Chương 4

Cuối cùng chàng đi làm việc tại một thư viện. Nha nhân công đề nghị chàng hãy đến đó mỗi sáng thứ năm khi chàng lãnh trợ cấp thất nghiệp, nhưng chàng đã luôn luôn gạt đi. Ông Pitt nói :
- Thật ra thì không phải loại việc xứng đáng với ông nhưng lương trả khá và công việc dễ dàng đối với một người có học.
Leamas hỏi :
- Thư viện thuộc loại nào?
- Thư viện nghiên cứu tâm linh Bayswater. Đó là một tổ chức được trợ cấp. Họ có cả ngàn cuốn sách đủ loại và vừa được tặng thêm nhiều cuốn khá. Họ cần một người phụ giúp nữa.
Chàng cầm số tiền và mảnh giấy. Ông pitt nói thêm :
- Những người ở đó rất kỳ quái, nhưng không lẽ ông cứ ở không mãi hay sao? Tôi nghĩ đã đến lúc ông nên thử với một chuyến.
Pitt thật kỳ. Leamas chắc chắn chàng đã nhìn thấy anh ta ở một nơi nào đó trước kia. Tại sở, trong thời kỳ chiến tranh.
Thư viện như một đại sảnh trong nhà thờ, và rất lạnh. Các lò sưởi đen sì ở hai đầu phòng khiến nó phảng phất mùi dầu hôi. Giữa phòng là một cái bục như bục dành cho nhân chứng tại toà và cô Crail, quản thủ thư viện ngồi trong đó.
Leamas chưa hề có ý tưởng chàng sẽ ngồi trong đó làm việc cho một người đàn bà. Không ai tại nha nhân công đã nói gì về điều này.
Chàng lên tiếng :
- Tôi là người giúp việc. Tên tôi là Leamas
Cô Crail ngẩng đầu khỏi đống phiếu chỉ thư mục, nhìn chàng bằng một ánh mắt thật sắc như vừa nghe một lời thô lỗ.
- Giúp? Ông muốn nói giúp là thế nào?
- Phụ tá. Do nha nhân công giới thiệu lại. Ông Pitt.
Chàng đẩy qua mặt quầy tấm phiếu lý lịch của chàng điền bằng một tưồng chữ nghiêng. Cô ta nhặt tấm phiếu lên đọc kỹ.
- Ông là ông Leamas.
Đây không phải là câu hỏi mà bước đầu của một cuộc điều tra tỉ mỉ về các sự kiện.
- Và ông từ nha nhân công đổi đến
- Không. Tôi được nơi đó giới thiệu lại đây. Họ nói cô cần 1 phụ tá.
Cô ta đáp lại bằng một nụ cười khô khan.
- Tôi hiểu.
Đúng lúc đó điện thoại reo, cô ta nhấc máy và bắt đầu bàn cãi với một người nào đó một cách mãnh liệt, Leamas đoán họ cãi nhau liên miên, khỏi cần giáo đầu gì cả. cô ta chỉ việc lên giọng và bắt đầu cãi cọ về mấy tấm vé đi dự hòa nhạc. Chàng nghe một vài phút và lảng ra chỗ các kệ sách. Chàng nhận thấy một cô gái ở trong một căn phòng, đang đứng trên một cái thang, phân loại những quyển sách dày cộm.
Chàng tự giới thiệu trước :
- Tôi là nhân viên mới. Tên tôi là Leamas
Nàng bước xuống thang và bắt tay chàng hơi trịnh trọng.
- Chào ông. Tôi là Liz Gold. Ông đã gặp cô Crail rồi chứ?
- Rồi, nhưng cô ấy đang bận điện thoại.
- Chắc là đang cãi nhau với mẹ cô ấy. Ông định làm gì?
- Tôi không rõ. Làm việc gì chẳng được?
- Hiện giờ chúng tôi đang ghi dấu sách. Cô Crail sửa soạn làm lại một thư mục mới.
Nàng là một cô gái dáng người cao, hơi vụng về, với một thân hình dài và đôi chân thon. Nàng mang giày vải, đế bằng, để giảm chiều cao. Mặt nàng cũng như thân hình, có những nét hơi thô, dường như lưỡng lự giữa sự tầm thường và vẻ đẹp. Leamas đoán nàng 22 hoặc 23 tuổi, và là người Do thái.
- Chỉ là vấn đề kiểm soát lại xem tất cả sách có đủ trên kệ không. Đây là số tham khảo. Khi kiểm soát xong ông viết số mới bằng bút chì và ghi vào thư mục
- Rồi sao nữa?
- Chỉ cô Crail được quyền ghi bằng bút mực. Luật lệ là thế.
- Luật lệ của ai?
- Của Cô Crail. Ông thử bắt đầu bằng các sách về khảo cổ xem sao?
Leamas gật đầu và họ cùng bước sang căn phòng nhỏ kế bên nơi có một cái hộp chứa đầy đủ thẻ nằm trên sàn nhà. Nàng chợt hỏi:
- Ông đã từng làm công việc loại này chưa?
- Chưa
Chàng ngừng lại, nhặt một tấm thẻ, vừa xóc lại vừa nói tiếp:
- Ông Pitt gửi tôi lại. Từ nha nhân công
Chàng cất thẻ và chỗ cũ và hỏi:
- Cô Crail là người duy nhất có quyền viết mực lên thẻ sao?
- Phải.
Nàng bỏ chàng ở đây, và sau một lúc lưỡng lự, chàng lấy ra một quyển sách và nhìn vào danh phiếu. Nó có tên Những khám phá về khảo cổ tại Tiểu Á-Quyển bốn. Hình như họ có bốn quyển.
Đã một giờ trưa và Leamas đói meo, nên chàng bước lại chỗ Liz Gold đang soạn sách và nói :
- Ăn trưa thì sao?
- Ồ, tôi mang theo bánh sandwich
Nàng có vẻ bối rối tiếp
- Ông có thể dùng đỡ một chút với tôi. Xung quanh đây không có một tiệm cà phê nào ở gần.
Leamas lắc đầu:
- Cám ơn cô nhiều, tôi sẽ ra ngoài ăn. Tôi cũng cần mua một vài món đồ
Nàng im lặng nhìn chàng đi qua những khung cửa bật.
Mãi tới hai giờ rưỡi chàng mới trở về, đầy mùi rượu. Chàng mang theo hai bao đựng đầy thực phẩm, đặt vào một góc phòng và uể oải bắt tay lại vào việc với những sách về khảo cổ. Chàng làm việc được chừng mười phút thì nhận thấy cô Crail đang nhìn mình
- Ông Leamas
Chàng đang đứng ở lưng chừng thang, nên phải ngoái đầu nhìn xuống và nói :
- Vâng ?
- Ông có biết những bao đồ này ở đâu ra không?
- Của tôi.
- Tôi biết. Của ông.
Leamas im lặng đợi. Cuối cùng, cô ta tiếp tục:
- Tôi rất tiếc là luật lệ không cho phép mang đồ vào thư viện
- Thế tôi để đâu được. Tôi không thể tìm ra một nơi nào khác hơn.
- Không để trong thư viện
Leamas làm ngơ và trở về với công việc trong khu khảo cổ. Cô Crail vẫn nói :
- Nếu ông chỉ ăn trưa theo đúng thời gian thường lệ, ông sẽ không có thì giờ để đi mua đồ. Không một ai trong chúng tôi làm thế, cô Gold hay tôi cũng vậy, chúng tôi không có thì giờ đi mua đồ.
- Sao cô không dành thêm ra nửa tiếng cho rộng thì giờ? Nếu công việc cần làm gấp, mình có thể làm thêm nửa tiếng vào buổi chiều. Nếu quả thật gấp.
Cô Crail đứng im một lúc, chỉ nhìn chàng và rõ ràng đang cố nghĩ ra một điều gì để nói. Sau cùng, trước khi bỏ đi, cô tuyên bố:
- Tôi sẽ bàn chuyện này với ông Ironside
Đúng năm giờ rưỡi cô Crail khoác áo choàng và chỉ nói một câu :
- Chào cô Gold
Rồi cô ta ra về. Leamas đoán cô ta đã suy nghĩ nhiều về những bao đồ suốt buổi chiều. Chàng vào căn phòng nhỏ kế cận, nơi Liz đang ngồi trên bậc thang cuối cùng đọc một mảnh giấy giống như một tờ truyền đơn. Khi thấy Leamas nàng liền lúng túng bỏ vào trong ví tay và đứng lên, Leamas hỏi :
- Ông Ironside là ai ?
- Tôi nghĩ là không có ông ấy. Đó chắc là lão ngáo mà cô Crail thường mang ra mỗi khi bí câu trả lời. Có lần tôi hỏi ông ấy là ai, cô ta đã trả lời một cách quanh co bí hiểm và bảo “bỏ qua chuyện đó đi”. Tôi cho là không có ông ta.
Leamas nói :
- Tôi không tin cô Crail “bỏ qua” được như lời cô ta bảo.
Và Liz mỉm cười
Đến sáu giờ chiều nàng khóa cửa và đưa chìa khóa cho người gác dan, một ông già bị ám ảnh về Đệ nhất thế chiến – Liz nói vậy – sẽ thức suốt đêm để phòng trường hợp bọn Đức phản công. Trời bên ngoài lạnh cóng.
Leamas hỏi :
- Cô về có xa không?
- Đi bộ khoảng hai mươi phúc. Tôi luôn luôn đi bộ. Còn ông?
Leamas đáp :
- Không xa lắm. Chào cô.

Chàng đi từ từ về nơi trọ. Chàng vào phòng và bật công tắc đèn. Không thấy gì. Chàng thử lại ngọn đèn trong bếp và cuối cùng là lò sưởi điện cắm ở bện cạnh giường. Trên tấm thảm chùi chân có một bức thư. Chàng nhặt lên và đem ra đọc dưới ánh điện màu vàng lờ mờ ngoài cầu thang. Đó là thư của công ty điện, lấy làm tiếc rằng không thể làm gì khác hơn là đành phải cúp điện cho đến khi nào số 9 anh kim 4 shiling và 8 xu được thanh toán.
Chàng đã trở thành một kẻ thù của cô Crail và có nhiều kẻ thù là điều cô Crail thích thú. Cô ta hoặc là cau có với chàng hoặc coi chàng như không có. Và khi chàng lại lại gần, cô ta phát run lên, nhìn trái nhìn phải, hoặc là để tìm cái gì tự vệ, hoặc tìm đường thoát thân. Đôi khi cô ta bày tỏ một thái độ hết sức bất bình, chẳng hạn khi chàng móc áo tựa trên cái giá của cô ta. Cô ta cứ đứng trước chỗ đó giũ mạnh có đến năm phút, cho tới lúc Liz để ý trông thấy và lớn tiếng gọi Leamas.
Chàng liền đi lại gần cô ta và hỏi
- Có chuyện gì làm phiền cô thế, cô Crail?
Cô ta hổn hển trả lời, giọng líu lại:
- Không, không có gì cả.
- Áo tôi bị cái gì chăng
- Không có gì cả
- Tốt lắm
Nói đoạn, chàng trở về phòng sách của mình. Cô ta run lên vì giận suốt cả ngày hôm ấy và thì thầm nói điện thoại suốt nửa buổi sáng. Liz bảo :
- Cô ấy đang kể chuyện với bà mẹ. Cô ấy luôn luôn kể lể đủ thứ với mẹ. cả chuyện về tôi nữa.
Cô Crail mỗi ngày một thêm có ác cảm với Leamas đến nỗi cô ta không thể nói chuyện với chàng được. Và những ngày phát lương, khi đi ăn trưa về chàng lại thấy một phong bì trên bậc thang thứ ba của chàng ở ngoài có viết tên chàng, mà lại viết sai. Lần đầu tiên chàng mang tiền và phong bì lại cô ta và nói “Cô Crail, tên tôi viết là LEA, và chỉ có một chữ S”. Tức thì cô ta như bị cơn tê bại thật sự, mắt láo liêng và máy mó cây viết chì cho đến khi chàng bỏ đi. Sau đó cô ta thủ thỉ trong điện thoại hàng giờ.
Sau khi chàng làm ở thư viện được ba tuần. Liz mời chàng đi ăn tối. nàng làm vẻ như đây là một ý kiến bất ngờ trong đầu nàng, vào lúc 5 giờ chiều, hình như nàng biết rằng nếu mời chàng ngày mai ngày mốt chàng sẽ có thể quên hoặc không đến. Leamas có vẻ không muốn nhận lời nhưng sau cùng chàng nhận.
Họ đi bộ về phòng nàng dưới trời mưa, xuyên qua một vùng không có gì đặc biệt. Có thể là Bálinh, Luân đôn hay bất cứ đô thị nào mà những lề đường lát đá biến thành những cái áo sáng loáng trong mưa đêm và xe cộ chạy một cách buồn nản qua các con đường ướt át.
Đó là bữa cơm đầu tiên Leamas ăn tại phòng nàng trong các bữa ăn nàng mời. Nàng thường mời và chàng không từ chối. Chàng ít nói. Khi nàng tin tưởng chàng sẽ đến, nàng chuẩn bị bàn vào buổi sáng trước khi đến thư viện. Nàng còn soạn món rau sẵn và để nến trên bàn, vì nàng yêu ánh nến. Nàng luôn luôn biếr rằng có cái gì đó thật không ổn với Leamas, và một ngày kia, vì một lý do nào không rõ, chàng sẽ cắt đứt và đi biệt.
Nàng cố cho chàng hay rằng nàng biết, nàng nói vào một buổi tối:
- Anh cứ đi khi anh muốn. Em sẽ không bao giờ theo anh đâu. Alec à
Cặp mắt nâu của chàng nhìn nàng một lúc và chàng trả lời
- Anh sẽ cho em biết khi đến lúc
Chỗ nàng ở gồm một phòng khách kiêm phòng ngủ và một gian bếp. Trong phòng khách có hai ghế tựa, một trường kỷ làm giường ngủ và một kệ chứa toàn sách loại bìa dày, phần lớn là những tác phẩm nổi tiếng mà nàng chưa hề đọc.
Sau bữa an tối nàng thường nói chuyện với chàng, và chàng thường hút thuốc trên chiếc trường kỷ. Nàng không bao giờ biết rõ chàng nghe được những gì, nhưng nàng không cần. nàng thường quỳ xuống bên cạnh trường kỷ ôm đầu chàng sát vào má mình trong lúc nói chuyện
Rồi một buổi tối nàng bảo chàng :
- Alec, anh tin tưởng ở cái gì? Anh đừng cười, hãy cho em biết.
Nàng đợi và sau cùng chàng nói :
- Anh tin chuyến xe buýt 11 giờ sẽ đưa anh tới Hammeramith. Anh không tin là ông già Noel đã lái nó.
Nàng có vẻ suy nghĩ và sau cùng nàng lại hỏi
- Nhưng anh tin tưởng ở cái gì?
Leamas nhún vai, nàng vẫn tiếp :
- Anh phải tin một cái gì chứ. Thượng đế chẳng hạn – em biết là anh có tin ; đôi khi trông anh có vẻ thế, tựa hồ anh có việc gì đặc biệt phải làm, như một tu sĩ vậy. Alec, đừng cười, em nói thật mà.
Chàng lắc đầu :
- Rất tiếc, Liz à, em hiểu lầm rồi. anh không thích bọn Mỹ và các trường công. Anh không thích diễn binh và những người đóng trò binh sĩ.
và không mỉm cười, chàng nói thêm
- Và anh không thích nói chuyện về cuộc đời
- Nhưng Alec, anh đáng lẽ có thể nói
Leamas chặn lời
- Đáng lẽ anh phải nói thêm là anh không thích người nào bảo anh nên nghĩ thế này thế nọ.
Nàng biết chàng sắp sửa nổi giận, nhưng không thể ngừng được nữa.
- Đó là vì anh không muốn nghĩ, anh không dám. Có nọc độc trong đầu anh, có sự thù ghét nào đó. Anh là một con người cuồng tín, em biết thế, nhưng không biết về chuyện gì. Anh là một con người cuồng tín không muốn cải hóa người khác, và như vậy là một điều nguy hiểm. anh như là một người đã … thề trả thù hay một chuyện gì tương tư.
Đôi mắt nâu vẫn không rời nàng. Khi chàng nói chàng phát sợ bởi sự hăm dọa trong giọng nói. Chàng gằn :
- Nếu anh là em. Anh sẽ lo chuyện riêng của mình.
Và chàng mỉm cười, một nụ cười kiểu Ái nhĩ lan hơi đểu. chàng chưa hề cười như vậy
Rồi chàng chợt hỏi :
- Thế còn Liz tin ở gì?
Nàng đáp ngay :
- Em không dễ bị xỏ mũi thế đâu, Alec à.
Đêm đó họ lại nói chuyện về điều này. Leamas khơi ra, chàng hỏi nàng có tín ngưỡng không. Nàng nói:
- Anh đã lầm về em, hoàn toàn lầm. Em không tin ở thượng đế
- Thế em tin cái gì?
- Lịch sử.
Chàng nhìn nàng ngạc nhiên trong một lúc và cười
- Ồ, Liz , ồ không! Em không phải là một tên cộng sản chứ?
Nàng gật đầu, đỏ bừng mặt như một cô bé trước tiếng cười của chàng, vừa giận nhưng cũng vừa nhẹ người vì chàng không có vẻ quan tâm.
Nàng bằng lòng cho chàng ở lại đêm đó và họ trở thành tình nhân. Chàng ra về lúc năm giờ sáng. Nàng không hiểu tại sao như vậy ; nàng rất hãnh diện mà chàng thì lại có vẻ xấu hổ.
Chàng rời phòng nàng và quẹo xuống con đường vắng về phía công viên. Sương mù giăng đầy khắp nơi. Phía dưới con dường một quãng không xa, chỉ chừng hai chục thước hoặc hơn một chút – có bóng dáng một người đàn ông mặc áo mưa, thân hình thấp và hơi mập. y dựa vào hàng rào công viên, nổi bật trong màn sương. Khi Leamas tiến lại, màn sương như daỳ hơn, bao quanh bóng người nơi hàng rào và khi nó tan bớt, người đó biến mất.