LÀM BÁO

Khi còn đang học, Mác vẫn mơ ước được dạy ở Berlin. Đến khi học xong, lại mơ ước được dạy ở Bonn. Cả hai dự định đều không đạt vì mọi sự đều trông nhờ ở Bauer. Nhưng Bauer bị trục xuất khỏi Berlin, đổi về Bonn, sau đó lại bị trục xuất khỏi đại học Bonn vì thái độ vô thần, đả kích tôn giáo và nhà vua.
Khi chắc chắn không còn hy vọng gì được dạy học, Mác quay sang làm báo. Mác cộng tác với tờ Rheinische Zeitung xuất bản ở Cologne từ 1-1-1842. Về sau, Mác được bầu làm chủ bút và trở thành linh hồn của tờ báo. Sự thông minh, cương trực của Mác đã đưa Mác lên địa vị lãnh tụ mặc dầu Mác trẻ hơn tất cả các đồng chí của mình, như Hess, cựu chủ bút tạp chí Rheinische Zeitung đã giới thiệu Mác với một người bạn: “Anh sẽ sung sướng được làm quen với một người bây giờ là bạn của chúng ta. Anh hãy sửa soạn để được biết nhà triết học hiện đại lớn nhất và có lẽ đích thực nhất. Sau này, khi quần chúng biết đến anh ta, mọi con mắt sẽ đổ dồn về anh ta. Tiến sĩ Mác, thần tượng của tôi, còn rất trẻ (chưa đầy 24 tuổi). Anh ta sẽ tặng cho tôn giáo, triết học cổ điển những đòn chí tử, anh ta vừa có một óc thật mỉa mai vừa có một trí sâu sắc triết học tột độ. Anh hãy tưởng tượng Rousseau, Voltaire, Holbach, Lessing, Heine và Hegel hoà đồng vào một người, tôi nói hoà đồng, chứ không phải bị ném chung vào một túi…. Đó là nhà tiến sĩ họ Mác ”.
Tờ báo theo khuynh hướng tự do, chống đối nhà vua. Lúc đó, Mác mới chỉ nghĩ đến vấn đề chính trị. Mác cho rằng muốn thay đổi những cơ cấu chính trị trước tiên phải thay đổi tâm tư người ta, nghĩa là phải đả kích những ý tưởng về chính trị. Nhưng khi những vấn đề phải đề cập đến như vụ trộm củi, tình cảnh lầm than của những người trồng nho vùng Moselle, Mác không còn tìm thấy giải pháp trong triết học Hegel. Đụng chạm tới những sự kiện cụ thể, Mác mới thấy chính trị là một khía cạnh của vấn đề kinh tế và từ đó để ý đến vấn đề xã hội như sau này Engels đã nói: “chính vì chú ý tới đạo luật về trộm củi và về tình cảnh người trồng nho mà Mác bỏ rơi chính trị thuần tuý để chú ý đến những vấn đề kinh tế và trở thành người theo xã hội chủ nghĩa”.
Hoàn cảnh của Mác khác hoàn cảnh của Engels. Engels sinh trưởng và sống ở giữa lòng chế độ tư bản đang lên, ông bố Engels là chủ nhà máy, do đó Engels thức tỉnh trực tiếp và sớm hơn Mác về những vấn đề xã hội.
Tờ báo bán rất chạy, nhưng vì đả kích không ngừng nhà vua nhất là đả kích cả Nga Hoàng, do đó bị đình bản.
Sau khi tờ Rheinische Zeitung bị cấm; Mác nhận thấy phê bình bằng ngòi bút vô hiệu quả nếu không dựa vào một quần chúng, một lực lượng chính trị.
“Khí giới phê bình không thể thay phê bình bằng khí giới, lực lượng vật chất chỉ có thể đánh đổ bằng một lực lượng vật chất khác, và lý thuyết cũng phải trở thành một lực lượng vật chất khi nó được lòng quần chúng ”.
Nhưng muốn cho quần chúng hiểu, phải có thể tự do nói thẳng, vậy mà ở Đức không còn quyền tự do ăn nói, cho nên chỉ còn cách phải ra ngoại quốc. Lúc đầu Mác sang Thuỵ Sĩ, gặp Ruge. Hai người bàn định ra báo dưới hình thức những tập san (annales) lấy tên là: “Tập san Pháp Đức” (Deutsch-franzôsische Jahrbucher) vì báo không phải là lý thuyết suông, nhưng có tính chất tranh đấu cách mạng, nên phải phối hợp khối óc Đức (suy tưởng) với trái tim Pháp (là cách mạng). Đó là ý nghĩa tên tập san. Trong khi đó Mác lập gia đình để chấm dứt tình trạng đính hôn đã kéo dài gần 7 năm (13-6-1843). 3 tháng sau, Mác và Jenny dọn sang Paris để thực hiện dự định ra tập san. Ruge và Mác phụ trách bài vở, nhưng thực ra được có một số. Coi như hai số, vừa là số đầu, vừa là số cuối cùng. Mác có hai bài: “Nhân bàn về vấn đề Do thái” và “Góp phần phê bình triết học pháp lý của Hegel”.
Theo Hegel, nhà nước tạo dựng và duy trì trật tự trong xã hội dựa vào pháp lý hợp lý. Cho nên xã hội do Pháp lý quy định và Nhà nước cai trị mà ra. Khi nghiên cứu vấn đề trộm củi và tình cảnh những người trồng nho, Mác đã thấy pháp lý không thể tách rời khỏi vấn đề quyền lợi, và do đó pháp lý xuất phát từ quyền lợi của họ. Vậy trái ngược với Hegel, không phải xã hội do nhà nước qui định mà chính là nhà nước do xã hội quy định. Trong viễn tưởng đó, phê bình nhà nước, phê bình pháp luật, nghĩa là phê bình chính trị, phải trở thành phê bình xã hội đã đẻ ra nhà nước và pháp lý, với những chế lập chính trị của nó, và phê bình xã hội, đi tới cùng, là phê bình kinh tế, nhằm đả kích Tư hữu là nền tảng của xã hội. Nhưng chỉ phê bình tư hữu như một ý tưởng bằng ngòi bút sẽ không đi đến đâu, phải dựa vào một lực lượng cách mạng. Đó là tầng lớp vô sản. Tầng lớp này sẽ đảm nhiệm vai trò lịch sử giải phóng nhân loại bằng cách tự giải phóng họ. Đó là những ý nghĩ Mác bày tỏ trong bài “Góp phần phê bình…” những ý nghĩ căn bản của chủ nghĩa Mác và phong trào cộng sản sau này. Dĩ nhiên, tập san tung ra với những ý nghĩ trên của Mác đã gây xúc động mãnh liệt; nó xuất hiện như ánh sáng soi chiếu cho một con đường tranh đấu mới, đồng thời làm hoảng sợ các quyền bính. Nhà vua Phổ đã ra lịnh, không những cấm bán lưu hành tập san, mà còn truy tố bắt giam Ruge, Marx, Heine nếu họ vượt biên giới vì khép họ vào tội phản nghịch và phạm thượng. Chính quyền nước Áo cũng ra lệnh cấm lưu hành tập san vì “nội dung tập san” vượt tất cả những gì báo chí cách mạng đã nói từ xưa đến nay.
Sau khi tập san Pháp-Đức bị đóng cửa, Mác tìm đến cộng tác với tờ “Vorwarts” một cơ quan của nhóm thợ Đức di cư ở Paris do Bornstein sáng lập. Dần dần ảnh hưởng của Mác càng lớn mạnh trong ban biên tập và do đó cũng càng ngày càng hướng tờ báo vào những mục tiêu đấu tranh chính trị. Đặc biệt đả kích vua Frédéric Guillaume IV mà tờ báo coi như tiêu biểu bậc nhất của thoái trào, phản động. Đến lúc tờ báo cổ võ ám sát vua Đức và cho đó là lý luận mạnh nhất để đánh đổ chuyên chính quân phiệt, thì nhà vua không thể làm thinh được nữa. Chính quyền Đức can thiệp với chính quyền Pháp trục xuất Mác, mà các cơ quan mật vụ, công an đã tố cáo trong các báo cáo là thủ phạm chính những lăng mạ, phạm thượng. Ngày 11-1-1845, Mác, Ruge, Bornstein được lệnh của Bộ nội vụ phải ra khỏi Paris trong vòng 24 tiếng và ra khỏi nước Pháp trong một thời hạn rất ngắn. Mùng 5-2-1845 Mác đến Bruxelles, ít lâu sau bà Mác và đứa con gái gần một tuổi mới từ Paris sang ở với Mác.