Chương 6a

Đời Sống Xã Hội Của Bạn Trai
Con người bạn trai mà bạn đã nhận thấy những nét kỳ biệt, mà bạn đã tìm hiểu đời sống sinh lý, tinh thần, tình cảm, con người ấy là một đời sống xã hội thế nào? Dưới đây chúng ta lần lượt giải đáp câu hỏi ấy. Chúng ta cố gắng làm nổi bậc khía cạnh tâm lý tâm lý mà bạn trai để bạch lộ trong cuộc sống xã hội muôn mặt của họ.
1-Ra Tuồng Lạnh Lạt.
Trong một mục dưới đây tôi sẽ nói bạn trai thích hướng ngoại ưa hoạt động. Nhưng cótính như vậy chắc phải xã giao bặt thiệp mà tại sao có thái độ lạnh lạt? Trước hết chúng ta nên nhớ lại tuy ái tình của bạn trai mạnh hiểu là có tình cảm dồi dào nhưng họ sống bằng lý trí hơn bằng tình cảm khi giao tiếp với xã hội. Tự nhiên họ có xu hướng xử thế bằng với tất cả tính đơn giản của họ. Họ nói năng, hành động, có cử chỉ, thái độ phần nhiều, theo lý trí, ý chí. Tình cảm ảnh hưởng trên các thứ ấy một phần thôi. Mà tinh thần thì hoạt động cách chung có trật tự, nhắm vào những ý tưởng, ý định nào đó cách rõ rệt, dứt khoát. Bạn trai diễn tả các thứ ấy bằng ngôn phong, tác phong mà ngoài người ta thấy có vẻ lạnh nhạt, khô khan. Cách một chị em trai đi đâu về thuật chuyện cho gia đình nghe, cho ta biết lối xã giao của hai phái. Chị thì chạy ra vô, vừa thay đồ vừa nói, lục cái giỏ nầy nói, soạn cái giỏ kia nói, mời mẹ ăn nho nói, mời cha hút thuốc lào, cô táp nói. Rồi chạy xuống nhà bếp coi còn cơm không, nói, ra chuồng heo coi heo nái ma ní đẻ mấy con, nói. Còn em trai coi bộ lôi thôi, thay đồ ra ngồi võng, nói qua loa trả lời vừa đủ khi chị dâu hay anh rễ hỏi. Tôi biết có những bạn trai ra vẻ lanh lợi, nói tía lia, làm bộ lăng xăng, lộn xộn. Nhưng họ thất bại. Người ta thấy họ lố bịch, quá trớn, nông nỗi làm sao ấy. Họ chỉ nỗ lực "đóng kịch" một chút thôi rồi họ cũng trở lại sống con người có vẻ khô lạt căn bản của mình. Vì bẩm phú bạn trai quá thiên trí mà ít thiên cảm nên khi sống nhiều về nội tâm, khi bận rộn về tinh thần, khi được huấn luyện về ý chí, gương mặt họ trầm tĩnh, tướng tá họ trầm mặc, lời nói họ tiết kiệm, cử chỉ họ cân đo. Họ đã khô lạt càng khô hơn. Những tiếng khô lạt đây tôi muốn hiểu một ý nghĩa nghịch với tiếng lăng xăng của bạn gái khi xã giao. Sự khô lạt của bạn trai nói ra phần nào óc thành thực,tính ngay thẳng của họ. Có điều nầy bạn trai nên để ý là điêu luyện cho mình nghệ thuật xử thế. Không phải học những cách lòe đời, dùng môi mép mà thu tâm. Nhưng phải khai thác bản năng hướng xã sẵn có trong mình để mình ngày một thành người hợp xã. Nếu không tập cách xã giao vì đức bác ái, bạn gái có thể lắm lúc tỏ ra thô lỗ, cộc cằn. Thành thật lắm nhưng cũng cứng cõi quá, cộc lộc quá, không làm cho tha nhân quý mến. Xã hội kỳ lạ chỗ nầy, xã hội hiểu là có bạn trai: là ai cũng nhận sống theo lý trí và lý tưởng theo thực tế người ta sống bằng tình cảm nhiều hơn. Vì bản năng ưa sống bằng tình cảm, ưa mến kẻ xử đối với mình bằng tình cảm ấy của con người, nên ta thấy tự nhiên bạn gái thành công dễ hơn bạn trai. Bạn gái ưa giao tiếp kẻ thoa vuốt tình cảm mình đã đành mà chính bạn trai hay lấy sự khô khan của lý trí để xử thế vẫn muốn kẻ khác xử với mình bằng tình cảm êm đềm. Thì ra loài người ưa nói ngọt. Nói vậy không phải bạn trai cần bắt chước những góc cạnh yếu hèn của phụ nữ. Mà phải gói những gì thuộc tinh thần của mình vào hình thức xử thế êm dịu, tế nhị để kẻ khác dễ tiếp nhận. Đó là thái độ bạn trai phải có trong xã giao. Còn bạn gái đối với bạn trai nên tỏ thiện chí tìm hiểu lòng thành, tính thẳng của họ. Đừng vì một vài khuyết điểm do bảntính mà kết án rằng họ lãnh đạm. Trong lãnh vực tình ái, trong các sự nghiệp to cần xây đắp với họ, bạn gái lại cần thận trọng tìm hiểu họ hơn để thoát khỏi những thất bại đáng tiếc vì hiểu lầm mà về sau khi hai bên kịp hiểu nhau là đã muộn.
Trong gia đình khi phải tiếp khách vì xã giao hay vì công chuyện làm ăn mà thấy chồng nhiều lần trước làm cho khách không hài lòng đủ vì sự quá đơn giản, thì chính vợ có bổn phận giúp chồng để bặt thiệp mà mưu thành công chung.
Đối với bạn trăm năm cũng như con cái, tôi tớ trong gia đình, người nam chớtính khô lạt của mình có thể làm hại cho hạnh phúc cuộc sống chung. Đức tế nhị vui tươi là đức nêu cao tinh thần cá nhân mà cũng như dầu nhớt làm cho guồng máy gia đình chạy trơn tru hơn hiểu là để thành công trong mọi mặt.
Đóng một vai trò phục vụ dân chúng bất cứ ở đâu nhất là ở những công sở nơi nói lên đường lối của chánh phủ, bạn trai nên đề phòng chẳng nhữngtính lãnh đạm mà còn tật cau có, khinh người vô tình hay cố ý tỏ ra tư cách quan liêu, bốc lột, trưởng giả, độc tài làm cho kẻ thức giả có cảm tưởng mình là sâu dân mọt nước, tôi biếttính đàn ông thì ưa dứt khoát, mau lẹ, trực tiếp mà quần chúng thì có kẻ lải nhải nói, giằng co công việc hay làm những gì khác mất thì giờ, phá rối việc chung. Nhưng dầu sao họ cũng là thành phần ta phải phục vụ. Ta làm công chức để phục vụ. Thượng đế giáng trần là Chúa Giêsu kia mà còn có khẩu hiệu: "phục vụ chớ không để phục vụ". Huống hồ gì ta. Khuyết điểm của người dân, của hạ cấp ta có bổn phận êm dịu xây dựng chớ không có quyền bắt buộc trở thành người xấu như họ bằng lối hạ nhân cách mình xuống để ăn nói cộc cằn, thô bỉ, vô tình tố cáo mình và chánh phủ mình đại diện phục vụ là mù quán, phản dân. Tóm lại bản tính của bạn trai khác bạn gái ở chỗ không khéo tự đề cao.
Hai thái độ khác nhau quá. Mà tại sao? Tại giả dối nên quá môi mép chăng. Không. Tại lãnh đạm mà quá đơn giản chăng? Cũng không. Tất cả tại bản năng của hai giới khác nhau. Những điều tôi vừa nói ở mục trên làm sáng tỏ thái độ bạn trai. Họ có lòng vàng, cần cho, lấy cho ngay không quảng cáo vàng thiệt, vàng rồng, vàng thượng thập gì cả. Họ ưa trực tiếp. Trái lại bạn gái tự nhiên thích lấy tình cảm làm áo cho mọi hành vi. Tôi có thể sánh cách miễn cưỡng mà tạm đượctính của bạn trai là ký ninh vàng, còntính của bạn gái là ký ninh đường. Cà hai đều có giá trị chữa bịnh rét nhưng cách chữa hơi khác. Dưới hiên gia đình vợ chồng nên hiểu tâm lý nầy để khỏi hiểu lầm nhau mà hạnh phúc khó bảo đảm. Hai lối xử thế khác nhau chỉ tại hai cách yêu khác nhau. Xin nhớ lại những nguyên tắc tâm lý tôi bàn trong chương: đời sống tình cảm của bạn trai.
2- Ưa Hoạt Động Mà Hướng Nội.
Những nhà tâm lý học Anh, Mỹ hay chiatính con người ra hai hạng, hạng hướng nội và hạng hướng ngoại. Tôi nhìn nhận lối phân chia ấy sáng suốt. Điều tôi bàn ở đây căn cứ vào sự so sánh tâm lý bạn trai với tâm lý bạn gái coi cái nào hướng nội hay hướng ngoại nhiều hơn. Bạn gái thì hướng nội nhiều ít không biết nhưng chắc chắn là hướng ngoại nhiều. Còn bạn trai, thì vừa ưa hoạt động vừa hướng nội. Đứng góc cạnh tình cảm nhất là tình yêu để nghiên cứu bạn trai ta thấy họ là người sinh ra để cho, để tự hiến, để trang trải mình ra cho người bạn trăm năm hay cho xã hội. Họ tự nhiên có hồn quảng đại. Bởi có bảntính đó nên họ thích hoạt động. Cũng có những bạn trai thân thể phụ nhược ưa cảnh sống ao tù. Nhưng nói chung mà nói cơ cấu sinh lý của bạn trai được cấu thành bằng những đường gân thớ thịt tự nhiên hiếu động. Cứ quan sát bạn trai lúc còn trong nôi, lúc chưa có tuổi khôn thì biết. Ở trong nôi họ quơ tay, chòi chân , ngó dáo dác, lăn trở. Còn lúc gần ở tuổi khôn thì nổi tiếng là liến khỉ, phá phách trong nhà. Tôi ít thấy bạn trai thiếu niên ban ngày mà ngồi yên. Nếu họ không khờ dại lục phá như con nít cũng rong chơi, làm việc nầy, việc nọ. Vào buổi dậy thì được lôi cuốn bởi những mộng lớn về tương lai họ còn hiếu động hơn nữa. Cái mà người ta gọi là hăng hái ở họ nói lên bản năng hiếu động của họ.
Nhưng hiếu động bạn trai không vì đó mà có đời sống bên trong trống rỗng. Họ được Tạo hóa ban cho trí tuệ, trí nhớ, trí tưởng và lòng ướt vọng khả quan. Tất cả những tài năng nầy bắt họ lắm lúc trở về những thinh lặng nội tâm để suy nghĩ, hồi cố, tạo nên những hình ảnh hay mơ mộng ước ao. Đời sống nội tâm nầy của họ cũng dồi dào hay là hơn đời sống ngoại thân nói trên. Bạn gái thua hẳn họ về cuộc sống tinh thần nầy. Cũng tại vì lắm khi bị cuộc sống tinh thần chi phối mà bạn trai xử đối với gia đình hay người ngoài xã hội có vẽ lạnh lạt. Cũng chính nhờ tinh thần mà hành động bên ngoài của bạn trai thường được cân đo nên sâu sắc hơn của bạn gái. Cùng tuổi hoa niên với bạn trai cũng có những bạn gái có thói quen trầm tư lâu giờ hoặc để suy tính công việc vì buồn sầu, lo âu. Nhưng phần đông bạn gái không làm được vậy như bạn trai hay thiểu số bạn gái nầy. Họ hoạt động lung tung rồi hễ nằm yên cô độc một hồi thì ngáp. Bạn trai có thể thức đêm trắng vì công việc tinh thần, điều mà bạn gái tự nhiên khó làm và tự nhiên sợ. Chắc bạn thường thấy người cha sau khi hoạt động nhiều ở trong sở công hay sở tư, về nhà tiếp tục sắp đặt cái nầy sửa lại cái kia. Nhưng làm xong họ nằm trên võng hay ghế phô tơi cách biệt sự ồn ào của gia đình. Mấy lúc ấy tinh thần họ cần được suy nghĩ. Họ trầm mặc. Có khi họ muốn tách mình khỏi sự huyên náo để suy tính, sắp đặt công việc trong trí. Tóm lại bạn trai tự nhiên vừa hướng nội vừa hướng ngoại.
tính cứng cỏi nầy không có gọng kềm đức tự chủ người nam khó giấu nó lắm. Họ đôi khi vì lý do cần thiết, tỏ ra dịu ngọt với ai đó một lúc. Rồi khi quên, họ trở lại sống con người nguyên thủy của mình. Họ thô bạo trở lại. Vì tâm lý mà nhiều người hối hận sau khi về nhà chồng. Họ buồn tiếc vì tại sao chồng mình trong buổi sơ giao có vẻ thùy mị hiền lương mà sau những ngày tân hôn tuần trăng mật lắm lúc hung ác quá.
Kể cả những bạn trai tự nhiên bên ngoài coi khiêm nhu đều sánh với bạn gái có cái gì cứng cỏi hơn. Có cái người ta gọi là nam tính hòa trộn trong từ toàn thân xác, tâm thần bạn trai đến lối xử thế của họ. Bạn trai biết được bẩmtính của mình như vậy nên nỗ lực tự luyện về nhân cách và xử thế. Việc giáo dục nầy là tất yếu: nếu bỏ qua hay cẩu thả, bạn trai sẽ thành võ phu, ăn nói thô lỗ, đối xử cộc cằn, hành động bạo ngược. Mà như vậy thì làm sao gia đình hạnh phúc, làm sao ra đời mua chuộc được thành công.
3- Tự Cao Tại Vì Tự Trọng.
Đối với bất cứ người nữ nào kể cả người yêu của mình, bạn trai hay có tướng diện tự cao. Họ hay bị hiểu lầm là phách. Cũng có bạn trai hăng say tuổi trẻ,tính tình nông nỗi, không được giáo dục đầy đủ, gặp kẻ lớn người nhỏ lên mặt, ăn nói kiểu coi ai cũng như cỏ rác. Có thứ hạng mất dạy đó. Nhưng phần đông bạn trai tự cao không phải vì họ ý thức mình cao cả để khinh người: họ tự cao chỉ vì tự trọng thôi. Tạo hóa ban cho họ có thân hình mạnh khỏe, bộ óc quảng kiến, ý chí cứng rắn, lòng tham vọng vô biên nên khi đứng gần một người nữ, không cần biết giá trị tinh thần kẻ ấy làm sao, người ấy có khi thân mẫu họ, họ vẫn cảm thấy mình có cái gì hơn một phần nào về giá trị. Tôi chỉ nói mặc cảm thôi chớ chưa nói những trường hợp bạn trai nói thẳng rằng người nữ nầy yếu, người nữ kia làm cái trò gì ra trò trống gì. Bạn còn nhớ hình ảnh người em trai mình bưng giạ lúa thế cho chị dâu khi chị mới nhóm lên đã kêu nặng quá. Em trai chạy lại vừa khoát tay chị vừa nói: Để em. Cậu vác xong, cười khoái trá. Cậu đang ý thức cái hơn của mình đó. Trong một lớp trung học cũng vậy: nam sinh mà bạch lộ sự tự cao của mình đối với nữ sinh là chuyện thường.
Tinh thần tự trọng của bạn trai rất đáng khen miễn biết lợi dụng. Tôi nói miễn biết lợi dụng vì có nhiều bạn trai lạm dụng nó để tỏ ra cộc cằn nông nổi, khinh người.
Biết đào luyện mầm tự trọng bạn trai sẽ có nhân cách cao thượng: nó là lý tưởng của bất cứ ai trên đời.
Người bạn gái muốn chọn đá thử vàng để xây dựng tổ uyên ương nên biết góc cạnh tâm lý ấy của bạn trai. Vẫn biết khi bị ái tình chi phối người ta có thể ra vẻ quỳ mọp, lòn cúi. Có kẻ lao đầu vào tình dục để đến nỗi đi ăn mày tình yêu. Đừng nói những bạn trai thường, nói ngay hạng đê mạc ấy vẫn có lòng tự trọng. Sự bạc đãi lên mặt của một cô gái ỷ mình học cao, trẻ đẹp, giàu sang có thể bị lòng tự trọng nầy trừng trị đến khốc hại. Những bạn trai mà tinh thần lành mạnh xử đối với bất cứ ai đều tỏ ra mình có giá trị. Kỳ thực là thứ triết lý nhân sinh của bạn trai, hoặc bộc lộ, hoặc ngấm ngầm.tính dễ tha lỗi, nóng giận rồi mau nguội nhưng khi ai làm mất mặt, bạn dám đấu tranh chết sống. Nhiều bạn gái đã lãnh những bài học chua chát vì dốt tâm lý nầy.
Tôi thấy có nhiều cha mẹ thấy con trai làm lỗi chưởi ong óng khi có kẻ lạ trước mặt họ. Tôi cũng hay mục kích tướng diện của nhiều nhà giáo vô lớp ngạo nghễ nam sinh vì họ học dở, phạm lỗi trước mặt bao nhiêu nam sinh nhỏ tuổi hơn họ và bao nhiêu nữ sinh. Sao lại có lối dạy dỗ khiêu chiến như thế. Kết quả là gây mầm phản loạn chớ có uốn nắn tâm hồn gì đâu.
4- Tự Trọng Nên Tự Ái.
Tác giả cuốn "Bạn sẽ nên người" có thuật lại lời tự thú của một giáo sư đại học nói vềtính tự cao của mình. Đại khái giáo sư nói hồi 17 tuổi có lần giáo sư mặc đồ lớn, tay cầm gậy, đi huênh hoang ngoài đường, tự khoái vì tự cho mình là một chi chi đó. Bỗng giáo sư gặp một ông từ giữ nhà thờ, người cao tuổi, sâu sắc về đạo hạnh. Ông từ hỏi có phải giáo sư đi du lịch không? Giáo sư vội thưa: không. Ông từ trả lời: Vậy thì cháu còn thiếu một điều. Giáo sư nói ba phút sau khi đi qua khỏi ông từ, ông mới hiểu được lời ông ấy nói. Ông muốn nói giáo sư thiếu đức khiêm nhu. Thưa bạn! Ai trông bạn trai mà không có phút mặc đồ lớn tay cầm gậy, vênh mặt nói mình là kẻ chi chi. Tôi đã nói bạn trai tự nhiên tự cao. Nhưng một số không nhỏ bạn trai khác giáo sư trên ở chỗ quá tự ái mà không biết nhận lỗi. Họ có xu hướng tự cho mình đã quá khôn ngoan, đã suy xét kỹ điều mình nói, làm. Lời kẻ khác nói vì thiện ý giúp họ hoàn hảo, họ cho là do các ý muốn khinh rẻ, phá hoại họ, khi viết cho bạn mấy dòng nầy tôi hối tiếc một phần quá tự ái đến đáng ghét của tôi. Lúc còn thanh niên tôi được giới thiệu làm diễn văn trước một khán thính giả lõi non một ngàn người. Vừa bước xuống diễn đàn vừa lau mồ hôi tôi gặp một bực trí thức bắt tay tôi. Vị ấy nói: Anh rất hùng biện nhưng lý tưởng còn non nớt. Tôi cười, cười gượng gượng: trong bụng tôi thì khoái vì người ta khen mình hùng biện nhưng bất mãn, bất mãn lắm vì bị chê là tư tưỏng chưa già giặn. Bạn có thấy con người đáng ghét của tôi thời trẻ dại không? Tư tưởng mình già giặn làm sao được khi mới có mười mấy cái xuân. Vậy mà vẫn tự ái. Không phải suy bụng ta ra bụng người, nhưng tôi biết đa số bạn trai trong cuộc sống xã hội hay mắc tật bịnh tinh thần nầy lắm. Nó làm cho tinh thần họ thấy bị hạ bệ, nhục nhã càng làm đau xót càng cuồng loạn nổi lên chống đối lại. Cái tệ của lòng tự ái là đó. Lắm lúc nó như áng mây mù làm cho bạn trai không phân biệt phải trái. Nó còn xúi họ ăn nói, hành động cách ngu xuẩn để gọi là lấy danh dự lại mà kỳ thực làm cho mất mặt thêm. Ai đã "giao lại tuổi thơ" rồi, đã hai thứ tóc, đi ba chân rồi mà không có phút trầm ngâm hối tiếc vì thời xuân trẻ của mình đã có lần quá tự ái mà nói bậy, làm xằng. Nó mổ xẻ việc ác mà cũng cắt xén được chuyện thiện: hãy lợi dụng nó chớ đừng để nó chỉ huy mình. Dùng tâm linh dục chế ngự thútính , luyện đức tự chủ, cân đo mọi tư tưởng, dè dặt mọi lòi nói, cẩn thận mọi tác vi. Theo chương trình đó lòng tự ái sẽ giúp bạn đời gặt nhiều kết quả ngoài trí bạn tưởng tượng.
Người bạn gái muốn làm mích lòng bạn trai thì khi họ lầm lỗi cứ nói như tạt nước lạnh vào xương sống họ. Trong gia đình muốn ngày ly dị tiếp sau tuần trăng mật thì vợ cứ chọc tức chồng bằng cách ngạo nghễ, mỉa mai, la ó, mắng nhiếc trước mặt bạn bè, thượng cấp hay hạ cấp của họ.
5- Đủ Thứ Kỳ Cục.
Viết đến mục nầy tôi hơi hổ thẹn với các nữ độc giả vì tôi phải nói đến những khuyết điểm hơi riêng biệt của phái mà người ta gọi là phái mạnh, trong đó có tôi. Qua thời thanh xuân, phải chịu bạn trai có lúc làm đủ thứ kỳ cục. Tôi không hiểu kỳ cục là tội lỗi đâu, mà hiểu là dị thường kiểu con nít. Tôi biết đồng niên với họ cũng có bạn gái kỳ cục. Lấy bông hường xẻ ra nhỏ rải lên tóc quăn rồi đi chơi tự nhiên. Nói thì méo miệng, trề môi nháy nháy lại. Có thứ bạn gái như vậy. Nhưng phần đông họ nhượng bộ bạn trai về điểm nầy. Liền dưới đây tôi sẽ dành riêng cho bạn trai chuyên môn kỳ cục một mục. Những điều kỳ cục bạn đang đọc cótính cách tạm thời, mất dần theo hoa niên. Muốn am tường các tác vi các bạn trai trong tuổi nầy thì cứ hỏi các bực cha mẹ và nhà giáo. Ai cũng lắc đầu. Anh hai đang ngủ hả họng, họ lấy muối bọt và cột con tép sống nhét vô. Bà ngoại mới vừa để cối ngoáy trầu, họ ngoáy ớt vô trong ấy. Chạy xe máy ngang một bà lão, họ hù to để cho bà đến nhà mắng vốn rằng con không biết dạy. Đi chợ gặp cầu ngập gần trôi, qua xong họ xô cầu cho trôi luôn. Trong lớp họ vừa nghe giảng bài họ vừa lấy mực vẽ địa đồ trên áo anh bạn ngồi trước. Kẻ thì đi sửa tướng cho oai bằng cách ưỡn ngực. Người khác thấy đi lẹ tỏ ra tháo vát nên bước như ngựa phi. Tôi quen một bạn trai ưa nhai răng cắn môi để cho thiên hạ coi anh là trầm tư mặc tưởng. Đi xe máy, có bạn buông tay chạy vụt vụt, hy vọng ba bên bốn bề cho mình là rành xe đạp, can đảm hơn người. Bạn có cười nôn ruột chưa, mà hầu hết bạn trai qua thời thiếu thanh niên đều mắc ít nhiều chứng na ná như vậy. Ai không biết thì oán ghét họ thiên thu. Cha mẹ khi dốt tâm lý họ thì chưởi đánh họ một ngày không biết mấy chục lần. Thầy giáo còn xa lạ với tâm hồn tuổi xuân bất mãn họ, mỉa mai về tương lai họ. Bị rầy đánh, họ buồn lắm. Nhưng chương trình kỳ cục có đâu trong cốt tủy họ cứ việc thỉnh thoảng thi hành.
6- Chuyên Môn Kỳ Cục.
Các khuyết điểm trên của các bạn trai như tôi đã nói sẽ biến đi khi bạn trai qua tuổi dậy thì để thành nhân . Phần đông trong nam nhân lớn tuổi ai mà không nhớ có lúc hồi nhỏ,hồi thanh niên làm những chuyện kỳ dị bị kẻ lớn rầy la. Nhưng đáng lo sợ là các quáitính sau nầy của một thiểu số bạn trai có căn tạng kỳ dị. Họ kỳ dị cách tự nhiên. Có nhà giáo dục gọi họ là "sái trí" hiểu là phán đoán sai thiên tính công lý, trật với lương trí. Thì họ cũng đẹp trai, mập mạp coi bên ngoài khả quan lắm. Họ học hành thông thái. Họ rất đạo hạnh nữa. Mà trong cuộc xã giao họ có nhiều cái kỳ dị không chịu được. Họ chẳng những có những ý "trật đường rầy" với đầu óc thiên hạ mà còn có những kiểu nói, những điệu bộ, nét mặt không mong gì tìm được ở ai. Đang chơi với nhiều bạn, ai nấy đi trên đường, riêng họ họ leo lên lề và đi cách cẩn thận, tỏ ra cẩn thận chơi vậy chớ không vì lý do quan trọng nào cả. Nam nhân đứng nói chuyện với bất cứ ai họ khoanh tay, nghoẻo cổ và cố ý làm vậy cho khác mọi người. Họ nói bẻ miệng nữa. Họ uống môi cho quẹo hay cong sau đó để nói cho lạ. Có lúc họ nói bậy mà không hay vì mắc lo tỏ ra kỳ quái. Tướng diện họ nói ra tướng "duyện". Bất tiện họ bẻ miệng ra bất "tuyện". Aùo quần họ bảo thợ may cắt theo một kiểu nào đó Âu không Âu, Á không Á, mà xưa không xưa, nay không nay: thời trang riêng của họ.
Trong đời thụ giáo của tôi, tôi gặp hai bạn trai kỳ dị như vậy. Và đến tuổi trưởng thành, họ cũng giữ các quái tật ấy, họ chỉ đổi việc thôi tinh thần kỳ dị vẫn còn. Thứ tật chuyên môn kỳ dị nầy thưa bạn, là tật nguy hiểm. Nếu không ai thẳng thắng khôn ngoan giúp sửa, nó cũng làm cho bạn trai sau nầy trên lãnh vực văn học, kinh tế, chánh trị, quân sự, nghệ thuật ưa tạo ra những chuyện quái lạ chỉ làm hại cho danh tiếng của họ và cho xã hội thôi.
Phải chịu lương trí của bạn gái thì nhiều, mà có lắm kẻ không nhận thức được quái tật nầy. Có cô lại ưa nữa. Lúc làm hiệu trưởng một trung học đường nọ tôi thấy có lối năm sáu nữ sinh mến cách đặc biệc một giáo sư kia cótính chuyên môn kỳ cục. Vì lý do giáo dục nên tôi xin ông thôi hợp tác thì các nữ sinh ấy khóc như có tang, trong bè bạn khác mừng vì khỏi khổ vì những thói quen chướng mắt trái tai của ông ta.
Đời của người gái trong hôn nhân sẽ là một cảnh ngục hình nếu họ se duyên cầm sắt với thứ người quái dị tự bảntính . Tôi tin tưởng năng lực của giáo dục lắm. Trần hoằng Mưu cũng nói không người nào là dạy không được. Nhưng sao tôi vẫn hồ nghi kẻ có cốt tủy kỳ dị khó sửa quá. Những tổ chức giáo dục có ý đào luyện cấp chỉ huy nên đề phòng giao việc lớn cho họ. Nếu họ không sửa tật xấu người nhỏ sẽ phải rên siết dưới tay họ và mất mặt với kẻ lạ vì có một thủ lãnh không duyên dáng chút nào.
7- Có Phải Muốn Làm Đàn Bà Không?
Đây là một thứ tâm lý bạn trai nữa. Có bạn trai tướng diện y như con gái nhà lành. Tâm tính thì đích thị là tâmtính phụ nhược. Họ là nam nhưng lấy làm khoái có hình dáng, tâmtính đàn bà. Họ thích ai khen họ là "con gái". Họ cố gắng đi đứng cho yểu điệu, kiểu nào đó, nói chuyện phải niểng đầu, bẻ môi, sửa giọng, cười duyên, liếc điệu, kiểu nào đó để được ai cũng kêu mình là "cô". Màtính khó. Ai không biết thấy họ tha thướt tưởng đâu là hiền dịu. Kỳ thực họ có một thứtính tôi không biết gọi là thứ gì mà nó cà rị cà mọ, cà riềng cà tỏi, nhẻo nhẹt, tỉ mỉ, thắc mắc, rắc rối. Thực khó chịu. Chính tông là phụ nữ người ta có sự tế nhị duyên dáng trời cho riêng để che sự nhỏ mọn nếu có. Thiên hạ thấy dễ giao tiếp. Còn đàn ông không phải đàn ông, đàn bà không phải đàn bà cũng không phải lưỡng tính nên họ có thứ tâmtính riêng. Trong cuộc sống xã hội, khó tính chuyện gì với họ dứt khoát, thành công lắm. Tính làm cho to đòi nhiều nghị lực thì không nên tính với họ đành rồi. Mà tính việc nhỏ, cần tế nhị cũng chưa chắc họ làm xong. Trong khối họ có kẻ dị kỳ nữa là trong khi lo làm phụ nữ lại ghéttính đàn bà. Bạn đang ngạc nhiên? Tôi cũng còn ngạc nhiên khi viết cho bạn đây.
Thứ người ấy cách chung đa tình lắm. Lúc làm giám thị cho một tổ chức giáo dục nọ, tôi thường bắt được nhiều thư tình tứ của thứ bạn trai "lai" gái ấy. Phản ứng tâm lý đối ngoại của họ khi bị ai đả kích là quần quằn, quạu quọ. Khi được khen thì đỏ mặt tía tai cười ngỏn ngoẻn. Họ thâm độc khi oán thù. Nói xấu, chỉ trích kẻ bội bạc không tiếc lời. Nếu phải ăn vụng, giấu đút đồ ăn riêng họ cũng không từ. Vô phước thay bạn gái nào trao thân đổi phận cho họ, đời hôn nhân sẽ là đời lên mốc.
8- Già Mồm Mép.
Nếu người ta nói có những bạn gái đa ngôn thì phải công bình nói có những bạn trai già mồm mép. Cách chung thì bạn trai không lanh bằng bạn gái. Nhưng có không ít bạn trai nói nhiều đến đỗi không mấy bạn gái sánh bằng. Hình như cửa lòng họ không khóa. Tất cả những tâm tình, ý tưởng gì đến trong nội tâm họ là họ nghe cần bộc lộ cho bất cứ ai, lúc nào và nơi nào. Họ tráo trở lời nói, nói qua nói lại, khi phủ nhận, khi quả quyết, khi hồ nghi, khi tán thành, khi đả đảo. Họ cướp lời để nói cơ hồ như không muốn được nghe mà chỉ thèm được nói. Có điều gì đắc chí được ai khen họ nói không kịp thở. Có khi giả bộ khiêm tốn cho sự khen được gia trọng. Giá họ bị ai chỉ trích hoặc oan hoặc ưng, ngưởi thấy họ tia ha đính chánh, khi đánh, khi đỡ, lúc giận, lúc vui, nói hằng loạt để tự vệ, để chỉ trích đối phương. Họ giả bộ nói rằng không muốn nói nhưng kỳ thực đã nói sạch sành sanh cả những điều phạm đức công bằng và bác ái. Sự hiện diện của người gái nhất là giai nhân thường làm cho người nam ít tinh thần trở nên già hàm. Bạn trai đã có tật già hàm lại rộng mồm mép hơn. Họ hỏi thăm. Họ trình bày. Nhứt là họ bàn tâm sự.. Họ nói thao thao bất tuyệt hằng giờ những điều nhận xét cho kỹ là vô giá trị. Giọng điệu cùng lời nói của họ ví ra hằng loạt thiếu suy nghĩ, chọn lọc nên lắm lúc lạt như bả mía. Ai gieo gió thì gặt bão: vì đa ngôn cá nhân họ trở thành đáng ghét đối với nhiều người đã đành mà lời nói họ nói ra còn gieo cho họ nhiều hậu quả khốc hại. Điều khổ nhất cho họ là đã mất lòng tín cẩn ở rất nhiều người. Nhiều lúc họ thành thực lắm nhưng vẫn không được tin bởi lẽ đơn sơ là vì bao lần trước vô tình nói lố những điều sai sự thật.
Trong gia đình, vô phước thay cho ai chọn họ làm bạn trăm năm. Đừng mong ở họ đức tế nhị, sự giao cảm của tâm hồn, vẻ đẹp của trầm tĩnh. Người yêu của họ phải làm một nạn nhân đóng vai trò của kẻ nghe bất đắc dĩ cho họ. Lẽ dĩ nhiên là còn phải bực mình những lời ghen bóng ghen gió, rầy la vụt chạc không suy trước tính sau của họ.
Còn con cái thì cả ngày bị họ la bài hãi, nếu không rầy thì họ thuyết luân lý, thứ luân lý hai xu.
Đối với người ngoài xã hội, họ là nguồn ô nhục cho vợ con hơn là làm cho gia đình được danh giá.
9- Tín Đồ Mê Tín Của Nhiều Thần Lý Tưởng.
Vì mang trong mình nguồn sinh lực dồi dào, nhất là bộ óc đang bồng bột phát triển được yểm trợ bởi lòng tham vô bờ bến về tương lai, bạn trai hay xây những chương trình, những chức vị trong lầu đài mộng bằng cách tôn thờ nhiều lý tưởng gởi trong những "tiếng lớn" của thời đại. Nhứt là vì trong vòng hai thế kỷ chót, người ta quá lạm dụng lòng hăng say của tuổi trẻ, tình yêu cuồng nhiệt cùng chí hy sinh dời non lấp biển của nó nên ta thấy có vô số thanh niên điên cuồng sống trong sự hứa hẹn mờ ảo và hư hỏng cuộc đời khi thấy các mộng của mình hoặc héo đi hoặc vẫn còn là mộng. Thường người ta xúi thanh niên đả đảo cái gì cũ, nêu lên tinh thần "nhựt tân". Lý tưởng là tranh đấu cho tương lai. Đề cao óc dân chủ. Chết sống cho tự do. Đổ máu cho hòa bình. Thời đại nầy là thời đại khoa học. Xô đẩy năm châu đến đại đồng. Đoàn kết đấu tranh cho tự do. Đó là chưa nói những tiếng vĩ đại nào công bình, bác ái, lao công, tư bản, vô sản. Cũng chưa nói hằng loạt tên những người ảnh hưởng lịch sử, xây cách mệnh làm xao động thế giới. Tuổi xuân trước sức lôi cuốn điên dại của các tà thuyết y như một chiếc lá non ở giữa cơn lốc. Vẫn biết các lý tưởng trên có nhiều điểm rất hay. Song ta phải quan niệm chính đáng về các từ ngữ, các chủ trương trên. Phải đặt vấn đề chánh danh ở thời đại nầy. Đã có những quốc gia đề cao dân chủ, chưởi thực dân mà rộn rịp thôn tính các bản đồ thế giới, theo một chánh sách độc tài, bốc lột dã man. Danh từ trong tự điển thì đẹp mà dưới gọng kềm ác ý, tham vọng, óc đảng, tư lợi có thể chứa những ý nghĩa khốc hại. Vậy hỡi bạn trai, đời bạn quý báu lắm. Gia đình, quốc gia, nhân loại chờ đợi ở bạn nhiều. Xin bạn hãy chọn lựa. Bạn phải có lý tưởng, điều đó chắc rồi. Nhưng lý tưởng chân chính hiểu là ý lực đẹp nhất mà bạn đeo đuổi và đem ích lợi cho bạn và tha nhân. Lý tưởng là mộng nhưng phải đi đến thực tế. Ta không có quyền dại, bị gạt để chừng hối hận đời đã lên meo. Tiêu chuẩn bạn phải theo là cái gì không đưa đến toàn chân, toàn thiện, toàn mỹ, toàn phúc đều nhất định giả dối. Cái gì chỉ phục vụ cho hạnh phúc hiện thế mà bỏ quên vĩnh phúc sau giờ chết đều sai lạc. Ai bôn ba mua chuộc mọi thánh công mà không nhận được tình yêu của Tạo hóa, không trả lại tạo hóa bằng tình yêu của mình, phục vụ Ngài và phụng sự nhân loại theo sự chỉ dẫn của những uy quyền đại diện cho Ngài, thì người ấy sau cùng trên tỏ sáng phải tuyệt vọng và chết với bạch thủ trong biển sầu khổ, hối tiếc, oán than. Xin bạn hãy coi chừng bẫy lưới của Sa tăn: chúng ta đang sống một thời đại mà bóng tối nhiều hơn ánh sáng, tiên tri giả tự xưng là cứu thế, mà lý tưởng chung quy là tiền bạc, nhan sắc, địa vị . Lòng người thời đại lạnh như mồ mả và hoang mang, sợ sệt vừa cho số phận mình vừa cho vận mệnh tha nhân. Xin bạn sáng suốt lựa một con đường sáng.
10- Con Công Lạc Giữa Bầy Gà?
Ozanam viết: "Chúng tôi cảm thấy cần có cái gì chiếm hữu chúng tôi và chờ chúng tôi đi". Vào tuổi thanh xuân, bạn trai nào mà không có lần nghĩ y như Ozanam. Về già thì lòng họ teo héo lại. Cửa đời họ khép lại vì tâm hồn mất diễn cảnh. Chờ lúc sinh lực trào tràn, mộng đời đang lên họ cảm thấy mình đã được chuẩn bị sẵn để lãnh trách nhiệm, để lo việc to. Bạn trai chưa biết phải theo lý tưởng nào, ngày mai ra sao, nhưng bây giờ thấy lòng mình lâng lâng như cánh gió nên giữa xã hội họ lắm lúc tưởng mình cô độc vì cao vọng. Họ có lẽ không dám khinh người để cho mình sống trong xã hội như con công lạc giữa bầy gà. Nhưng vì khát vọng tận hiến, tham vọng ở tương lai bao la quá nên họ đâm ra sống hơi lạc lẽo với những người mà họ gặp hằng ngày trong cuộc sống. Nếu thiếu óc khiêm nhu và dè dặt họ có thể cao hứng cho các bậc lão thành là hũ lậu, các kẻ đương hoạt động là lầm đường, người đồng niên với họ là tư lự, giai cấp nhỏ hơn họ là ngây thơ. Tôi rất thích tâm hồn bạn trai lúc lòng họ mở cửa như vậy. Ước mong được một mầm lý tưởng gieo trong miếng đất hoa màu của họ. Nhà giáo dục lành nghề nên chụp những cơ hội ấy để tạo cho đời những tay bản lĩnh. Đừng để các tâm hồn ấy làm Voltaire mà chuyển họ thành những Curé d'ars.
11- Rất Khó Thuyết Dụ.
Trong khối bạn trai nói trên có một số ít tâm hồn sống giữa xã hội vừa cảm thấy mình cô độc, vừa tìm lý tưởng như bao nhiêu kẻ khác mà có đầu óc rất độc lập đến có ý tưởng thiên chấp. Nhà giáo dục cảm thấy khó thuyết dụ. Họ hoang mang trong rừng ý lực mà người đời tùy quan niệm sống cho là lý tưởng. Họ dè dặt cũng có hồ nghi cũng có. Nhưng tâm hồn ấy tôi thấy có thể thành công to mà cũng có thể thất bại to. Họ chưa là vĩ nhân nhưng chí của họ không vừa: họ muốn cho đời họ một cái gì. Trong cuốn Toi quy deviens homme, Jean Le Presbytre cho in một hình thanh niên đang bắn tên. Ơû dưới tác giả ghi mấy dòng này: "Đời bạn là đó, trong tay bạn như một mũi tên. Bạn hãy cầm thật ngay, bắn mạnh và nhắm đúng. Nhưng nhất là bạn phải lựa những mục đích của bạn mà bạn đừng làm hỏng mục đích nào cả". Cùng những tâm hồn khó thuyết dụ trên tôi xin dâng từng chữ mấy lời vàng ngọc ấy. Nhà giáo dục liệu thấy thuyết dụ nhiều mà không thành công nên cầu nguyện Thượng đế sẽ giúp họ lái mũi tên đời họ đi đúng thánh ý của người. Và bạn, tôi không trách bạn, chỉ xin bạn đừng quá dè dặt đến bi quan, cũng đừng vội vàng đến cẩu thả. Hái hoa hường trong gai lá rậm. Đây hai gương Têrêsa lúc chôn vùi đời xuân trẻ của mình trong Tu viện kín tự xưng là "linh hồn nhỏ bé" mà bây giờ ai cũng biết tiếng vì đã thành đại thánh. Còn Brizeux lúc đời đang lên có lần cao hứng nói: "Tôi muốn làm César hay không làm gì hết". Brizeux muốn vậy nhưng lại làm thi sĩ. Bạn có biết không. Tôi chỉ biết ông qua loa vậy. Éo le thay cho cuộc đời.
12- Phát Cỏ Dại.
Aristote nói: "không tuổi nào bạo dạn bằng tuổi xuân? Mà trong tuổi xuân, bạo dạn nhất là tinh thần cho tất cả những gì đã có, đang có đều là cỏ dại phải phát sạch". Có người nói họ có đầu óc cách mệnh. Nói đúng hơn là họ có đầu óc đả đảo. Ta thử coi họ lật hạ cái gì. Họ nghe tâm hồn họ trống rỗng như sa mạc, ước muốn cái gì cao cả. Bởi đầu óc siêu thoát họ thấy cách chung cuộc đời là ảo mộng, giả dối, không có cái gì đáng tha thiết. Tâm trí tưởng vậy nhưng chân họ còn dính trái đất và nhiều tham vọng cứ bao vây họ. Họ cho cha mẹ không hiểu họ rõ ràng. Cha thì lạc hậu, nghiêm khắc, mẹ thì lỗi thời, ưa đay nghiến. Tự do cá nhân ăn nói, xê dịch của họ bị giam lại như nhốt tù. Không thấy cha mẹ phát triển gia đình. Phải cải tổ toàn thể lối sinh hoạt hiện tại để gia đình phong phú hơn, vẻ vang hơn. Ơû học đường thì đáng rơi lệ. Nền giáo dục cũ phải đánh cho một giá tréo. Nền giáo dục hiện giờ thì thiếu đủ chuyện. Thầy dốt. Bạn giả dối. Trường như nhà tù.
Các tôn giáo sao mê tín quá. Công giáo thì khả quan nhất nhưng rất gắt. Chánh trị quốc gia, quốc tế rối beng. Phải nỗ lực xây dựng hòa bình. Tại sao đi xe máy không đèn mà phạt. Nhiều phong tục ai đặt ra thật phi lý.
Tất cả phải cải tổ. Phải đặt lý tưởng, thảo một chương trình thật quy mô. Kiến thiết và kiến thiết. Bạn có lạnh mình trước lưỡi liềm phá hoại của họ chưa. Biết bao người lớn trong gia đình và ngoài xã hội, đã có kinh nghiệm về cuộc đời thấy cuồng chí của họ mà ngáp dài. Hậu sinh khả úy hay khả cụ. Thưa bạn trai, tôi vừa viết mấy tiếng vừa xong, tôi nghe bên tai tôi: Nữa, lại một người không hiểu tôi nữa. Tôi xin lỗi bạn vì thành thực hiện giờ tôi không hiểu cá nhân bạn đâu. Nhưng tôi được chút hân hạnh nầy là đã qua rồi tuổi của bạn mới viết mấy dòng tâm phúc nầy cho bạn. nhiều nhận xét của bạn đúng lắm. tôi nhận vậy mà bao nhiêu bực cao tuổi cũng nhận vậy. Nhưng, thưa bạn, chuyện đâu còn có đó và chuyện đâu rồi cũng vào đấy. Bạn có tin trước bạn và tôi có hằng trăm nghìn tâm hồn nhận xét hơn ta. Đang bây giờ đây cũng có hằng trăm nghìn đầu óc sâu sắc quán cổ, thông kim có sẵn trong tay tiền bạc, địa vị và thiện chí mà phải co tay với chương trình cải tổ toàn diện, cấp tốc. Người ta nỗ lực thôi. Bạn thấy nhiều vết thương xã hội nhưng bạn không thấy cạnh đó có cả một mặt trận của hiểu lầm, nói xấu, bất công, thù hại, ác tâm, láo xược, phản loạn, vụ lợi chực hờ phá hoại chương trình của bạn. Chính bạn sẽ phá hoại bạn nữa vì điều bạn bất mãn hồi 17 tuổi đến gần năm mươi tuổi bạn hài lòng. Việc cho là tối hảo hồi 15 tuổi, qua tuổi 40 bạn thấy khờ dại quá. Rimaud nói tuổi của bạn là tuổi hứa để không giữ lời. Không sợ bạn giận: tôi tin Rimaud tuyệt đối. Còn bạn nói nếu không tổ chức xã hội, cải tổ chánh trị, giáo luyện thanh niên theo chương trình của bạn thì sẽ hỏng và lắm lúc bạn cảm thấy bạn là tối cần cho mọi người. Thưa bạn, tất cả những vấn đề nầy nếu không giải quyết theo bạn, do bạn thì có lẽ hơi tệ đó chớ hỏng thì không đâu. Tôi nói câu nầy của một ngòi bút thơ "Tôi có hay không đời vẫn tiến" và mấy chữ "Thời đại nào anh hùng nấy" thường hay có nghĩa lắm bạn. Bạn đừng quá bi quan mà đả đảo đến làm bạch bản. Coi chừng nhiều cái được thích ưa hay oán ghét theo từng thời đại. Nếu bạn sống ba mươi năm về trước bạn cho các lối nhạc Rumba, Jass, Fox trot là gì nếu không phải là lộn xộn, rừng rú.
Vậy bây giờ người ta ghiền như á phiện. Nếu Nguyễn Du 18 xuân tình cờ đọc: Agouassacrouss poulipaloué moloca vie. Agouassacrouss janelépoulipal japal agoua và "những con tim trong nhịp yêu trong suối hồn mơ mộng".
Ôi! Duyên! Sao thoi én chiều mồng ba. Tà tà. Mùa tình xế bóng. "Lẹ len mi" thì chắc bất mãn Paul Guth và TT đến phát cáo. Không. Thưa bạn, mỗi thời có thị hiếu của nó. Ta nên thận trọng, rất thận trọng. Thực tế bội bạc với bản giấy lắm: nhiều điều ta ngồi một mình trong phòng văn tính hay đẹp, chắc thành công, khi đem thảo luận, thi hành bị chỉ trích, thất bại. Về các vấn đề trong sách nầy tôi xin bạn đồng ý với tôi. Riêng vấn đề nầy tôi chỉ mời bạn suy nghĩ lại. Kẻ viết mấy dòng nầy đã có lần chê một số người là hủ lậu mà bây giờ đang bị bạn lùa vào khối lỗi thời. Lịch sử đi vòng tròn. Tôi sợ bạn không tin tôi. Có Ông Thầy kinh nghiệm. Đọc tôi xong, xin bạn đến ông. Ông là trường của khôn ngoan.
13- Cây Thang Danh Vọng.
Trong cuộc sống xã hội, họ thấy người đua chen nhau tranh giành chức vị. Họ cho cây thang danh vọng là lý tưởng của con người. Họ quan niệm sống phải là trung tâm điểm cho lời khen của người, đồng thời cũng như của hậu thế. Đang đóng neo trong đời sống thực tế có khi rất nghèo nàn, té trong hết thất bại nầy đến thất bại kia nhưng họ vẫ tưởng tượng ngày kia mình làm César, Nguyễn Huệ, Abraham Lincoln, Gandhi, Dante, Nguyễn Du. Tôi biết được nhiều trung học sinh chuyên môn trốn học, chép khóa của giáo sư cho về để mốc, thi rớt lên rớt xuống mà ngày tới tối cứ xây mộng vàng làm lớn. Họ sống thuần túy trong tương lai và bằng tưởng tượng. Nhà giáo cần chỉ thẳng cho họ biết tương lai 9/10 là kết quả của hiện tại. Chỉ có 1/10 may rủi thôi. Làm sao có một tương lai huy hoàng nếu ở hiện tại không biết chuẩn bị. Vả lại mục đích của cuộc đời đâu phải là làm lớn. Làm lớn nói cho đúng là bất đắc dĩ phải gồng gánh trách nhiệm vì công ích. Tiên ngữ kẻ làm lớn phải theo là "không chịu phục vụ mà phục vụ" Non ministrari sed ministrare. Làm lớn không có nghĩa là chiếm địa vị để ăn trên ngồi trước, sai bảo, đàn áp v.v... Mục đích của cuộc đời làm cho nó có giá trị ở ngay địa vị mà mình xây một cách lương thiện. Danh dự nếu được, ta lãnh nó một cách bình tĩnh. Chớ nhất định không nô lệ nó để lúc nào cũng mơ vọng nó mà bỏ bê các việc hiện tại. Khi chưa bước được vào một nấc nào của cây thang danh dự thì khôn nhất là luyện cho mình một nghề nếu thấy con đường thi cử cứ luôn lận đận. Nhiều thanh niên chịu ảnh hưởng của óc đánh giá con người bằng bằng cấp, nên lấy thi đậu làm lẽ sống. Dĩ nhiên có văn bằng mà tìm được địa vị thì đời lên hương lắm. Nhưng nếu cứ học hành thất bại mà không có nghề nào bỏ túi khi ra đời chạm những thực tế tôi sợ té vào trường hợp Đức Giê Su nói trong Phúc âm thư: "cuốc đất thì không nổi mà ăn thì hổ ngươi". Hỡi bạn trai! Bạn nên trở về thực tế. Tôi vui mừng khi lòng bạn dệt nhiều bích mộng. Nhưng tôi vui mừng hơn khi bạn khôn ngoan thực tế hóa các mộng ấy bằng học tập, tu đức. Sách gương Giê Su ở quyển I đoạn nhất có tư tưởng nầy: "Thù vong thay cho sự mơ vọng các danh dự... Bạn hãy tập tách biệt lòng bạn yêu những vật phàm". Tư tưởng nầy cao siêu quá, tôi không dám xin bạn thực hành. Tôi chỉ mong bạn lo tạo cho mình một chân giá trị,coi thực tế là bàn đạp để tiến đến tương lai và sống đầy đủ kiếp sống hiện thế mà vẫn chuẩn bị đầy đủ cho cảnh lai sinh.
Trong bài Hướng thượng tôi có viết"
"Lạy Thượng đế xin cho con:
Sống già giặn để đời đầy giá trị,
Nhớ già chết chuẩn bị cảnh lai sinh."
Xin bạn lấy những tư tưởng ấy làm tiêu chuẩn sống cho đời mình khỏi hoang phí.
14-Óc Thống Trị.
Một khía cạnh nữa của tâm lý bạn trai khi họ sống trong xã hội là óc thống trị. Vì quá tự coi mình là vật quan trọng, quá tin tưởng nơi năng lực của mình và sống trong mộng danh vọng nên bạn trai có kẻ mắc tật kiêu ngạo. Họ quên mất mình là có từ Hư vô và sẽ trở về Hư vô. Họ hình như tưởng rằng sức khỏe, tài ba, đứctính họ đang có là của họ. Họ tự khoái rồi đâm ra khinh rẻ kẻ khác. Từ tâm tình tự kiêu ấy, bạn trai có đầu óc muốn cai trị thiên hạ, muốn ăn trên ngồi trước và ai cũng phải vâng phục mình. Nếu thấy ai bất phục mình thì bất mãn, ghét đời, oán người. Đầu óc nầy nguy hại. Nó làm con người mất chân lý, tôi muốn nói làm con người mù quáng không còn nhận được thực giá trị của chính bản thân mình. Vì tự thấy mình no phồng và cứ tự thổi phồng mình lên nên nội tâm bị bọng về kiến thức, đức hạnh. Con người toàn diện ngày một nghèo nàn. Sau cùng chạm những thực tế chua cay đòi sự chịu đựng của ý chí, sự khôn ngoan của trí tuệ. Sự thánh thiện của lương tâm nên họ đầu hàng cuộc đời. Kiếp sống vì đó bị thất bại. Hậu kiếp cũng bị hăm dọa luôn. Không, thưa bạn trai, chúng ta không nên kiêu hãnh mà hãy khiêm nhu. Óc thống trị bạch lộ bằng bất cứ cách nào đều gây hiểu lầm, ác cảm. Chúng ta sẽ bị những người xung quanh xa lánh, thù hại và nhất lá óc ấy, làm cho chúng ta nông nỗi, nghèo nàn đi dần dần.
15- Nô Lệ Hào Nhoáng.
Tuổi thanh xuân là tuổi chưa và không chịu thấy bộ mặt thực của đời sống. Họ mê say tin tưởng vào sự trường tồn của các hình thức trang sức. Đó đây khắp thế giới thần duy vật đã ngự trị, đã tiêm nhiễm trong từng đường gân thớ thịt người thời đại óc đài các. Lý tưởng của sống là dùng mọi phương thế để sung sướng dù trên xương máu kẻ khác. Luồng gió độc ấy đã làm bạn trai mất ý thức về giá trị nội tâm, giá trị siêu nhiên. Họ lo hớt tóc đẹp, cạo gọt móng tay, ăm mặc bằng những thứ vải đắc tiền, giày quý giá nhất . Tất cả giá có che đậy bên trong một con người ngu dốt, nông nỗi, non kinh nghiệm, bất tài, trụy lạc cũng không sao. Thời nầy ai cũng đánh giá người xung quanh bằng hình thức thì cứ hình thức mà củng cố. Lấy cái hình thức nầy để sống kiểu trưởng giả đã đành mà để lường gạt thiên hạ, dụ dỗ tình yêu ngày càng hay.
Thực là tai nạn. Bạn trai khi nô lệ hình thức, làm mồi ngắm nghía cho xã hội, bị óc duy vật xảo quyệt làm một hàng rào nhận đón mọi sự cởi mở, tiếp nhận những giá trị siêu nhiên. Nó bắt bạn trai cúp cổ xuống các vật phù vân, lo vật lộn sống, đổ máu vì miếng ăn manh áo cũng nên, cho đến khi tử sàng "bừng con mắt dậy" chẳng những "thấy mình tay không" mà còn đầy tội lỗi. Khiếp quá. Nếu bên kia cuộc sống có một quan tòa chí công thì sao. Mà sao biết không có? Thưa bạn trai, cái óc hào nháng bị Đức Cứu thế mắng là mồ mã tô vôi bọc xương thúi, là những trưởng giả thích ngồi ghế nhất nơi yến tiệc ấy. Bạn nên tránh. Thế nào rồi ta cũng già. Của cải rồi cũng sẽ bỏ ta, thưa bạn. Ta đừng tự dối và gạt người. Lo làm người. Dùng tâm linh dục tạo nhân cách. Tự học. Tập trung trong tâm hồn các nhân đức. Giá trị của bạn ở đó, chớ không phải ở nhan sắc, ăn mặc, tiền của.