Trang 10

46- Gia tôn bà Thái-hậu
Tuất niên đại lễ cử hành,
Gia tôn bác huệ giữ lành ban ra.
Thuận thừa đức ngợi tề gia,
Tấn tôn : Trang ý doãn hòa từ huy .
Dầm mưa nhuận vị ân suy,
An rày nhờ bởi khôn-nghi đức dày.
47- Vua Đồng-khánh ra Quảng-trị
Tháng tư vừa mới chọn ngày,
Thân chinh bình trị quan Tây hộ-tùy.
Chẳng phiền đánh dẹp ra uy,
Thấy vua dân phải hết nghi xin đầu.
Thành công mà đặng rất mau,
Ngô quân chi tử, ai hầu chẳng theo.
Tháng sáu ngự giá hồi trào,
Phong sương cảm mạo dưỡng điều mới an .
Ba quân tâu khúc khải hoàn,
Trung hưng công-đức dốc toan sánh bì.
Đương quyền dụng ý thi vi,
Cựu qui canh cải, tân qui ban hành,
Riêng lòng hậu sở bản sinh,
Ngưng hy ấy điện, Thiên-thành ấy lăng.
Điạ tàng đã sẵn kim ngân,
Đủ dùng doanh phí trăm phần chi lo.
Đế vương dương trợ âm phò,
Bách linh tướng hựu lý cho phúc tường.
48- Vua Đồng-khánh mất
Cớ sao chẳng đặng thọ trường,
Đạo trời lồng lộng không thường khổ thay.
Ba năm lịch mới kỷ đây,
Chơi tiên rày đã xe mây tếch vời.
Lăng đền đều đã sẵn nơi,
Ngẫm hay thiên ý khiến xui chăng là.
49- Vua Thành-thái lên ngôi
Lẽ thời con nối nghiệp cha,
Song còn măng sữa dễ hòa đặng vay.
Định tôn thưa với quan Tây,
Cứ trong lẽ thẳng luận rày phải thay.
Thương người oan khuất bấy chầy,
Con đà khôn lớn vừa nay cầm quyền.
Vốn là cộng đạo đương nhiên,
Giúp trì đã có chư hiền tán tương .
Khôn nghi nhờ đức chủ-trương,
Đồng lo chấn chỉnh mối giường sửa-sang.
Kỷ nguyên Thành-thái đăng quang,
Thần dân đẹp dạ, lân bang vui lòng.
Trước lo tôn miếu tiến cung ,
Sau lo chẩn tuất tai hung dân tình.
50- Lễ bát tuần bà Thái-hậu
Kính dâng lễ lớn cử hành,
Doãn vho cháu chắt tấc thành chút thân .
Vừa đương thánh thọ bát tuần,
Tôn dâng khang thọ, chúc mừng muôn xuân.
Thái-hoàng Thái-hậu đức thuần,
Gia tôn Thuận-hiếu nền nhân kế thừa.
Xa gần cảm đội ơn nhờ,
Ở-ăn buôn-bán bấy giờ đặng an.
Phụ thần muôn việc giúp toan,
Vua còn tùng ấu văn-chương tập rèn.
Cảm lòng dân thảy chúc nguyền,
Trời cho Từ-dụ thiên niên tuổi dài.
Ngẫm suy sau trước sự đời,
Loạn rồi lại trị, chúa tôi sum vầy.
= HET=

Chú thích:


Tuất niên : là năm Bính-tuất (1886).
Trang ý doãn hòa từ huy : là hiệu của bà Từ-dụ Thái-hoàng Thái-hậu.
Phong sương cảm mạo dưỡng điều mới an : Theo sách của người Tây viết, và có nhiều người khác nói, thì Tây đem vua Đồng-khánh ra Quảng-trị và Quảng-bình, đến chỗ nào cũng có quân Cần-vương chống-cự, sau vua phải đi tàu thủy từ Đồng-hới trở về Huế.
Ngưng hy : là tên điện;
Thiên-thành : là tên lăng.
Điạ tàng : là của chôn ở dưới đất.
Bách linh tướng hựu : là trăm thần linh giúp rập.
Thương người : đây là nói thương ông Dục-đức chết oan.
tán tương : là giúp đỡ.
Khôn nghi : là nói bà Thái-hậu.
lân bang : đây là nói nước Pháp.
tiến cung : là cúng lễ nhà tôn-miếu.
thân : là bày tỏ. Vua Thành-thái là chắt bà Thái-hậu.