PHỤ LỤC II

5-5-1818 – Ngày sanh của Karl Marx ở Trèves, con thứ hai trong số 8 người con của luật sư Heinrich Marx.
Những nguyên tắc của khoa học kinh tế chính trị học , của D. Ricardo, 1817.
Luận về nguyên lý dân số , của Th. R. Malthus, 1826.


1835 - Thi ra trường trung học (Abitur).
Hegel mất năm 1831, Goethe năm 1832.
Ngày lễ của những người tự do ở Hambach.
Thất bại của cuộc nổi dậy của sinh viên Đức, 1833.
Ludzig Boerne ở Ba-Lê, Phúng văn của người theo xã hội chủ nghĩa (pamplet socialiste) của Ludwig Gall, 1835 .


1835-36 - Ở đại học Bonn Học luật. “Hội thi nhân” (E. Geibel, K. Gruen). Đính hôn (bí mật) với Jenny von Westphalen, sinh năm 1814.
Đời Chúa Kitô (Vie de Jésus), của D. F. Strauss, 1835.
Hội kín, Liên minh những người bị lưu đày (Ligue des Bannis). Nội chiến ở Tây Ban Nha (Espartero).


1837,41 - Ở đại học Bá-Linh, Học luật (với những giáo sư Gans, Savigny).
Điện báo.
(Wheatstone, Morse)


“Hội tấn sĩ” gồm những đệ tử của Hegel (Jeunnes Hegelién) (Bruno Bauer, Rutenberg, Koeppen, Ed, Meyen).
Những nguyên tắc của khoa kinh tế chính trị học, của H. Ch. Carey. Cái chết của Ch. Fourier.


1838 – Ông thân Karl Marx qua đời.
Bản chất của nhân loại L’Humanite telle qu’elle est của W. Weitling, 1838.


1840 – K. F. Koeppen (học giả tương lai về Phật giáo) đề tặng Karl Marx tác phẩm của Ông: Frédéric le Grand và những địch thủ.
Liên minh những người công bằng, Liebig thành lập ngành hoá học Nông nghiệp.
Mendel khởi công nghiên cứu về di truyền, 1840.


1841 – Karl Marx nhận lãnh cấp bằng tấn sĩ ở léna.
B. Bauer bị đuổi khỏi ghế khoa trưởng Bonn.
M. Hess, nhiều hơn Karl Marx 10 tuổi, coi Karl Marx là “tổng hợp của Rousseau, Voitaire, Lessing, Hegel và Heine”
Tư hữu là gì? (Qu’est-ce que la propriété) của P. J. Proudhon. Những bài thơ của một người sống, của G. Herwegh.
Lầm than của giai cấp lao động (Do la misère des classes laborieuses…) của Buret.
Nước Anh: Liên minh chống đạo luật lúa mì, Anticorn-Law League (R.Cobden) chiến tranh chinh phục ở Ấn.


1842 - Bước đầu trong nghề làm báo. Cộng sự viên, rồi quản nhiệm tờ Rheinische Zeitung ở Cologne.
Nha phiến chiến tranh ở Tàu. Bảo đảm quân bình (Garantie de l'Harmonie) của Weitline 1842.


1843 – Theo sự yêu cầu của Nga Hoàng Nicolas đệ nhất, ban kiểm duyệt Phổ ngăn trở công việc làm báo của Karl Marx, Karl Marx rời quản nhiệm tờ Rheinische Zeitung.
Hôn nhân của Karl Marx với Jenny von Westphalen. Chính phủ Phổ cho Karl Marx một chân biên tập tờ Công báo (Journal de l’Etat).
Những luận án tạm thời cho vấn đề cải tổ Triết học (Thèses provisoires pour la Réforme de la Philosophie) của L. Feuerbach.
Lauves, người Anh, dựng xưởng chế tạo phân hoá học đầu tiên.


1843-45 – Lưu trú ở Ba-Lê (Niêm giám Pháp - Đức, Annales franco-allemandes biên tập: K. Marx và A. Ruge)
Flora Tristan (14-11-1844) từ trần.
Nietzsche mở mắt chào đời (1844)
Tiếp xúc với Liên Minh những người công bằng.
Phác hoạ một phê bình về kinh tế chính trị học (Essquisse d`une critique de l’Economie politique) của F. Engels
Jenny, con đầu lòng của Marx chào đời.
Độc nhất và tư hữu của nó (L’unique et sa propriété) của Max Stirner.
Tiếp xúc thân mật với H. Heine, Proudhon. Bắt đầu làm bạn với F. Engels.

Tiếng hát của những người thợ dệt, của H. Heine, đăng trên tờ Vorwaerts.
Hợp tác với tờ Vorwaerts. Gặp gỡ Bakounine.
Tháng giêng 1845: Karl Marx bị trục xuất. Gặp Louis Blanc.
Hợp đồng với nhà xuất bản Leske để in Phê bình Chính trị và Kinh tế chính trị học (Critique de la Politique et de l’ Economie politique).


1845 – 48 - Lưu trú ở Bỉ.
Gia đình Thánh (La Sainte Famille) ra mắt ở Francfort.
11 Luận án phê bình về Feuerbach. Engels định cư ở Bỉ.
Khởi thảo về lý thuyết duy vật về lịch sử.
Nghiên cứu kinh tế.
Tháng bảy, tháng tám 1845, Karl Marx và Fréderic Engels du lịch sang Anh để nghiên cứu.
Laeura Marx chào đời (tháng 7). Tháng 12 năm 1845: Karl Mark từ bỏ quốc tịch Phổ.
Hoàn cảnh giai cấp lao động ở Anh (Situation de la classe laborieuse en Angleterre) của Engels, 1845.


1845 - Thiết lập, do sáng kiến của K. Marx và F. Engels, những uỷ ban liên lạc cộng sản.
Ở Anh: bãi bỏ đạo luật lúa mì. Post-scritptum aux Miettes Philosophiques, của Soren Kierkegaard.
Xung đột với Weitling, Kriege.
Proudbon trả lời một cách cho qua chuyện, về vấn đề tham gia của ông vào những uỷ ban liên lạc. Không tìm được nhà xuất bản nào để in Ý thức hệ Đức , Marx và Engels đành quăng bản thảo cho “lời phê bình gậm nhấm của những chú chuột nhắt”. Edgar Marx chào đời tháng 12 năm 1846.
Hệ thống những mâu thuẫn kinh tế, hay triết học lầm than của Proudhon. (Système dé contradicitions économiques, ou Philosophie de la misère)
Trong một thư gửi cho Annenkov, K. Marx phê bình cuốn Triết học lầm than của Proudhon.


1847 – Karl Marx trở thành hội viên của Liên minh những người công bằng, bấy giờ đã cải ra là Liên minh những người cộng sản.
Bày bán Lầm than của Triết học. Trả lời triết học lầm than của Proudhon.
Ở Đức: convocation du premier Londtag réuni .
Karl Marx tham dự Hội nghị Tự do mậu dịch ở Bỉ.
Đệ nhị hội nghị của Liên minh những người cộng sản ở Luân đôn, tháng 11 - tháng 12 năm 1847.
Trở thành phó chủ tịch của Hiệp Hội dân chủ. Bút chiến với Karl Heinzen.
Karl Marx tham dự khoáng đại hội nghị của Liên minh những người cộng sản và được giao phó việc soạn thảo.
Tuyên ngôn của đảng cộng sản.
Ông đọc một bài diễn văn trong 1 cuộc biểu tình do nhóm Dân chủ huynh đệ (Fraternel Democrats) tổ chức để ủng hộ Ba Lan cách mạng.


1848 - Sốt sắng góp phần vào những biểu dương của Hiệp hội dân chủ.
Diễn văn về Tự do mậu dịch.
Soạn thảo bản tuyên ngôn của đảng Cộng sản. Chính phủ lâm thời của nền Cộng hoà Pháp mời K. Marx đến nước Pháp. Cách mạng tháng Hai.
Bản Tuyên ngôn của đảng Cộng sản ra đời ở Luân đôn, tháng 2-1848. Những cuộc vận động cách mạng ở Đức (Mannheim, Berlin) và ở Áo (những cuộc nổi dậy ở Vienne tháng ba, tháng năm và tháng mười)
K. Marx bị trục xuất khỏi Bỉ.
Ở Ba Lê, Ông chống lại sự kích động của Hội dân chủ Đức nhằm sửa soạn đưa sang Đức một đoàn nghĩa dũng binh.
Karl Marx tổ chức cho nhiều hội viên Liên minh cộng sản trở về Đức.
Soạn thảo những đòi hỏi của đảng cộng sản ở Đức (Les Revendications du parti communiste en Allemagne).
Karl Marx và F. Engels đến Cologne.
Karl Mark, chủ bút tờ Tân Báo miền Rhin (Nouvelle Gazette Rhénane).
Tờ Tân Báo miền Rhin cổ xuý chiến tranh cách mạng chống lại nước Nga, chiến tranh đưa đến kết quả là việc thành lập nền Cộng hoà Đức, một vài bất phân.
Ở Đức: Quốc hội họp ở Francfort 18 tháng 5.
Bài báo của K. Marx viết về “Cách mạng tháng sáu” khiến một số đông những người cổ phần rút ra khỏi tờ Tân Báo miền Rhin.
Những ngày tháng sáu ở Ba Lê.
Đệ nhất đại học của những người dân chủ miền Rhin, tháng tám 1848.
Xung đột với Weitling, Karl Marx du lịch sang Vienne.
Đình chiến giữa Đức – Đan Mạch trong trận giặc Slesvig Holstein.
Giới nghiêm ở Cologne, tiếp sau những cuộc biểu tình của dân chúng phản đối đình chiến Đức – Đan Mạch.
Karl Marx đích thân điều khiển Hiệp hội thợ thuyền Cologne.
Ông sỉ vả sự phản bội của giai cấp trưởng giả Đức, đồng thời công bố chính sách khủng bố cách mạng như là phương tiện duy nhất để giảm thiểu những bệnh ấu trĩ của xã hội mới.
Cách mạng bùng nổ ở Viên, tháng mười một 1848.
Tan rã của Quốc hội Phổ, tháng 12.
Kêu gọi (hô hào đình công tiền tệ, và võ trang kháng chiến). 1849 – Karl Marx trước mặt những hội viên bồi thẩm ở Cologne. Ông được tha bổng.
Ý và Hung gia Lợi nổi dậy chống Áo.
Tân Báo miền Rhin đăng những câu chuyện của Marx nói với Bruxelles: Làm công và Tư bản (Travail salarié et Capital)
Những khó khăn tài chánh. Số cuối của Tân Báo miền Rhin ra mắt ngày 18-5. Marx bán sạch đồ đạc để thanh toán những món nợ của Rhin Tân Báo.
Đến Ba Lê đầu tháng sáu. Chánh phủ Pháp chỉ định cho Karl Marx một chỗ ở trong miền Morbihan.
Lasalle tổ chức một cuộc quyên tiền cho Karl Marx.
Karl Marx dời Ba Lê (tháng tám) đi Luân đôn, nơi ông định cư vĩnh viễn cùng với gia đình.
Con trai thứ hai của Marx, là Guido chào đời. Những cuộc nói chuyện ở câu lạc bộ thợ thuyền ở Đức ở Luân Đôn.


1850 - Karl Marx tổ chức giúp đỡ những người tị nạn Đức.
Phổ có một hiến pháp.
Xuất bản tờ Rhin Tân Báo Tạp chí (Nouvelle Gazette Rhénane - Revue), tháng ba.
Gia đình Marx bị đuổi khỏi chỗ trú ngụ vì không trả tiền thuê nhà.
Quân bình kinh tế (Harmonies économiques) của F. Bastiat.
Uỷ ban trung ương Liên Minh cộng sản quyết định tái thiết những công xã (communes)

La statique sociale của H. Spencer
Thành lập Hội quốc tế những người cộng sản cách mạng (Société universelle des communistes révolutionnaires).
Karl Marx làm quen với W.Liebknecht.
Xung đột với nhóm Willich – Schapper.
Phân ly trong Liên Minh, Karl Marx trở lại với nghiên cứu kinh tế.
Engels định cư ở Manchester, trong thương điếm của cha ông.
Bé Guido mất. Số cuối (đôi) của Rhin Tân Báo - Tạp chí có bài chiến tranh nông dân (guerre des paysans) của Engels (tháng 11 năm 1850).
Mazzini - Bầu cử Louis Napoleon Bonaprte, 10 tháng 12.


1851 - Suốt năm, Karl Marx tận lực làm việc ở Bảo tàng viện Anh (British Museum). Nghiên cứu địa nhuận, tiền tệ.
“Banquet des Egaux” để kỷ niệm cách mạng tháng hai (Willich, Schapper, những người blanquistes, Louis, Blanc, Harney, v.v...), 24 tháng hai 1851, ở Luân Đôn.
Gặp Louis Blanc. Khó khăn tài chánh trầm trọng.
Đường dây điện ngầm dưới đáy biển đầu tiên, Dover – Calais. Engels trợ giúp bạn, Sinh nhựt Franciska (2-83) Hermann Becker in tập sách đầu (vẫn độc nhất) của bộ Luận chọn lọc của Karl Marx, Cologne.
Karl Marx kiếm một nhà xuất bản để in tác phẩm kinh tế của ông mà ông cho là có thể hoàn thành trong 1 thời gian ngắn.
Sự bắt giữ những hội viên Đức trong Liên minh Cộng sản (Ligune Comuniste, Nothjung, Becker, Roeser, Buerger).
Tờ New York Daily Tribune cho K. Marx một chân thống tin viên. Engels viết những bài báo đầu tay. (Cách mạng và chống cách mạng ở Đức).
Những ý tưởng tổng quát của Cách mạng ở thế kỷ 19 (Idées générales de la Revolution au XIXè siècle), của Proudhon. Đảo chánh của Louis Napoleon Bonaparte.


1852 – Karl Marx gửi cho Weydemeyer, quản nhiệm tờ Cách mạng (Revolution) ở Nữu Ước, một số bài về 18 Brumaire.
Lo lắng vật chất ngày một tăng trong gia đình Marx. Trong 1 thư gửi Weydemeyer (ngày 5 tháng 3), Karl Marx tóm tắt trong 3 điểm, cái mới mẻ trong giáo điều của ông: phương diện lịch sử của đấu tranh giai cấp, vô sản chuyên chính như giai đoạn chuyển tiếp, xã hội không giai cấp.
Franciska mất (ngày 14 tháng 4).
Karl Marx soạn 1 cuốn sách nhỏ nói về những vĩ nhân của lưu đày (Les grands hommes de l’exil), trong đó ông chế diễu những lãnh tụ tiểu tư sản di cư sang Anh. Bản thảo không được tìm thấy lại.
Những bài đầu tiên của Karl Marx cho Nữu ước diễn đàn (New York Tribune).
Khai mạc vụ xử những người cộng sản ở Cologne, tháng mười 1852. Napoleon III, hoàng đế nước Pháp.
Karl Marx viết 1 cuốn sách về vụ án những người cộng sản ở Cologne.
Do đề nghị của K. Marx, Liên minh cộng sản tuyên bố giải tán.


1853 - sau 1 năm gián đoạn K. Marx lại tiếp tục nghiên cứu kinh tế, nhưng bệnh tật và những công việc làm báo không cho phép ông theo đuổi. Mãi cho tới năm 1857 ông mới lại chuyên tâm vào việc nghiên cứu lý thuyết được.
Những bài viết cho Nữu ước Diễn đàn và cho tờ People’s Paper của cơ quan Chartiste, chuyên trị về những đề tài chính trị thuộc thời sự, đặc biệt là về chính sách của những nội các Anh, những vấn đề thuộc địa (Ấn, Tàu), cuộc xung đột Nga - Thổ, v.v…
Những đạo quân Nga chiếm cứ những quận ven sông Danube, Thổ Nhĩ Kỳ tuyên chiến với Nga (tháng 10 năm 1852).
Lại liên lạc với Lasalle. Một bài của K. Marx về Palmerston.
(Palmerston and Russia) được phổ biến dưới hình thức truyền đơn.


1854 - Những bài báo khác chống Palmerston được in dưới hình thức những truyền đơn.
Pháp và Anh (nội các Whig do Lord Palmerston điều khiển) ký một minh ước với Thổ (Tháng ba, 1854), chiến tranh Crimée (1854 - 1856)
Karl Marx học tiếng Tây Ban Nha và đăng trong Nữu ước Diễn đàn những bài viết về cách mạng Tây Ban nha.


1855 - Karl Marx cộng tác với tờ Neue oder – Zeitung ở Breslau.
S. Kierkegaard tạ thế. Quân Nga chiếm Kars (tháng mười một, 1855).
Ngày sinh của Eleanore (16 tháng giêng) Edgar (Musch) chết (6-4). Nhiều bài cho Nữu Ước Diễn đàn.


1856 - Những bài cho New York Tribune, People’s Paper, Free Pres, v.v...
Hoà ước Ba lê, 30 tháng ba 1856 Henri Heine chết.
Bessemer phát minh phương pháp biến đổi sắt thành thiếc.
K. Marx nghiên cứu lịch sử và văn minh Slaves. Những diễn văn về tiến bộ kỹ thuật và cách mạng vô sản, trong dịp lễ do People's Paper tổ chức.
Jenny Marx hưởng thừa kế của mẹ. Gia đình Marx ở trong một ngôi nhà to lớn hơn.
K. Marx nghiên cứu lịch sử Ba lan.


1857 - Karl Marx bắt đầu soạn thảo cuốn Phê bình kinh tế chính trị học (Critique de l’Economie politique).
Anh – Pháp liên minh đánh Tàu (1857-60)
Những bài viết cho New York Tribune về chiến tranh Anh – Hoa. Lo lắng vật chất và bệnh tật.
Tan rã của Công ty Ấn (Compagnie des Indes)
Jenny Marx hạ sinh một bé trai chết ngay khi mới lọt lòng mẹ.
Những bài tiểu sử cho New American Cyclopaedia.
K. Marx tiếp tục những khảo cứu của ông về kinh tế và phác hoạ dàn bài của tác phẩm. Bác sĩ cấm ông làm việc ban đêm.


1858 - Bệnh tật, những lo lắng vật chất.
Triết học Héraclite (La Philosophie d’Héraclite) của F. Lassalle.
Đọc Luận lý của Hegel. Tạp bút cho New York Tribune.
Nhờ sự môi giới của Lassalle, Karl Marx ký với nhà xuất bản Dunker một giao kèo để in tác phẩm của ông dưới hình thức từng tập mỏng.
Rất nhiều bài viết cho New York Tribune không được ấn hành.
Tuyên ngôn của Mazzini (tháng chín)
Karl Marx hoàn thành bản thảo tập nhất của cuốn Giúp vào việc phê bình chính trị học (Contribution à la critique de l’économie politique)


1859 - Những bài cho New York Tribune.
Chiến tranh của Pháp và Sardaigne chống Áo.
Engels xuất bản 1 cuốn sách về chiến tranh.
Nga chiếm Caucase
Pháp – Ý – Áo: Le Pô êt le Rhin
Nguồn gốc các loài (L’Origine des espèces) của Ch. Darwin.
Karl Marx đọc Nghiên cứu về hoàn cảnh hiện thời của Âu-châu, và có được niềm tin rằng, tác giả, Karl Vogt phục vụ cho tuyên truyền theo Bonaparte.
Những khảo cứu về thể chế xã thôn v.v... của G.L. von Maurer.
Lassalle xuất bản một cuốn nói về Chiến tranh Ý và nhiệm vụ của Phổ, trong đó ông phát biểu một ý kiến khác với Marx và Engels.
Cộng tác với Volk, tuần báo phát hành ở Luân đôn, do E.Biscamp sáng lập.
Liên lạc bằng thư với Lassalle về đề tài kịch của Franz de Sickingen.
Bày bán ở Bá Linh cuốn Phê bình kinh tế chính trị học.
Karl Marx đích thân điều khiển tờ Volk, nhưng tờ này ngưng ra, vì thiếu phương tiện.
Karl Marx phê bình cuộc đời chính trị của Kossuth trong Free Press.
Liên kết giữa Kossuth (lãnh tụ cách mạng Hung năm 1848) với Napoleon).
Những bài về chiến tranh Anh – Hoa.
Xung đột với Vogt và Blind.
Tranh luận với Freiligrath.


1860 - Nghiên cứu để viết tập 2 của Phê bình.
Expedition dé Mille của Garibaldi.
Herr Vogt phát động một chiến dịch vu khống Karl Marx, khiến Marx kiện ở Berlin và Luân Đôn cùng viết về 1 cuốn châm biếm Herr Vogt. Karl Marx đọc Nguồn gốc các loài của Darwin.


1861 - Karl Marx bệnh tật, không tài nguyên. Đi Hoà Lan, để được ông cậu là Lion Philip ứng trước cho một số tiền trong phần gia tài của ông để lại.
Guillaume 1er, vua nước Phổ. Luật xưa và phong tục sơ khai (Ancien droit et coutume primitive) của H S. Maine.
Luật mẫu quyền (Le Droit matriarcal) của Bachofen.
Hoạch định việc phát hành 1 tờ báo, và đi Bá Linh ở nhà Lassale, để bàn cãi về dự định ấy.
Gặp lại rất nhiều bạn thân cũ (Koeppen, v.v..) Viếng thăm mẹ, ở Trèves.
Nội chiến ở Hiệp chủng quốc (1861 - 1865)
Karl Marx tham giao vào hoạt động gỡ tội cho Blanqui, đang tù.
Bên Nga: Alexandre II bãi bỏ chế độ nông nô.
Một đơn xin tái nhập quốc tịch Đức của Karl Marx bị bác bỏ. Karl Marx lại tiếp tục công cuộc nghiên cứu khoa học của ông, cộng tác với New York Tribune (tháng 9) và Presse de Vienne.
1862 - Karl Marx, quanh năm suốt tháng, say sưa với tác phẩm khoa học của ông.
New York Tribune báo cho K. Marx biết phải từ chối những bài của ông vì nội tình Hiệp chủng quốc. Lo lắng tài chánh tăng thêm.
Lassale ở Luân Đôn, cho Marx biết những dự định chính trị của ông ta. Những bài cho Presse de Vienne.
Trong những thư gửi Engels, Karl Marx khai triển phê bình của ông về lý thuyết Ricardo về địa nhuận (rente fonciere)
Lại du lịch sang Hoà Lan, Trèves, nhưng mẹ ông từ chối mọi sự trợ giúp.
Bismarck trở thành Thủ Tướng Phổ.
Trở về Luân Đôn, Karl Marx nạp đơn xin 1 chân ở Hoả xa Anh. Trượt, vì chữ viết xấu.


1863 - Lầm than vật chất trong gia đình Marx.
F.Lassalle loạn thần kinh.
Bạn thân của Engels, Mary Burns từ trần.
Nổi dậy ở Ba Lan.
Karl Marx làm việc rất nhiều ở British Museum, nghiên cứu toán học.
Thời thượng cổ của nhân loại (L’Antiquité de l'homme) của Lyell.
Bắt đầu viết thật sự cuốn Tư bản (Capital).
Hoạt động cứu trợ Ba Lan.
Bà thân sinh ra Marx qua đời, Marx đi Trèves, rồi tới ông cậu ở Hoà Lan.


1864 - Karl Marx đau đầu đinh nhưng làm việc và đọc nhiều.
Lassalle bị giết trong 1 cuộc quyết đấu (31 tháng 8)
J.B Schweitzer và những đệ tử khác của Lassalle ngỏ ý muốn Karl Marx thế Lassalle để chỉ huy Tổng Đoàn Thợ Thuyền Đức.
Wilhelm Wolff mất.
Chiến tranh Áo - Phổ chống Đan Mạch.
Karl Marx dự cuộc biểu tình quốc tế của thợ thuyền ở Saint Martin’s Hall.
Ông được bầu làm đại biểu của Đức, trong uỷ ban lâm thời Liên hiệp quốc tế Thợ thuyền (28 tháng 9)
Ông soạn khai từ (Adresse Inaugurale) và những điều lệ A.I.I. (Association Internationale des Travailleurs - Liên đoàn quốc tế Thợ thuyền)
Gặp Bakounine, sau 16 năm xa cách.
B. Becker nối bước Lassalle, chỉ huy Tổng Liên đoàn Thợ Thuyền Đức.
Hứa với Scheveitzer là sẽ đóng góp vào Dân chủ xã hội (Social Demokrat), cơ quan ngôn luận của Tổng Liên Đoàn Thợ Thuyền Đức.
Tái đắc cử của Lincoln vào chức tổng thống Hiệp chủng quốc (tháng 11)


1865 - Karl Marx làm việc suốt năm cho cuốn Tư bản.
Karl Marx đăng 1 bài về Proudhon trong Social Demokrat.
Proudhon mất.
Cobden loạn thần kinh.
Karl Marx quen biết Paul Lafargue, xung đột với Schweitzer và Social – Demokrat.
Tư bản và Cần lao (Capital et Travail) của E. Duhring.
Lincoln bị ám sát.
Ở hội đồng trung ương Liên đoàn quốc tế Thợ thuyền, Marx mở nhiều cuộc nói chuyện về: Lương bổng, giá cả và tiền lời (salairre, prix et profit)
Cuộc hội đầu của Liên đoàn quốc tế Thợ thuyền ở Luân Đôn (25-29 tháng 9)
Karl Marx kết thúc bản thảo đầu 3 cuốn trong Tư Bản.


1866 - Karl Marx bắt đầu viết hẳn cuốn đầu trong Tư Bản.

La constitution agraire de la Russie của A. von Haxthausen.
Diễn văn về Ba lan.
Đau đầu đinh. Lo lắng tài chánh.
Chiến tranh Áo - Phổ.
Những chuẩn bị cho kỳ hội của Liên đoàn Quốc tế Thợ thuyền. Marx thảo những đề án cho chương trình nghị sự.
Kết thúc việc soạn Tư Bản.
Chiến tranh giữa Áo và Ý.


1867 - Những lo lắng vật chất lớn lao.
Karl Marx tuyên truyền cách công khai ý tưởng một cuộc chiến tranh chống Nga, sửa soạn đất cho một cuộc cách mạng thợ thuyền.
Tập đầu Tư bản ra mắt (tháng 9)
Đau đầu đinh cùng chứng mất ngủ không cho phép Karl Marx tiếp tục công cuộc nghiên cứu.
Joseph Dielzgen viết cho K. Marx.
Những chỉ thị cho W. Liebknecht về hoạt động nghị viện.


1868 - Bệnh tật, cùng rất túng thiếu. Engels gửi đến những món tiền quan trọng.
Karl Marx đọc những tác phẩm của Duhring.
Đọc về thôn xã nguyên thuỷ.
Hôn nhân giữa Laura Marx với P. Lafargue
Cải thiện trong bang giao với J.B.Schweitzer.
Thành lập Liên minh dân chủ xã hội (Alliance de la démocratie socialiste) (J.Ph. Becker, Bakounine).
Trao đổi thư từ với người Nga Danielson.
Bakounine tuyên bố là đồ đệ của Marx. Theo đề nghị của ông này, hội đồng tối cao Liên đoàn quốc tế Thợ thuyền (AIT) bác đơn xin gia nhập của Liên minh Dân chủ xã hội.


1869 - Engels bảo đảm cho Karl Marx hàng năm một khoản tiền.
Những khảo cứu của I.Galton về di truyền.
Karl Marx làm việc cho cuốn sách thứ 2 về Tư bản.
Trao đổi thư với De Paepe về lý thuyết Proudhon.
Lưu trú ở Ba lê, tại nhà Lafargue, dưới một tên giả.
Tái bản 18 Brumaire.
Du lịch với Jenny Marx, tại nhà Kugelmann ở Hanovre.
Hội nghị Eisenbach. Đại hội Liên đoàn quốc tế Thợ thuyền (AIT) ở Ba lê.
Phỏng vấn J. Hamann về sự quan trọng của những nghiệp đoàn.
Nghiên cứu lịch sử Ái nhĩ lan.
Karl Marx bắt đầu học tiếng Nga.
Bản chất cần lao não óc của con người (l’Essence du travail cérébral de l’homme) của J. Dielzgen.
Nghiên cứu về địa nhuận.


1870 - Việc làm âm thầm của Bakounine chống Liên đoàn quốc tế Thợ thuyền (AIT).
Karl Marx đọc những tiểu luận của Herzen, hoàn cảnh giai cấp thợ thuyền ở Nga (Situation de la classe ouvrière en Russie) của Flerovski (bằng tiếng Nga)
Chiến dịch ủng hộ giải phóng những người Fenians.
Thành lập ở Geneve một chi hội Nga trực thuộc Liên đoàn Quốc tế Thợ thuyền (AIT)
Thông cáo có tính cách kín đáo chống lại Liên Minh (Alliance) của Bakounine.
Schapper mất.
Karl Marx nhận được từ Genève ấn bản đầu tiên bằng tiếng Nga của cuốn Tuyên ngôn cộng sản (1869)
Karl Marx viết Thông điệp số 1 (1re Adresse) của AIT về chiến tranh Đức – Pháp.
Sự bắt giam những hội viên Pháp trong Liên đoàn Quốc té Thợ thuyền (AIT)
Phân ly trong những chi hội Suisse romande. Chiến tranh Đức – Pháp.
Những bài về quân sự của Engles trong Pall Mall Gazette.
Karl Marx cho Serraillier những phương châm chiến thuật để áp dụng vào hoạt động của đoàn viên ở Ba lê trong AIT.
Công bố nền Cộng hoà ở Pháp (tháng chín)
Thông điệp số 2 về chiến tranh Đức – Pháp.
Engels định cư ở Luân đôn.
Hoạt động mạnh của Karl Marx ở hội đồng tối cao Liên đoàn quốc tế Thợ thuyền (AIT) cho nền Cộng Hoà Pháp.


1871 - Hoạt động mạnh của Karl Marx ở hội đồng tối cao Liên đoàn quốc tế thợ thuyền cho Công xã (Commune). Ông gửi những chỉ thị cho Frankel và Varlin, và thảo thông điệp về Nội chiến ở Pháp.
Guillaume 1er de Prusse, hoàng đế nước Đức.
Danielson gửi đến cho ông hàng lô những tác phẩm Nga nói về nông xã (mod).
Karl Marx bị báo chí trưởng giả công kích kịch liệt.
Vụ án Netchaiev.
Hội nghị của Liên đoàn Quốc tế thợ thuyền ở Luân Đôn (17-22 tháng 9). Karl Marx tái đắc cử thư ký chuyên trách Nga.
Stanley Jevons (Théorie de l’Economie politique) và Karl Menger (Principes de l’Economie politique) trình bày lý thuyết ích lợi bên lề (Utilité marginale).
Làm việc cho bản tiếng Đức thứ hai của cuốn Tư bản I.


1872 - Cùng soạn với Engels thông cáo bí mật về những cái gọi là phân ly trong quốc tế (Les Pretendúe Scissions dans l’Internationable) chống lại sự dao động có tính cách phá hoại của những người theo Bakounine ở Thuỵ Sĩ.
Hợp đồng với Lachatre về ấn bản bằng tiếng Pháp cuốn Tư bản I. Trông nom và sửa chữa bản dịch của Roy.
Danielson gửi cho Karl Marx 1 cuốn bản dịch tiếng Nga của Tư bản I.
Cùng với Engles can thiệp để chống lại chủ nghĩa Lassalle trong đảng Dân chủ Xã hội Đức.
Cùng Engels viết tựa cho ấn bản mới bằng tiếng Đức cuốn Tuyên ngôn Cộng sản.
Chuẩn bị cho kỳ đại hội lần thứ 5 của Liên đoàn quốc tế Thợ thuyền ở La Haye. Karl Marx tham gia tích cực. Trụ sở hội đồng tối cao dời về New York.
Hôn nhân giữa Jenny Marx với Charles Longuel.


1873 - Karl Marx đọc nhiều loại sách Nga.
Phát hành ấn phẩm thứ hai của Tư bản I. Karl Marx gửi 1 mớ cho Darwin và S. Spencer.
Bác sĩ của K. Marx cấm ông làm việc.
Nhà cách mạng Nga Lopatine trốn khỏi Tây bá lợi Á.


1874 - Bộ trưởng nội vụ Anh bác đơn xin gia nhập quốc tịch của Karl Marx (“this man was not loyal to his king”)
Những yếu tố của kinh tế chính trị học thuần tuý (Élements d’Economie politique) của Léon Walras.
Karl Marx đi Karlsbad để trị bệnh.


1875 - Karl Marx gửi cho Bracke những ghi chú bên lề cho chương trình Gotha (notes marginales pour le programme de Gotha).
Những bài giảng về lịch sử những định chế nguyên thuỷ (Lectures sur l’Histoire des Instilutions primitives) của H.S. Maine.
Ra mắt bản thảo cuối của ấn phẩm Pháp của Tư bản I.
Nghiên cứu về nước Nga.
Karl Marx nghiên cứu những vấn đề điền địa Nga, những hình thức của tư hữu xã thôn nguyên thuỷ.
Lịch sử Công xã (Histoire de la Commune) của P.O. Lissagaray. Richard Wagner, ở Bayrouth.
Lưu trú ở Karlsbad.
Giao thiệp thân hữu với P. Lavrov và M. Kovalevski


1877 - Tham gia chiến dịch báo chí chống lại đường lối chính trị thân Nga của Gladstone.
Xã hội bán khai (La Société primitive) của L.H. Morgan
Soạn thảo bộ Tư bản tập II.
Đau chứng mất ngủ và thần kinh.
Cộng tác vào việc biên soạn cuốn Anti-Duhring của F. Engels.
Lưu trú ở Neuenahr và trong Forêt Noire với Jenny Marx, ốm, và Eleanor.
Trả lời (chưa in) cho Narodnic Mikhailovski
Lịch sử Dân chủ Xã hội Đức (Histoire de la Sociale-Democratie Allemande) của F. Mehring.
1878 - Nghiên cứu về vấn đề đông phương, nông xã Nga.
Nghiên cứu kinh tế để soạn thảo Tư bản II.
Những đạo luật chống xã hội chủ nghĩa của Bismarck.
Nghiên cứu địa chất học.
Chiến dịch chống Bismarck và Lothar Bucherl
Thư từ với Danielson.
Đọc khoa học (Du Bois Reymond, Décartes, Leibniz, v.v...)
Anti – Duhring, của F. Engels.


1879 - Chống thuyết may rủi (l’opportunisme) của Hochberg và tất cả phe nghị viện dân chủ xã hội (Kayser, Bernstein, v.v…)
Đọc sách Nga.
Nghiên cứu sử.
Edison phát minh đèn cháy đỏ. Thomas tìm ra phương pháp điều chế Phốt pho.
Karl Marx soạn một bản Điều tra thợ thuyền (enquête ouvrière) cho đảng Lao động Pháp (Parti ouvrier francais)
Tiến bộ và nghèo đói (Progrès et pauvreté) của Henry George.
Làm quen với M. Hyndman.
Chống thuyết may rủi.
Sozial-demokrat của Liebknecht.
Bebel, Bernstein, và Singem ở nhà Marx.
Đọc Morgan, Maine, Darwin, v.v…
Mồng 1 tháng 3 Nga Hoàng Alexandre II bị ám sát


1881 - Karl Marx tiếp xúc với những người cách mạng Nga.
Bệnh của Jenny Marx.
Trao đổi thư với Véra Zassoulitch, Danielsom, Niewenhuis.
Kautsky ở nhà Marx.
Karl và Jenny Marx đi thăm con gái, Jenny ở Argenteuil.
Jenny Marx chết vì ung thư gan (2 tháng 12)


1882 - Nhiều bài đọc về những vấn đề điền địa Nga.
Cùng Engels, viết 1 bài tựa cho 1 bản dịch mới ra tiếng Nga cuốn Tuyên ngôn cộng sản.
Đi du lịch Pháp, nghỉ ở nhà Jenny Longuet.
Lưu trú ở Alger, tình trạng sức khoẻ kém. Nghỉ ở Nice, Monte-Carlo, Enghien, Lausanne, Genève, Vevey, Ventnor.
Karl Marx chú ý theo dõi những thí nghiệm của Deprey. Đọc và nghiên cứu về vật lý và toán học.
Deprez làm những cuộc thí nghiệm về chuyển vận điện qua quãng cách (transport de l’électricité à distance)


1883 - Jenny mất ở Ba Lê (11 tháng giêng)
Karl Marx đau khổ cả về thể xác lẫn tinh thần (bronchite, sưng cuống họng, abcès ở phổi). Ông từ trần ngày 14 tháng 3. Ông được an táng tại nghĩa trang Highgate, Luân Đôn.
Ainsi parla Zarathoustra của F. Nietzsche.


1885 - Ấn hành cuốn thứ hai của Tư bản, do Fréderich Engels.

Ấn hành cuốn thứ 3 của Tư bản, do Fréderich Engels.


1895 - Fréderich Engels chết.


LÊ MINH KHUÊ
(dịch)