CHƯƠNG I

Vào những năm đầu của triều đại Don Perdro, trên dãi đất Goitacases phì nhiêu và trù phú, có một điền trang tuyệt đẹp trãi dọc con sông Paraiba, cách thị trấn Campos mấy dặm đường.
Một toà dinh thự nguy nga với những đường nét hài hoà mọc lên trên vùng đồng bằng canh tác, dưới chân mấy ngọn đồi phủ rừng đã có phần được những người tiều phu khai phá. Quanh vùng ấy, thiên nhiên hãy còn giữ nguyên vẻ hoang dã nguyên thuỷ, nhưng trong khu vực gần dinh thự bàn tay con người đã thuần phục cái thế giới thực vật quá phồn vinh để gầy dựng những khu vườn cây ăn quả, những bãi chăn súc vật tươi tốt và những vườn hoa cỏ xén phẳng phiu. Lác đác đó đây mới thấy những cây đại thụ - những cây xoài khổng lồ, những cây thông bá hương và những khóm chuối - hắt bóng lên cảnh vật như những di tích còn lại của sức sống mãnh liệt của rừng xưa. Hoạ hoằn lắm mới thấy một dãy tường, một hàng rào hay một quãng hào hố. Những cánh đồng cỏ và những khu trồng trọt lân cận được phân giới bằng những luỹ tre khiến cho toàn cảnh nom như một khu công viên rộng mênh mông.
Toà nhà trông thẳng ra mấy ngọn đồi.Trước mặt nhà là dãy thềm bậc đá dẫn đến một khung cửa bám đầy những cây leo lúc nào cũng nở hoa. Phía sau toà toà dinh thự là khu nhà phụ thuộc: những túp lều của nô lệ, những dãy chuồng bò và những kho chứa thóc và rơm rạ. Xa hơn nữa là những khu vườn hoa, vườn trồng cau và một khu vườn ăn quả rộng mênh mông chạy dài ra đên bờ sông.
Ây là một buổi chiều tháng mười quang đãng và yên tĩnh. Mặt trời như vẫn chần chừ không muốn lặn ; nó cứ nổi lềnh bềnh cuối chân trời, treo lơ lững trên những đám mây viền kim tuyến chốc chốc lại đổi màu. Một làn gió nhẹ và thơm khẽ lay động đám cây con và những tàu lá dừa soi mình trên nước sông trong vắt.
Ánh tà dương đỏ rực chiếu thẳng vào các cửa kính trông như thể ở bên trong các phòng lửa đã tràn ngập khắp nơi. Cảnh vật chìm trong im lặng. Mấy con bò cái tơ nằm dưới bóng cây cao nhai cỏ chầm chậm, dáng hiền hoà. Đàn gà vịt tha thẩn đi nhặt thóc quanh nhà, mấy con cừu chốc chốc lại kêu lên vài tiếng " bê-ê-bê bê-ê-bê", và mấy con thỏ thong thả về chuồng, thỉnh thoảng cất tiếng rống buồn bả. Toà nhà dường như hoàn toàn hoang vắng. Chỉ có mấy cánh cửa lớn ở phía trước và mấy cánh cửa sổ ở phòng khách mở rộng là còn cho biết rằng trong nhà vẫn có người.
Bỗng trong bóng hoàng hôn êm ả nỗi len những tiếng dương cầm thánh thót, rồi một giọng nữ du dương và tha thiết, tươi mát và trong trẻo lạ thường, cất tiếng hát. Giọng hát tuy có phần bị nén lại nhưng vẫn có một âm hưởng vang dội. Điệu hát buồn buồn, nghe như xa vắng khiến người ta nghĩ đến lời than thở của một tâm hồn bị dày vò đau đớn.
Lời hát rằng :


Từ thuở lọt lòng tôi đã thở
Không khí đắng cay của kiếp nô lệ
Như một mầm cây gieo xuống
Một mảnh đất bị rủa nguyền
Suốt đời tôi than khóc
Thân phận kẻ tôi đòi.
Hai cánh tay tôi bị kìm hãm
Chẳng còn ôm ấp được ai
Đôi môi và đôi mắt của tôi
Nào có dám nói lấy một lời âu yếm
Trời cho tôi một quả tim
Chỉ để tôi đau khổ hơn nữa mà thôi.
Trong gió đồng nội cất lên
Hoa toả hương ngây ngất
Chim chóc tự do ca ngợi
Vẻ đẹp của rừng
Riêng kẻ nô tỳ tội nghiệp
Làm gì có được một lời ca !
Hãy im đi, kẻ nô tỳ đáng thương
Lời than của mi đầy tội lỗi
Mi không có quyền
Hát lên những niềm tủi cực
Đời mi nào phải của mi
Mà tim mi cũng không : hãy nhớ lấy.



Giọng hát dịu êm chỉ có thể làm cho khách càng thêm muốn lại gần người đang hát : đó chỉ có thể là một nàng tiên, hay một thiên thần. Vậy ta hãy bước thêm những bậc thềm để vào tiền sảnh.Ở bên phải dãy hành lang,một cánh cửa cao hé mở cho phép ta nhìn vào một căn phòng khách trang hoàng lộng lẫy.Ngồi trước dương cầm là một thiếu nữ dáng dấp như một bà hoàng. Khuôn mặt trông nghiêng của nàng, tương phản với mái tóc dày đen nhánh, nổi rõ trên màu gỗ huyền của cây đàn. Nhưng nét mặt ấy thanh tú và trang nhã một cách tự nhiên đến nỗi ai nhìn cũng phải thấy tâm hồn xao xuyến và lý trí tê dại đi. Da nàng cùng màu với những phím ngà trên đàn - một màu trắng mịn và êm.Cổ nàng vẻ thành một nét dịu dàng tiếp tục những đường cong của thân hình nàng một cách vô cùng duyên dáng. Mái tóc dài lượn sóng chảy xuống hai vai nàng thành những búp màu hạt huyền dày rậm và phủ gần kín hết cả lưng tựa của chiếc ghế nàng đang ngồi. Trên vầng trán mịn màng, ánh sáng của trời chiều nhuốm một màu hồng ấm áp. Nó khiến người ta nghĩ đến những chiếc chao đèn huyền diệu lưu giữ ở bên trong qua lớp tơ mờ ảo, ngọn lửa thiêng của niềm cảm hứng. Lúc này nàng đang quay mặt ra cửa sổ và mắt nàng nhìn đăm đắm vão cõi xa xăm.
Vẻ đẹp của người thiếu nữ đang hát còn được cách trang phục rất giản dị - hết sức sơ sài nữa là đằng khác - làm cho nổi bật lên hơn nữa. Một tấm áo dài bằng vải mỏng màu thiên thanh tô rõ thêm cái thân hình thanh tú và dáng ngồi trang nhã của nàng. Những nếp gấp của tấm váy khâu nhíu lượn tròn xung quanh tấm lưng thon thả của nàng như một đám mây nhẹ : trông nàng như một Vệ nữ từ dòng suối nhô lên hay một thiên thần hiển hiện từ làn sương mờ ảo. Một cây thập tự nhỏ bằng huyền thạch đeo trên cổ bằng một dãi lụa đen là món trang sức duy nhất của nàng.
Dứt lời ca, cô thiếu nữ ngồi yên một hồi lâu, dáng mơ mộng, mấy ngón tay thon thả còn đặt trên phím đàn, như đang lắng nghe những dư âm của bài ca tan dần trong ánh chiều.
Bỗng tấm màn mu-xơ-lin trên cánh cửa mở vào một phòng trong được vén lên, một nhân vật mới bước vào phòng khách.
Đó cũng là một người đàn bà, và cũng đang ở cái tuổi tràn đầy ánh hào quang của thanh xuân. Cách trang phục sang trọng và tinh tế, dáng đi đài các của nàng làm cho nàng có cái vẻ hơi kiểu cách mà các thiếu nữ con nhà trâm anh thường có, ngay cả những khi họ chỉ một mình. Quả vậy, Malvina vốn tự hào về nhan sắc và địa vị xã hội của mình, nhưng đôi mắt xanh rất to của nàng cho thấy rõ nàng là người có tấm lòng nhân hậu.
Malvina lặng lẽ đến cạnh người thiếu nữ vừa hát, dừng lại đứng sát sau lưng nàng và nhẹ nhàng đặt bàn tay lên vai nàng.
- Isaura... - Malvina khẽ gọi.
- Ô ! phu nhân ! - Isaura hơi giật mình - Em không biết có phu nhân ở đây.
- Không sao cả, em cứ hát đi. Giọng em hay quá. Nhưng giá em hát bài nào khác thì hơn. Sao em thích cái bài buồn thảm ấy đến thế ?
- Em thấy nó hay quá, vả lại...À phải ! Em không được nói...
- Em cứ nói đi, Isaura ạ. Chị đã bảo là em đừng dấu chị điều gì, đừng sợ gì cả kia mà !
- Bài hát này làm em nhớ đến mẹ em, người mà em chưa từng biết mặt. Nhưng nếu phu nhân không thích, em sẽ không bao giờ hát bài ấy nữa.
- Quả thật chị không thích lắm, Isaura ạ. Nghe em hát bài ấy người ta có thể tưởng em bị bạc đãi, nghĩ rằng em là một người nô tỳ khốn khổ bị những người chủ xấu bụng hành hạ. Thế nhưng em cũng biết rằng chẳng thiếu gì những người tự do ước ao có được một cuộc sống như em. Em được chủ quý trọng. Em được giáo dục như một tiểu thư con nhà quý phái. Em xinh đẹp, và da em trắng trẻo mịn màng đến nỗi không ai có thể tưởng tượng rằng có một ít máu Phi Châu tuần hoàn trong các các huyết mạch của em. Hơn nữa em cũng biết rằng trước khi qua đời mẹ chồng của chị đã gởi gắm em lại cho hai vợ chồng chị. Chị sẽ suốt đời tôn trọng ý nguyện của người đàn bà thánh thiện ấy. Em cũng biết đấy : chị đối với em là một người bạn nhiều hơn là một bà chủ. Không đâu Isaura ạ, - Malvina nói tiếp, giọng trách móc nhẹ nhàng, chị mong sẽ không bao giờ nghe thấy em hát bài ca buồn bã ấy nữa. Nếu không, chị không bao giờ cho phép em chơi dương cầm nữa đâu.
- Nhưng thưa phu nhân, em chỉ là một nô tỳ. Sự giáo dục mà em được hưởng, cái nhan sắc mà mọi người ra sức ca ngợi, nào có ích gì cho em đâu? Cùng lắm đó cũng chỉ là những thứ trang hoàng bên ngoài trên túp lều của một kẻ nô lệ da đen. Dù có trang hoàng thế nào, đó cũng chỉ là một túp lều khốn khổ.
- Em than thân trách phận sao, Isaura ?
- Em đâu dám, thưa phu nhân ? Em không có lý do gì để làm như vậy. Chẳng qua em muốn nói rằng mặc dầu được hưởng nhiều đặc ân, em cũng nhận rõ vị trí của em trong toà nhà này.
- Thôi đi, Isaura, chị thừa biết cái gì làm em buồn rồi. Vả lại bài hát kia cũng cho thấy rõ. Đẹp như em, chắc chắn là phải có người yêu !
- Ô thưa phu nhân ! Làm gì có ạ !
- Có thì đã sao? Chẳng có gì lạ hết ! Nào thú thật đi, em có người yêu cho nên mới buồn khổ vì nỗi không được là người tự do, không được quyền tự do yêu người đã chinh phục trái tim em và cũng đem lòng yêu em tha thiết chứ gì?
- Em xin phu nhân tha thứ cho em, - cô nô tỳ đáp với một cười ngây thơ - Phu nhân lầm rồi. Em không hề nghĩ đến chuyện đó.
- Thật không đấy? Em không không dấu được ai đâu, Isaura yêu quý ạ. Em đang yêu và một người xinh đẹp và có học thức như em khó lòng có thể phải lòng một anh nô lệ, trừ khi đó là một anh nô lệ giống như em, nhưng làm gì có một người nô lệ như vậy ! Chị cho là em yêu một thanh niên tự do tuấn tú, cho nên tiếng hát của em mới buồn như vậy. Nhưng em đừng buồn phiền nữa Isaura ạ, chị hứa với em là chỉ nay mai em sẽ được tự do. Chỉ cần đợi Leoncio về là xong. Chị không muốn một thiếu nữ như em phải chịu mãi thân phận nhục nhã của một nô tỳ.
- Thưa phu nhân, xin phu nhân tin cho rằng em không hề nghĩ đến tình yêu, và càng không hề nghĩ đến tự do. Chẳng qua có những lúc em buồn vô cớ thế thôi.
- Cũng chẳng sao. Chính chị muốn cho em được tự do, và em sẽ được tự do.
Đến đây, cuộc trò chuyện giữa hai người đàn bà bị cắt ngang , có hai người kỵ mã dừng ngựa trước thềm.
Hai cô vội chạy ra cửa sổ.