các mối giao tiếp cùng sự chân thành... Xét cho cùng, cô tốt bụng, tận tâm với bè bạn và có những nét hồn nhiên tươi mát mà những người đàn bà khác thiếu kém. Khi Nguyên bình phục, Ngọc Minh không tiếc tiền chợ. Cô mua đủ thứ bổ béo với cái dạ dày của người đàn ông đang ở tuổi ba mươi:
- Em xào thịt bò với hành tây cho anh ăn nhé. Còn canh, anh có thích canh sườn nấu dấm không. Canh cua cũng ngon nhưng em ngại lắm. Nếu anh thích canh cua ta rủ nhau ra hàng bún riêu là thượng sách...
- Anh ăn thịt quay chán rồi hả? Em mua thịt chó nhé. Rượu, thịt chó là món em khoái nấht. Đứa nào không biết ăn thịt chó thật là ngu. Ngay bọn sư sãi trọc đầu trong chùa mà cũng còn kêu riềng mẻ vụng nữa là...
Anh đã cố quen với một nếp sống hoàn toàn khác biệt với anh. Vốn là người mực thước, anh chưa bao giờ chịu đựng cảnh chè chén say sưa từ chập tối tới thâu đêm, cảnh những người đàn ông say rượu nôn thốc nôn tháo lên sàn, những câu chuyện bốc trời, những trận cười lở đất của họ, cái cách thức họ mạt sát nhau rồi lại hỉ hạ bắt tay trước một ly rượu... Anh đã cố quen với cả cách ăn uống của cô. Bữa cô ép anh ăn toàn thịt chó với rượu. Bữa cô rủ anh ăn bánh rán trừ cơm vì ngại nấu. Bữa hết tiền chợ, cô rủ ảnh tới quán phở quen ăn chịu... Tất cả những điều đó chỉ có thể thú vị khi nó diễn ra lần thứ nhất, nó còn khả dĩ chịu được trong lần thứ hai, thứ ba, thứ tư... Nhưng đã tới lần thứ chín, thứ mười nó sẽ biến đời sống gia đình thành địa ngục. Cô Ngọc Minh cũng lờ mờ cảm thấy cách sống của cô trái ngược với anh nê kìm bớt các sở thích riêng. Nhưng ngày một, ngày hai, các sở thích đó lại trồi lên như cây kim nhọn giấu dưới lần vải mỏng. Những sở thích xưa nay hoàn toàn ngự trị đời sống của cô. Chúng đòi cô trả lại quyền hành: Tại sao phải hy sinh rất nhiều thú vui quen thuộc để gìn giữ một người đàn ông trong khi cô có thể có nhièu người đàn ông khác?... Những buổi tiệc tùng xưa kia mới thật sự đem lại nguồn sinh lực và khả năng hoạt động cho cô. Hàng chục người đàn ông thuộc các nghề nghiệp khác nhau cùng xúm xít quanh mâm rượu. Ở đó, cô là bà chúa duy nhất của họ. Cô rót rượu, thứ lửa nóng khiên cho bất kf anh đàn ông nào cũng đinh ninh tin rằng mình là bậc quân tử hoặc đấng hào kiệt trong cõi đời. Họ ca ngợi trí óc sắc sảo của cô, họ tán tụng những ý tưởng tân kỳ của cô, so sánh chúng với những ý tưởng cao siêu nhất của thời đại. Những câu chuyện của họ khiến cô thu nhận được nhiều nguồn thông tin mà chẳng cần mất thời gian đọc sách hoặc tìm tư liệu. Sống cuộc sống ấy, cô đâu cần dằn mình xuống, khép bớt các thú vui để lao vào công việc cần mẫn như Nguyên? Không lẽ, khi anh ngồi đọc trước bàn, cô lại rủ bạn tới uống rượu hoặc tới quán cà phê nghe nhạc?... Không không... có không có cái thú nghe nhạc trong phòng riêng. Cô muốn nghe nhạc ở các công viên hoặc các tiệm quán đông người. Ngay cả những phút cần yên tĩnh nhất cô cũng thích ném nó vào những khu vực náo động nhất của đời sống. Trong huyết mạch của cô, có một dòng máu cuồng nhiệt chảy, đòi hỏi sự náo loạn căng thẳng của âm thanh, màu sắc với ánh sáng... Nhưng trong tim anh, lại là dòng máu khác...
Một chiều thứ bảy, Nguyên trở lại căn phòng của anh. Lúc leo lên cầu thang, anh gặp giáo sư Lê đi xuống:
- Anh bạn, lâu quá không gặp anh.
Ông nói, tay đung đưa chiếc xô.
- Vâng
Nguyên đáp, tay cầm chiếc xô cho ông già và hỏi:
- Nước không lên được tầng trên hay sao?
- Từ chiều hôm kia tới giờ, không có mọt giọt nước nào – Giáo sư Lê đáp. Hai người cùng xuống sân để lấy nước. Nguyên bảo:
- Giáo sư để tôi xách cho.
- Hôm nay tôi rảnh, cậu ở chơi nhé?
Ông già hỏi, vẻ như nài nỉ. Nguyên gật đầu đáp lại. Anh xách xô nước đem thẳng vào phòng tắm cho ông già rồi mới bước vào gian phòng chính. Tuy cùng ở một ngôi nhà, nhưng đây là lần thứ ba Nguyên tới thăm ông. Không có gì thay đổi so với hai lần anh tới trước. Những dây vạn niên thanh già cỗi leo quanh khuôn cửa sổ và áp vào tầng mái. Một chiếc giường khung đồng cổ lỗ có giá treo màn tròn. Chiếc bàn làm việc đồ sộ, bóng và đen như sừng trâu mài nhẵn. Trên bàn, hai bình mực thuỷ tinh: một bình mực đen, một bình mực đỏ. Bảng thời niên biểu treo phía trước. Một cành hoa tuylíp bằng thuỷ tinh hồng đặt bên những cục đá chặn giấy hình thù kì dị.
- Anh uống chút cà phê nhé?
Giáo sư hỏi và không chờ anh trả lời, đặt chiếc phin cà phê bạc lên miệng cốc. Có lẽ chiếc phin cà phê này là thứ đồ quý và tinh xảo nhất trong nhà ông. Giáo sư đổ càphê, chặn nắp với một động tác thành thục rồi chế nước. Sau khi đã đậy nắp trên, ông dội nước vào một chiếc thau sứ lớn rồi đặt cốc vào đó. Nguyên ngắm ông, thầm nghĩ:
"Ông già đã sống như thế này từ tuổi hai mươi. Ngày nọ tiếp ngày kia, tháng này qua tháng khác. Hàng vạn vạn khoảnh khắc trôi qua, ông ngắm bảng thời niên biểu này, những dây vạn niên thanh già cỗi kia, cái giường cổ lỗ, bàn làm việc với bông hoa thuỷ tinh giá lạnh và những cục đá chặn giấy. Đúng là đời sống của một bậc tu hành".
- Anh uống đi cho nóng. Thứ cà phê này người ta gửi từ Buôn Ma Thuật ra cho tôi.
Ông đặt cốc cà phê ngâm trong thấu nước nóng với bình đựng đường trước mặt Nguyên, rồi ông ngồi xuống ghế đối diện châm một điếu thuốc.
- Sáng tôi đã uống một tách đặc rồi, xin kiếu anh.
Ông nói tiếp sau khi nhả một hơi khói. Mùi cà phê thơm ngát lẫn khói thuốc khiến Nguyên dễ chịu. Anh nói:
- Tôi thèm khát cuộc sống của giáo sư. Nhưng có lẽ, chúng tôi không đủ can đảm để sống cuộc sống ấy. Chúng tôi chỉ là những kẻ tầm thường.
- Ấy chớ…
Ông già giơ tay ngăn, không cho Nguyên nói tiếp.
- Đừng nói những lời lẽ ấy, anh bạn.
- Tôi là người thành thực, theo đúng nghĩa của chúng ta thường hiểu. Xin giáo sư tin rằng tôi không có ý định tâng bốc hay phỉnh nịnh giáo sư.
Nguyên đáp.
- Không – Giáo sư Lê lắc đầu: - Tôi không có ý nghĩ rằng anh ve vuốt tôi, những người tự chọn cho mình một cuộc đời khác biệt với đám đông chính vì chúng rôi bị ràng buộc bởi những niềm say mê khác biệt với đám đông. Đừng thần thánh hoá điều đó. Vả chăng, con người có những nhu cầu rất khác nhau trong cuộc tồn sinh. Trước mắt mọi người, chắc chắn tôi là một kẻ quái dị. Một gã phù thuỷ suốt ngày chúi mũi vào những con số, quanh năm hít bụi sách và lẩm nhẩm những điều không ai thèm quan tâm. Người ta, những người sống một đời sống dung dị thường ao ước một mái nhà, một người vợ đẹp, những đứa con ngoan và những tiện nghi vật chất. Đừng coi thường sở thích của họ. Ngoài phần đóng góp cho xã hội, con người có quyền tìm cho mình một đời sống tốt đẹp hơn.
- Vâng, tôi có phủ nhận điều ấy đâu?... Nhưng tôi muốn nói rằng chính nhờ những người như giáo sư mà nền văn minh nhân loại hay của một quốc gia được thúc đẩy.
- Đấy là nhiệm vụ của chúng ta, anh bạn ạ. Bất cứ kẻ sĩ nào cũng chỉ tồn tại trên cõi đời bằng niềm vui thú cỏn con ấy thôi. Khi không còn nó nữa, cuộc đời chúng ta nghèo nàn hơn cuộc đời một anh chủ tiệm tạp hoá mười lần.
- Thưa giáo sư, chẳng có một ông chủ tiệm tạp hoá hàng Đào nào bằng lòng đánh đổi cuộc sống của ông ta và những vinh quang của giáo sư đâu?
- A, tất nhiên, tất nhiên…
Ông già đáp, thoạt tiên với chút ngỡ ngàng, và sau đó với nụ cười ẩn dưới hàng ria mép:
- Tôi hiểu điều trớ trêu đó. Nhưng phàm đã là kẻ trưởng thành, không được phàn nàn sự lựa chọn của chính mình. Chỉ có những đứa bé mới phàn nàn rằng nó trót cầm nhầm phần bánh nhỏ.
Hàm răng ám khói thuốc của giáo sư trông thật dễ thương. Khi ông cười, chất hóm hỉnh trong con người ông hoàn toàn bộc lộ. Ông hài lòng cuộc sống của chính ông. Còn anh, chênh vênh trên một cây cầu tre không tay vịn. Bất giác, Nguyên buông tiếng thở dài:
- Sao vậy?
Giáo sư Lê đưa mắt nhìn anh, hỏi:
- Lâu nay anh vắng nhà, có điều gì bất an chăng?
Nguyên đắn đo vài giây, rồi không nhìn ông, anh nói:
- Tôi muốn hỏi giáo sư… đây chỉ là một chuyện riêng tư…
Ông già gạt tàn thuốc vào bình, gật đầu:
- Tôi rất sẵn lòng, nếu được anh tin cậy.
Nguyên nói:
- Người ta có thể hoàn toàn phá bỏ những nguyên tắc đời sống của chính mình để gia nhập vào một cuộc đời trái ngược với họ không?
Giáo sư Lê không trả lời ngay. Ông rút từng hơi thuốc dài, thong thả nhả khói. Rồi khi đã hút hết điếu thuốc, ông ném mẩu đót lọc vào bình và đáp:
- Tôi không thể trả lời anh cụ thể điều nào đó trong cuộc sống gia đình. Nhưng tôi có thể nói với anh những nguyên lý chung: con người vĩ đại khi họ đặt ra những nguyên tắc, nhưng họ còn vĩ đại hơn khi phá bỏ chính những nguyên tắc đó. Cũng giống như những kẻ đi đường, trong hành trình tư duy. Cột mốc số chín mươi chín là lý tưởng khi họ đang ở cây số chín mươi tám, nhưng nó cũng chính là điều cần phế bỏ khi muốn đi đến cây số thứ một trăm. Nhân loại được đẩy lên phía trước chính nhờ những khát vọng không ngừng dập xoá hiện tại và xây cất lâu đài tương lai. Ở đây, tôi không nhắc tới chủ nghĩa phủ định sạch trơn mà chúng ta đã biết từ khi ngồi trên ghế nhà trường. Ấy là một lỗi lầm của thời thơ dại.
Ông ngừng lại, ho khan vài tiếng rồi nói tiếp:
- Bởi thế, việc từ bỏ quan niệm này, hình thành quan niệm kia trong đời sống là chuyện bình thường. Nhưng tôi chỉ lưu ý anh rằng mọi sự đổi thay ấy phải dựa trên những nguyên tắc an toàn xã hội. Con người là sinh vật xã hội và nó không thể tồn tại với tư cách con thú ăn lẻ trên sa mạc. Những đổi thay ý tưởng của con người chỉ được chấp nhận khi nó tạo cho họ nhiều điều kiện thuận lợi hơn để sống cho chính họ và cho cả cộng đồng. Tất cả những phá vỡ không dựa trên nguyên tắc đó là sự thoả mãn các dục vọng cá nhân riêng biệt và thấp kém. Anh có quyền hút thuốc, nhưng chớ ném cháy kho xang nhà người khác, anh có quyền ăn cam nhưng chớ hái cam ở vườn hàng xóm đem về...
Ông châm điếu thuốc nữa, nghiêng đầu nhìn Nguyên:
- Tôi chẳng có điều gì hay ho hơn để nói với anh đâu. Tôi là kẻ độc thân. Trong con người tôi, mất hẳn cái phần sống bình thường của nhân loại. Về phương diện ấy, tôi hoàn toàn không kinh nghiệm, nói cho đúng hơn – hoàn toàn là một gã mù loà...
Họ chuyển sang nói chuyện về tình hình trong nước và ngọn lửa sôi sục ở Trung Cận Đông.
Nửa giờ sau, Nguyên về phòng mở cửa, làn gió nhẹ lùa hơi lạnh vào mặt anh. Một lớp bụi mỏng phủ lên mọi đồ vật và làn hơi băng giá của những kỉ niệm cũ khiến người đàn ông nhức nhối. Anh đi đi lại lại trong phòng. Trên những viên gạch lát, hiện lên bàn chân thon nhỏ dưới ống quần màu hoàng yến. Đầu cô nghiêng nghiêng khi cô kéo tấm rèm che cửa sổ. Những bông cẩm chướng tươi rói trong bình, rồi chúng úa tàn và rụng từng cánh… Tình yêu ấy đuổi theo mãi, chẳng buông tha anh. Lâu nay, Nguyên tưởng rằng đã quên được nó. Anh giao du với nhiều người đàn ông. Học có thể yêu người này trong vài tuần rồi lại yêu người khác trong vài tuần sau với cùng một niềm say mê như thế. Rồi vài tháng sau đó nữa, trí nhớ họ đã rũ sạch hình ảnh của các mối tình ấy như người ta rũ tấm áo mưa hay tàu lá chuối. Những người đàn ông ấy sung sướng làm sao ?... Còn anh, anh đã bị trói chặt vào một say mê duy nhất. Anh hiểu rằng anh sẽ còn phải khổ đau.
Giáo sư Lê nói gì ?... Anh có quyền hút thuốc nhưng chớ ném cháy kho xăng người khác. Anh có quyền ăn cam nhưng chớ sang vườn hàng xóm hái cam… Ông cụ sống đời sống độc thân, ông cũng ngớ ngẩn trong quan hệ gia đình. Bi kịch của mình không rơi vào điều giáo sư đã nói. Hoàn toàn không có vấn đề an toàn xã hội và đạo đức ở đây, cô Ngọc Minh không phải là trái cam trong vườn ai cả…
Nguyên suy nghĩ, và anh thấy bất lực vì anh thiếu khả năng biến đổi. Sau quãng thời gian cô đơn, trong những ngày đầu sống với Ngọc Minh, anh đã tưởng mình hạnh phúc. Anh đã luôn luôn có ý thức gạt bỏ những thói quen, những cảm xúc thẩm mỹ cũ để tìm cảm giác thoải mái trong cuộc sống chung. Nguyên hoà nhập vào những buổi chè chén, những buổi rong chơi, những tối lang thang dọc phố xá… Anh đã quen nghe tiếng cười ồn ã của cô, quen nhìn cô thay áo giữa căn phòng mở cửa toang hoang, trần như nhộng và hồn nhiên như đứa bé. Anh cũng đã quen với cách huýt sao ngay giữa trưa hoặc đêm hôm khuya khuắt khi cô nổi hứng. Anh cũng đã tìm được vẻ đẹp mát mẻ lúc cô cười nhận lỗi trước bất kì người hàng xóm nào tới gõ cửa phản đối cô gây ồn ào. Anh biết cô tốt bụng, hào phóng với tất cả mọi người. Giá cô là triệu phú, hẳn cô sẽ ban phát nửa gia tài cho những kẻ khốn khó. Gặp người hoạn nạn, cô có thể cho họ đồng bạc cuối cùng để buổi trưa vác bát sang nhà hàng xóm xin ít dưa về ăn cơm. Ngoại trừ những điều ấy, cô là một phóng viên khá sắc sảo tuy khiến thức không toàn diện và sâu sắc, cảm hứng đồng điệu trong công việc cũng là một mối dây khá chặt chẽ thắt buộc họ…
Tuy nhiên, vào một buổi sáng, Nguyên đang ngồi sửa bài, Minh đang đi chợ, chợt một cái đầu hói với mớ tóc giả chấm vai ló vào :
- Cưng ơi i i…
Nguyên ngẩng lên, và bắt gặp một người đàn ông trạc ngoại ngũ tuần. Ông ta cũng vừa thấy Nguyên, cười ngượng nghịu:
- Xin lỗi anh, cô Minh có nhà không ạ?
Nguyên đứng dậy:
- Mời anh ngồi chơi. Minh đi chợ. Cô ấy sẽ về ngay bây giờ.
Ông khách ngồi xuống ghế. Nguyên rót nước mời. Người đàn ông vừa ống trà vừa liếc nhìn Nguyên:
- Chè của anh ngon quá... Hôm nay trời lạnh ghê...
Đôi mắt nhỏ tinh ranh của ông ta lục lọi khắp căn phòng. Đây là cái nhìn của một chủ nhân cũ. Mọi đồ vật đã phơi bày trước mắt người đàn ông xa lạ ấy với cái diện mạo mà nó phải có. Bức tranh ấn tượng, ngọn đèn mờ, cái giá áo có những móc gỗ xiên lệch đang treo đầy áo rét của Ngọc Minh và chiếc bludông của Nguyên. Cái nhìn của vị khách bao hàm ý nghĩ:
“Tất cả đã từng là vật quen thuộc của tớ. Nơi đằng ấy móc chiếc bludông kia trước tớ treo cái áo lông”.
Ngăn tủ kính của cô phóng viên lộn xộn những hộp đựng trà, hộp đựng phấn rôm, vỏ hộp bánh qui và kẹo ngoại quốc... Người khách cũng để mắt tới cả những vật đó nữa, với vẻ tọc mạch kín đáo. Rồi ông ta rút thuốc lá ra:
- Xin anh chút lửa, anh có hút thứ này không?
- Cảm ơn.
Nguyên đáp tự nhiên:
- Dạo này tôi bị ho nên phải ngừng hút.
Lúc đó, Ngọc Minh về. Tiếng cười lanh lản của cô vang từ ngoài sân:
- A, chiếc Honđa ghẻ của anh Đức đây rồi. Tưởng đi Tây về phải thay nó đi chứ?
Cô bước vào, chào vồn vã. Người đàn ông chìa tay, mắt sáng lên:
- Chào Ngọc Minh.
Ông ta ghìm giữ một cử chỉ nào đó. Nguyên không xác định nhưng anh đoán biết được. Anh đi tới mắc áo, lấy chiếc bludông:
- Minh ở nhà một lát tiếp khách, anh sang cửa hàng.
- Ờ, ờ, anh đi đi. – Cô gái gật đầu tán đồng rất nhanh với niềm vui không che đậy. – Nhưng chỉ một giờ là cùng đấy nhé.
Khi Nguyên chưa bước ra khuôn cửa, cô đã bảo người đàn ông:
- Ngồi xuống đây với em, kể chuyện chuyến đi xem nào...
- Khe khẽ cưng...
Anh nghe người đàn ông thì thào: “Khe khẽ chứ, rồi anh sẽ kể mọi chuyện cho cưng nghe..”
Hôm ấy, Nguyên đi thẳng tới toà báo. Anh làm việc cho tới chiều mới về. Minh trách:
- Anh phải ăn cơm nguội đi, còn quá nửa nồi đây này.
Nguyên lẳng lặng thay quần áo rồi ngồi vào ăn cơm. Trong con người anh, vốn dư thừa tính nhẫn nại. Vào buổi tối, họ uống chè đường thả lát chanh tươi theo kiểu Nga. Từ ngày được đi Nga tham quan, Ngọc Minh rất chuộng kiểu uống chè ấy. Thấy anh ngồi im, cô láu táu kể chuyện:
- Sớm nay tay Đức kể toàn chuyện thú vị. Kể ra thỉnh thoảng cũng phải ra ngoài một chuyến mới biết trên địa cầu người ta sống ra sao. Nước mình là cái xó kín bưng, bất cứ nguồn tin nào tới được cũng đã thành lạc hậu. Anh có biết rằng...
Cô lần lượt nhắc lại những chuyện vặt thu lượm dọc chuếyn đi của người đàn ông kia. Biết mình im lặng quá lâu sẽ khiến Minh chạnh lòng nên anh hỏi:
- Ông ta làm gì vậy?
- Tay Đức ấy à ?... Chuyên viên sinh học loại sừng sỏ nhất ở nước mình. Một trong những người cự phách nhất về lý thuyết Sinh – Hoá.
Cô ta tặc lưỡi, gật gù :
- Thông minh thật, lão ấy cực thông minh.
Sau đó, cô cất tiếng cười : - ôi trời, tay bồ là sếp viện khoa học của em lạ thật. Anh có biết hôm nay lão tới đây có việc gì không ? Lão tới xin lại cái máy xay sinh tố đã tặng em từ năm kia, năm kìa : "Bây giờ con gái anh sắp sinh cháu nhỏ, anh cần xin lại máy để xay bột và trái cây cho nó…" Nghe có thủm không cơ chứ?... Em bảo lão rằng có tìm cả đời cũng không thấy được. Hai ba năm trời, một chứ một trăm chiếc máy tôi cũng đã bán ăn hết. Tôi còn đủ hai hàm răng, giữ thứ đó làm quỷ gì cho chật nhà.. Em nói xong, lão không còn hào hứng trò chuyện gì hết, tiu nghỉu ra về…
Cô ngừng lời, cúi xuống rót trà. Anh nhìn thấy những nếp nhăn nhỏ trên trán cô và anh buồn rũ rượi. Buồn cho cô, hay cho anh ?... Nguyên không phân biệt được rạch ròi, nhưng anh biết rằng cảm giác buồn tủi và trớ trêu khiến anh thấy đất dưới chân mình đang sụt lở. Đêm ấy, Nguyên trằn trọc. Dưới ánh đèn xanh mờ, anh ngắm nhìn cái khung cảnh mà anh đã sống nửa mùa đông qua. Bức tranh ấn tượng treo xiên lệch câu thả ngay dưới chân giường. Những đống sách vở và những tấm áo, manh quần treo khắp nơi. Tất cả gợi ta nhớ đến một quán trọ tồi. Mọi thứ đều tạm bợ, thiếu ngăn nắp và bụi bặm, khiến người ta không thể yên tâm. Một khách sạn tốt là một khách sạn gợi cho lữ khách cảm giác thân thuộc ngay từ phút đầu. Nhưng ở gian phòng của Ngọc Minh, người ta luôn nghĩ rằng sớm mai sẽ phải xách valy ra đi. Nơi đây là tạm trú chân giữa hai cuộc hành trình. Nơi đây, người ta chỉ có thể ngủ giấc ngủ chập chơn, vội vã và mệt mỏi như giấc ngủ bụi bặm trên các tuyến tàu chợ… Kia, hai chiếc sơ mi trắng vắt trên thành ghế. Hệt như đêm đầu tiên anh sa vào chiếc giường của cô vì cơn say không lường trước… Không, không… người đàn bà như cô sinh ra không để gắn bó với riêng ai. Nếu cô tái giá tới lần thứ mười, sau đó cô sẽ sống một thân trong cái lữ quán này. Đời sống gia đình bao giờ cũng dựa trên một mối liên kết. Mối liên kết ấy tuỳ thuộc vào hai cá nhân. Nhưng đối với Ngọc Minh, sẽ không tồn tại bất cứ mối liên kết nào, cho dù đấy là mối liên kết lỏng lẻo nhất, tháo gỡ dễ dàng và tự do nhất… Phải chăng, cô là đứa con của một kiếp sống hoang dã. Chính vào giây phút ấy, Nguyên biết anh sẽ phải ra đi. Anh bỗng thương người đàn bà đã từng chung chăn chung gối. Anh chống cùi tay, nhỏm lên nhìn Minh. Cô ngủ say, gương mặt đắm trong làn ánh sáng nhờ nhợt. Không xinh đẹp nhưng cũng tạm ưa nhìn. Anh nhớ tới nụ cười hồn nhiên của cô, những cử chỉ ta chỉ có thể tìm ở những đứa bé lên mười. Anh kiểm lại tất cả các tính tốt cô đã có… Nhưng sau mọi đắn đo, suy tính ấy, anh vẫn thấy gương mặt cô xa lạ như hình ảnh nào đó đang trôi dạt tít tắp bờ nước bên kia. Dường như chuỗi ngày họ vừa chung sống đã tan thành bọt sóng.
Sáng hôm sau, khi Minh thức dậy, anh đã đi làm. Cô làu bàu:
- Tay này “lên” thật.
Trưa, Minh nấu cơm đoàng hoàng. Nguyên định gọi điện thoại báo cho Minh biết anh không về nữa nhưng lòng trắc ẩn khiến cho anh lại phải buông máy xuống. Anh còn nghe tiếng cô càu nhàu ở đầu dây đằng kia, rồi cô liến láu đôi co với anh chàng nào đó tới kiện tụng bài viết. Vào giờ tan tầm, đôi chân đưa anh về nhà cô theo thói quen:
- Hôm nay anh chập mạch hay sao mà gọi điện thoại ỡm ờ hàng tiếng đồng hồ thế hả?
Cô trách cứ khi vừa thấy mặt Nguyên rồi giục anh rửa mặt ăn cơm. Cơm xong, Nguyên thu dọn mâm bát, Ngọc Minh đã tót lên giường nghỉ trưa.
- Uống nước rồi đi nghỉ, mau lên anh.
Cô gọi, giọng ân cần bình thản như mọi người vợ trẻ gọi chồng. Nguyên nhìn cô, chợt thấy mình ngần ngại.
“Tại sao, tại sao?”
Anh đi loanh quanh trong phòng, không thể lý giải được trạng thái hoang mang đang xâm chiếm toàn thân mình.
Chiều, Nguyên bảo Minh rằng anh phải ngủ lại toàn báo để lo bài đặc biệt cho tập san. Kỳ thực, anh rủ ông già thường trực đi uống bia tới gần mười giờ đêm, rồi ghé vào căn phòng nhỏ của ông, chiu vào tấm chăn nồng nặc mùi dầu xoa và mồ hôi lưu cữu của người già. Sáng hôm sau, anh trở lại nhà mình, với tam trạng của người dân miền đồng bằng sau một chuyến đi biển, sau những trận nôn mửa kinh hoàng, lại được đặt chân lên mặt đất liền. Nguyên đã bỏ ra cả một buổi chiều để lau rửa nhà cửa, cốc chén, giũ đạp chăn màn, giường chiếu, quét mạng nhện trong các góc nhà, giặt các tấm khăn trải giường và rèm che. Khi tất cả đã sạch sẽ, anh tắm gội rồi tự nấu cho mình một bữa cơm sang trọng để thết mình: Giò chả, nộm, nem chua mua ở cửa hàng quen phố Hàng Bông. Dưa chua, Nguyên vác bát sang phố bên cạnh, Tối hôm đó, Nguyên lặng lẽ ngồi ăn cơm. Cái bóng đơn lẻ của anh in xuống nền đá hoa. Anh nhìn nó và tự bảo mình: “Dẫu sao, đây mới chính là mái nhà mình. Con chim có tổ, con chồn có hang, con người phải có mái nhà của chính họ. Loài chim không ở được hang chồn cáo, và mình cũng không thể sống dưới mái nhà cô Ngọc Minh”.