Nhậm chức lúc nguy nan, Putin nắm quyền Chính phủ

Ngày 11/8, Putin bị đột nhiên đẩy lên vũ đài chính trị nước Nga do quyết định Yeltsin. Thư ký báo chí Tổng thống là Yakuskin trong cuộc họp báo thông báo lệnh này đã giải thích:
"Vladimir Putin là Thủ tướng mới trong giai đoạn mới của sự phát triển của chính trị nước Nga, có nghĩa vụ đoàn kết các giới trong xã hội cùng nhau nỗ lực trước khi bầu cử Duma quốc gia", ông ta còn nói rằng: "Đó chính là nhiệm vụ chủ yếu của Putin mà Tổng thống đã giao phó".
Yakuskin còn chỉ ra rằng, trong bài phát biểu trên truyền hình, Tổng thống Nga Yeltsin nói, Nga đã trải qua một giai đoạn đặc biệt trong sự phát triển của nền chính trị, hiện nay đang bước vào giai đoạn mới. Ông còn nhấn mạnh là rất "hiểu" Putin và đã sớm bắt đầu chú ý tới công việc của ông". "Putin lãnh đạo Uỷ ban An ninh Nga, một cơ cấu quản lý đồng bộ không phải chỉ một hai ngày. Trước đó, ông đã công tác tại Văn phòng Tổng thống và nhậm chức Cục trưởng An ninh Liên bang. Những kinh nghiệm công tác của ông đã làm cho Tổng thống tin tưởng, Putin sẽ không phải xấu hổ khi nhận sứ mạng này".
Yakuskin cũng phủ nhận trong bài phát biểu trên truyền hình, Yeltsin không hề nói rằng Putin là "người kế tục" của mình. Đồng thời ông ta cũng khẳng định: "Tổng thống không phê phán gì Stepasin, đó cũng chẳng phải ngẫu nhiên".
Yakuskin chỉ ra rằng: "Stepasin đảm nhận chức vụ Thủ tướng trong tình hình cực kỳ phức tạp, là thời điểm Duma quốc gia Nga đang trực tiếp thảo luận đối với những vấn đề quan trọng của Tổng thống Nga. Tổng thống Liên bang Nga cho rằng, giai đoạn công tác này của Stepasin rất xuất sắc, đã thực hiện thành công việc ổn định nền chính trị, kinh tế trong nước. Điều Tổng thống không hài lòng là một số người rất có danh tiếng trước khi bầu cử Duma quốc gia, họ đã phân phát bản tuyên bố gây chia rẽ xã hội Nga. Putin cần đoàn kết toàn thể xã hội, không cho phép xã hội xuất hiện sự chia rẽ. Tổng thống Yeltsin hiểu rất rõ rằng, con đường đi tới ghế tổng thống của Putin là vô cùng gian khổ. Cho đến nay, sự hiểu biết về ông ta của mọi người ít hơn nhiều so với các nhà chính trị và hoạt động xã hội khác của Nga".
Nhưng Yeltsin hy vọng rằng, trước khi tiến hành bầu cử, Putin có thể để mọi người bắt đầu bàn luận về ông ta, cũng giống như các công dân Nga đã tín nhiệm mình.
Putin là "một nhà chính trị trong thời kỳ mới xuất hiện trong khoảng 10 năm lại đây, ông có thể đoàn kết toàn xã hội. Ông ta được sinh ra để làm việc này trong sự nảy sinh hàng loạt những biến đổi quan trọng gần đây ở nước Nga". Yakuskin cho rằng Tổng thống Yeltsin nhận thức được tất cả chúng ta đang sống trước một năm đầy gian khổ, Putin cũng không phải là ngoại lệ. Ông ta nhất định khắc phục được những cảm giác không tín nhiệm nảy sinh một cách tự nhiên của mọi người.
Yakuskin đã phát biểu trong cuộc họp báo rằng, Thủ tướng Nga trước mắt không phải là một chuyên gia kinh tế đang vướng vào những điều vụn vặt, mà cần phải là một nhà chính trị biết phối hợp nhịp nhàng với các chuyên gia để xây dựng các kế hoạch. Ông nói: “Là một thủ tướng, Putin cần phải giải thích một cách cặn kẽ đường lối tiến hành. Quá trình công tác trước đây của Putin cũng đã thể hiện tài năng quản lý hơn người của ông ta".
Yakuskin tin tưởng rằng, Thủ tướng Putin sẽ thuận buồm xuôi gió. Putin đã tự mình thể hiện là “một người rất kiên cường”. Ông không chỉ một lần thể hiện tính nguyên tắc và kiên định của mình.
Yakuskin còn đưa ra nhận định, ngày hôm nay, Yeltsin đã quyết định thay đổi thủ tướng Nga để không thể xảy ra “xung đột nghiêm trọng” với Duma quốc gia Nga.
Tổng thống Yeltsin hôm nay bãi chức của Stepasin và quyết định để Putin là Thủ tướng Nga không phải là tự phát. “Tổng thống không phải làm việc trong môi trường chân không". Hằng ngày, ông ta đều phải bố trí rất nhiều cuộc gặp gỡ. Tổng thống thường xuyên nhận được rất nhiều thông tin, quyết định mà ông ban hành hôm nay đã được suy nghĩ rất lâu rồi.
Lời phát biểu của Yakuskin thể hiện cách nhìn nhận của Yeltsin. Mặc dù tiếng tăm của Putin lúc ấy chưa cao, nhưng những người hiểu rõ điện Kremlin lại cho rằng, Putin hoàn toàn có thể trở thành người “có bàn tay sắt”. Thậm chí có người còn cho rằng, ông ta muốn trở thành một nguyên thủ quốc gia qua bầu cử hợp pháp là tương đối khó khăn. Thông qua ban hành tình trạng khẩn cấp và thủ tiêu việc tuyển cử của Tổng thống để trở thành nhà độc tài sẽ thích hợp với ông ta hơn. Ví dụ như tờ Thương Tín của Nga ngày 10/8 đăng bài “Người kế tục” chỉ rõ:
“Hôm qua, điện Kremlin đã đưa ra con bài cuối cùng. Yeltsin đã để Stepasin và Chính phủ của ông ta từ chức, trong bài phát biểu trên truyền hình, Tổng thống đã nhắc tới tên người giữ vị trí tổng thống trong năm 2000. Putin được coi là người kế thừa do các quan chức chỉ định. Putin lập tức tuyên bố chuẩn bị cạnh tranh trong cuộc bầu cử tổng thống. Sự ủng hộ của Yeltsin liệu có giúp gì cho ông ta hay không vẫn còn chưa rõ. Bởi vì hiện nay, Putin chẳng qua mới chỉ là người trong danh sách được đề cử thủ tướng. Trước mắt, Duma quốc gia nhất thiết phải phê chuẩn chức thủ tướng…".
Có người đã sớm dự đoán Stepasin sẽ mất chức. Bản báo thứ bảy tuần trước đã phỏng đoán rằng Stepasin từ chức sẽ đồng thời với sự kiện Tổng thống ra lệnh định thời gian bầu cử Quốc hội. Lời phỏng đoán của bản báo cơ bản là đúng, nhưng chỉ sai ở một điểm là 2 sự kiện này phát sinh trong ngày 9/8 chứ không phải ngày 19/8. Việc Stepasin từ chức là có liên quan đến bầu cử.
Tổng thống đã giao cho Stepasin một nhiệm vụ. Đó là đảm bảo cho cuộc bầu cử được tiến hành bình thường. Đương nhiên không phải là giao cho Uỷ ban Bầu cử Trung ương mà là giao cho Thủ tướng thực hiện nhiệm vụ này, Hành động của Thủ tướng cần phải phù hợp với lợi ích của đảng cầm quyền. Trong khi đó, hành động của ông Stepasin lại không phù hợp với lợi ích của đảng cầm quyền.
Cơn ác mộng của những người trong điện Kremlin đã ứng nghiệm: Phong trào “Tổ quốc” đã liên kết với phong trào “Toàn nước Nga”. Stepasin không thể ngăn chặn sự liên kết của 2 đảng này, ngày 3/8, khi Chủ nhiệm Văn phòng Tổng thống Nga chơi bài ngửa với những người lãnh đạo của phong trào “Toàn nước Nga” muốn đưa Stepasin sang điện Kremlin để xây dựng củng cố liên minh, đột nhiên Stepasin không phối hợp nữa và bày tỏ không muốn tham gia bất cứ một liên minh nào. Khi vào trận lại đào tẩu là không thể tha thứ được. Điện Kremlin đã trừng phạt ông ta mà không đợi đến ngày 19/8, Tổng thống đã ký sắc lệnh về ngày bầu cử, chính thức khởi động tiến trình tranh cử, vậy là vai trò thủ tướng trong thời gian ngắn ngủi của Stepasin đã kết thúc.
Có thể nói rằng, ngay từ ngày 5/8, điện Kremlin đã muốn Stepasin từ chức. Theo những tin tức mà bản báo nhận được, trước ngày 5/8 có người đã nhận lệnh khởi thảo đề cương bài nói chuyện trên truyền hình của Tổng thống. Tuyên bố bãi chức dự kiến vào tối ngày 5/8. Nhưng theo sự giải thích của các quan chức điện Kremlin là do “nguyên nhân về mặt kỹ thuật” nên việc đó được lui lại. Cái gọi là “nguyên nhân về mặt kỹ thuật” chính là Stepasin có cuộc hội kiến với Tổng thống, nghe nói sau khi gặp Stepasin Yeltsin đã có chút do dự. Ngày hôm đó, Tshubai - Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Hệ thống Điện lực Thống nhất Nga cũng đến điện Kremlin, kiên quyết phản đối việc Stepasin từ chức và nói rằng việc điều chỉnh nhân sự trước khi diễn ra bầu cử sẽ ảnh hưởng đến tín nhiệm đối với chính quyền hiện nay của cử tri. Tshubai còn khuyên các nhà chiến lược điện Krelmin rằng, phương Tây vừa trả lời ông ta dành cho Nga một ngân khoản mới, lúc này nếu để Stepasin từ chức thì chẳng khác nào nhổ vào mặt những người phương Tây.
“Những nhà lãnh đạo khu vực cảm thấy phẫn nộ đối với những thân tín của Tổng thống chỉ trong vòng một năm rưỡi mà đã thay đổi 5 vị thủ tướng. Đây cũng không phải là một luận cứ cuối cùng phản đối việc ngày 5/8 để cho Stepasin từ chức. Đối với tất cả những kết luận này, lời biện bạch của các thân cận với Tổng thống chỉ là “năng lực của Stepasin kém”. Việc thuyết phục Yeltsin kéo dài thời gian trong 3 ngày. Theo các quan chức điện Kremlin, trong quá trình thuyết phục Yeltsin, sự việc phát sinh gần đây ở bắc Kapkaz đã có tác dụng rất quan trọng.
“Nếu thay một người cũng có thế lực như vậy vào chức vụ thủ tướng của “Nhà Trắng Nga” thì khả năng là Nga sẽ thay đổi lập trường trong chiến tranh Kapkaz. Stepasin phản đối việc lấy lý do quân sự để thi hành tình trạng khẩn cấp ở Nga. Trước một ngày, khi nói chuyện trên Đài Truyền hình Nga, Yeltsin đã nói cần phải tuân thủ thời hạn pháp định của cuộc bầu cử tổng thống. Putin cũng từng nói không có lý do gì để thi hành tình trạng khẩn cấp.
“Nhưng xét về mặt lý thuyết vẫn rất có khả năng thi hành tình trạng khẩn cấp, đến nay vẫn chưa tìm ra được lý do thích hợp hơn so với việc phát sinh cuộc chiến ở Kapkaz. Điều may mắn là cuộc chiến tranh mới đã không còn nhằm vào những người theo chủ nghĩa phân lập ở Chechnya nữa mà là nhằm vào ý đồ vũ trang của việc xây dựng các quốc gia Islan trên lãnh thổ Nga, không chỉ có thể ở Chechnya và Dagextan, thậm chí không chỉ ở Kapkaz đều có thể tìm thấy những người mong muốn để tình trạng này cứ phát triển như vậy.
Cần phải nói rằng, nếu thay Stepasin bằng Putin cũng không phải là để thay đổi chính sách kinh tế Nga. Sau khi ký kết hiệp định với tổ chức tiền tệ quốc tế, chính sách kinh tế đã được xác định. Đúng như lời phát biểu trong ngày hôm qua của đặc sứ Alekxand Liphit của 7 nước công nghiệp với Tổng thống, việc Stepasin từ chức không ảnh hưởng gì tới mối quan hệ giữa Mátxcơva với tổ chức tiền tệ quốc tế và các nước chủ nợ. Vì sự điều chỉnh thành viên nội các mà để Thủ tướng từ chức cũng là điều không đáng có. Stepasin vốn chỉ là một người trong nội các. Ngày hôm qua, trong khi đọc diễn văn báo cáo từ các thành viên Chính phủ. Stepasin đã chế giễu ngài Phó Thủ tướng thứ nhất Asenenko lần cuối, điều đó không phải là không có nguyên nhân.
Cùng với việc từ chức của Stepasin và việc thăng chức của Putin, Nga có khả năng tăng cường chính sách đối nội của mình. Điện Kremlin đã sớm thảo luận những biện pháp khắc nghiệt nhất, trực tiếp dẫn đến việc thi hành tình trạng khẩn cấp và thủ tiêu bầu cử tổng thống. Các nhà chiến lược điện Kremlin cho rằng Putin càng thích hợp với vai trò kẻ độc tài hơn là người thừa kế. Muốn trở thành nguyên thủ quốc gia qua bầu cử hợp pháp là điều tương đối khó so với Putin. Nếu như tiến hành tình trạng khẩn cấp và thủ tiêu bầu cử tổng thống, Putin có khả năng trở thành quyền Tổng thống mãi mãi, việc Yeltsin từ chức trước hay sau khi hết nhiệm kỳ đều trở nên không cần thiết.
Thế nhưng cũng có khả năng không thể thực hiện được tình trạng khẩn cấp. Những người thân tín điện Kremlin cho rằng, Putin hoàn toàn có thể trở thành người thực hiện "phương pháp bàn tay thép". Do vậy, quyền Thủ tướng gần đây đã quyết định sử dụng một loạt biện pháp cực kỳ nghiêm ngặt, ví dụ như tiến hành bắt bớ trên quy mô lớn, công khai tiến hành xét xử và thủ tiêu tổ chức cấp tiến…
Việc Yeltsin thay đổi Chính phủ đã gặp phải sự chống đối của lãnh tụ Đảng Cộng sản Nga Diuganov. Phóng viên Khamakin của báo "Độc Lập" đã phỏng vấn ông về việc này.
Khamakin hỏi một cách thẳng thắn:
- Ngài đánh giá thế nào về việc Chính phủ của Stepasin bị giải tán?
Diuganov trả lời rất tức giận:
- Chính sách mà Yeltsin vạch ra đã xuất hiện một nguy cơ. Trước đây không lâu, Stepasin đã tới thăm Mỹ, Crumk và Balkans với tư cách là một Thủ tướng của nước lớn. Ông cũng đã thị sát nhiều khu vực và đưa ra nhiều lời hứa, đề xuất kiến nghị, cũng ra nhiều chỉ thị. Ông ta vừa mới ở Dagextan, nay bỗng nhiên bị đổ. Đây là điều rất không nghiêm túc, động thái này ngầm báo cho toàn thế giới rằng, đó không phải là quyết định của một người mất phương hướng, mà chính là ông ta đã hoàn toàn bị người khác khống chế rồi.
Vấn đề không phải là ở Stepasin, ông ta là một thủ tướng mềm yếu, về vấn đề này chúng ta không chỉ nói tới một lần, mà ở chỗ những sự thay đổi liên miên chẳng có chút đạo lý nào, thay đi đổi lại cũng đủ làm cho quốc gia rơi vào bờ vực của tai họa. Nay lại đưa Putin lên làm Thủ tướng, tôi cảm thấy chẳng có khác gì nhau cả, những người này cũng một giuộc với nhau, cả quan điểm chính trị cũng vậy. Stepasin và Putin đều xuất xứ từ các cơ quan sức mạnh, thiếu kinh nghiệm quản lý kinh tế. Nếu Yeltsin còn là người nắm quyền lực thì đất nước sẽ lộn xộn hơn nữa.
Tôi cho rằng, Quốc hội Liên bang cần phải lập tức sửa lại Hiến pháp, để phân lại rạch ròi quyền hạn của cơ quan quyền lực, ngăn chặn những hành động bất chấp luật pháp của một cá nhân, một kẻ chuyên chế với những hành vi không thể nào lường trước được, những hành vi điên khùng và hoàn toàn không giống một chút nào với vị tổng thống của một quốc gia có hiến pháp.
Khamakin hỏi tiếp:
- Trong lần đối kháng chính trị gần đây, điện Kremlin đã chiến thắng phái đối lập, giành được thắng lợi rõ ràng: Giải tán được Chính phủ "màu hồng" khiến cho những sự chỉ trích bị thất bại, nội các được tổ chức theo kiểu "gia tộc" đã được phê chuẩn. Sự thất bại của phái đối lập là không thể tránh khỏi.
Diuganov trả lời:
- Đây không phải là nêu vấn đề ra mà là một kết luận. Tôi cho rằng, đây là một kết luận sai hoàn toàn. Đất nước đang bị tàn phá nặng nề. Điện Kremlin xưa nay là đại diện cho quốc gia, một nước lớn, đại diện cho chính quyền. Hiện nay nó đại biểu cho sự phản bội, phá hoại, là rượu thịt và băng hoại đạo đức. Do đó, trong một đất nước có tới 20 triệu người thất nghiệp, 15 triệu người vô gia cư, 50 triệu người bị đói rét, thì việc nói điện Kremlin thắng ai không chỉ là vô đạo đức mà còn là phạm tội.
Địa vị của phái đối lập được củng cố, về sau càng được củng cố hơn. Phái đối lập hoàn toàn có khả năng chiếm đa số trong Duma và Hội đồng Liên bang. Do đó, Yeltsin bất chấp Hiến pháp, hằng ngày đều bận rộn vào việc xây dựng bè phái. Đó là sự chà đạp thô bạo đối với pháp chế. Họ muốn lợi dụng thủ đoạn hành chính để giữ chính quyền, cài người vào để tiếp tục thực hiện chính sách của họ.
Nhưng ý đồ này sẽ thất bại. Tôi tin rằng, những lực lượng trong sạch có thể khống chế được bọn người điên khùng này. Mục đích của lũ người này chỉ có hai điều: Thứ nhất là trốn tránh trách nhiệm, thay đổi kiểm sát trưởng, đánh đổ hệ thống bảo vệ luật pháp, ra những chỉ thị về cơ bản là không hợp pháp… Thứ hai là giành giật những nơi béo bở, giành lấy nguồn tài nguyên cuối cùng, giống như Công ty cổ phần Công nghiệp Khí thiên nhiên, Đường sắt, Công ty cổ phần Hệ thống Điện lực thống nhất và Hệ thống Thông tin liên lạc… Ngoài hai điểm này ra, họ chẳng có ý đồ nào khác.
Lời nói của Diuganov làm cho bầu không khí chính trị Nga căng lên, liệu có thể xảy ra một cuộc khủng hoảng chính trị mới không? Liệu Putin có thể qua được cửa ải thông qua Duma quốc gia không? Liệu có thể lại là một sự xuống thang của điện Kremlin không?
Sau đó, quyền Thủ tướng Putin bắt đầu chủ động tấn công, triển khai một cuộc tuyên truyền rộng lớn. Ngày 15/8, trong buổi trả lời phỏng vấn mục tin tức buổi tối của Đài Truyền hình Nga, Putin đã ca ngợi cuộc gặp gỡ của ông ta với các nhà lãnh đạo Thượng nghị viện và Duma quốc gia là rất "mang tính xây dựng". Ông nói rằng: "Tất cả mọi người đều hiểu rất rõ tình cảnh mà Nhà nước đang phải đối mặt".
Quyền Thủ tướng cho rằng, trong cuộc gặp này, hai bên đã tiến hành "trao đổi một cách tích cực", thảo luận các vấn đề quốc tế, cục diện chính trị trong nước và tình hình hình Kapkaz. Các nhà lãnh đạo Nghị viện rất quan tâm tới "những chính sách mà Chính phủ sẽ xác lập như thế nào trong những vấn đề nêu trên". Putin cho rằng, những cuộc đối thoại sau này "cũng sẽ mang tính xây dựng".
Phóng viên hỏi rằng, sau khi Duma quốc gia phê chuẩn ông làm Thủ tướng, liệu ông có sự thay đổi đối với thành viên Chính phủ hay không? Putin trả lời, ông "không chuẩn bị làm như vậy". Ông nói: "Trong cuộc gặp với quan chức hành chính khu vực Xibir tại Hội nghị Hiệp hội Xibir, tôi đã cảm thấy rằng, không nhất thiết phải làm như vậy" và "Giữa các khu vực, các bộ và các ngành chủ quản đã hình thành một số mối liên kết. Sau khi người mới lên nắm chính quyền, tất cả những điều này trong một mức độ tương đối lớn nếu không bị phá hoại thì cũng bị buộc ngừng lại". Quyền Thủ tướng cho rằng sẽ giữ lại những người trong Chính phủ và những người đã từng là cộng sự của Stepasin càng nhiều càng tốt. Putin nhấn mạnh: "Cho dù nội các này là những người mà tôi từng lựa chọn cùng ông ta, tôi rất đồng tình với "Phong trào Nga". Ông cho rằng đây là một lực lượng chính trị nghiêm túc trong phái trung tả.
Nhưng từ khi Putin vào làm việc ở Văn phòng Tổng thống Nga đến nay, phong trào này đã ngừng những công tác tích cực". Ông còn tiết lộ: "Phong trào nước Nga của chúng ta đã loại bỏ tổ chức khu vực được thành lập ở Saint Petersburg. Từ đó đến nay chưa hề làm được một việc gì tích cực cả".
Trong khi trả lời vấn đề cơ quan chấp hành quyền lực sẽ làm thế nào để giám sát bầu cử Nghị viện sắp tới và phòng chống tội phạm hình sự xâm nhập vào Duma quốc gia, quyền Thủ tướng đã nhấn mạnh trước tiên cần phải chặt chẽ tài khoản của những người được đưa ra để bầu.
Putin nói, trong thời kỳ còn công tác ở Cục An ninh Liên bang, "chúng tôi đã nghiên cứu một cách cẩn thận khả năng để cho cơ quan bảo vệ pháp luật tham gia giải quyết vấn đề này". Ông còn tiết lộ Uỷ ban Bầu cử Trung ương và Uỷ ban Bầu cử cấp địa phương đã "yêu cầu Bộ Nội vụ và Cục An ninh Liên bang tham gia giám sát nguồn tiền bầu cử này". Các uỷ viên uỷ ban này phải triển khai công tác ở khắp các địa phương, giám sát chặt chẽ việc sử dụng tiền bạc của người ra tranh cử.
Cùng với thời gian tổ chức Hội nghị Duma đến gần, cuộc mặc cả của hai bên càng gay gắt. Ngày 16/8, trong khi Duma quốc gia đang thảo luận vấn đề có bổ nhiệm ông làm Thủ tướng hay không, quyền Thủ tướng Putin đã đích thân tới và tự mình giải thích chính sách của Chính phủ. Sau những lời xã giao, ông ta bình tĩnh nói:
Thứ nhất, hiện nay điều mà tất cả chúng ta cùng quan tâm là tính ổn định và đáng tin cậy của chính quyền. Chính phủ càng không nên nhắc lại cái cớ là chúng ta phải vứt bỏ vấn đề chiến lược mà Nhà nước ta đang phải đối mặt. Do đó, trên nguyên tắc, Tổng thống Yeltsin đồng ý giữ lại phần lớn các vị bộ trưởng ở nguyên vị trí cũ. Nhưng, tôi cũng đã công khai nói rằng ở một mức độ rất lớn, tôi và Stepasin đã cùng nhau lựa chọn tối ưu nội các này.
Thứ hai, một trong những nhiệm vụ chủ yếu của Chính phủ là phải giữ được trật tự bình thường của đất nước, tiến hành bầu cử trung thực và công bằng, dù đó là cuộc bầu cử Duma hay Tổng thống. Tôi cho rằng, dù cho Chính phủ này do ai tổ chức nên, đó đều là một trong những nhiệm vụ chủ yếu trong lĩnh vực chính trị của nó. Bầu cử là một cuộc đấu tranh giành quyền lực, nhưng không phải là cuộc đấu tranh chống đất nước. Về vấn đề này chúng ta cần phải làm thật tốt, cần phải có cộng đồng trách nhiệm. Tôi muốn cảnh báo tất cả những ai tham gia tranh cử rằng: Trong phạm vi quyền hạn của mình, Chính phủ đang ngăn chặn bất kỳ hành vi phạm pháp nào.
Thứ ba, đối với chúng ta mà nói, vấn đề quan trọng nhất là cuộc sống của nhân dân. Không thể yêu cầu mọi người tín nhiệm mà lại coi nhẹ lợi ích thực tế và nhu cầu hằng ngày của họ. Ngày mai là ngày 17/8, nhân dân đã phải trả cái giá quá lớn cho quyết định vào năm ngoái của Chính phủ. Vấn đề đặt ra trước mắt chúng ta hiện nay là phải phục hồi thu nhập của nhân dân và kích thích mức độ lớn nhất sức mua của nhân dân. Về mặt này, ta phải hành động ngay lập tức, chớ có phạm phải những sai lầm trước đây. Hiệu ứng trong thời gian ngắn ngủi của việc đồng rúp bị mất giá đã biến mất, gần đây xuất hiện những tín hiệu mới khiến tình hình bắc Kapkaz xấu đi, vấn đề nguồn năng lượng và vụ thu hoạch mùa thu. Tất cả những điều đó nói lên rằng thể chế quản lý không thông suốt, cơ chế nhà nước của ta rất lỏng lẻo. Không được thoả mãn với con số thu thuế tăng lên, tình trạng này đang tồn tại trước mắt, nhưng bất kỳ quốc gia phát triển nào đều không phải như vậy. Ở các quốc gia phát triển 85% ngân khố nhà nước là dựa vào thu thuế từ các xí nghiệp, chỉ 15% là thu thuế từ các công dân. Chớ nên quy kết chính sách thu thuế thành một khẩu hiệu đều đưa hết lên trên và hết lo lắng. Ở đây, tôi muốn nói với các thành viên Duma quốc gia đáng kính rằng pháp luật nước ta vẫn gây trở ngại tới việc phát huy tinh thần chủ động và chí tiến thủ của mọi người. Nhân tài của nước Nga đã sớm được các nước phương Tây lôi kéo, có thể là do trong nước không sử dụng thoả đáng. Chúng ta đã để mất đi những người cần thiết nhất cho nhu cầu của chúng ta. Trước khi thảo luận ngân sách năm 2000, cần phải xem xét từ góc độ này, để khởi thảo dự toán. Từ phương diện này, tìm ra khả năng mới bổ sung nhân tài khoa học, văn hoá và giáo dục cho nước ta.
Bây giờ nói về một số mặt ưu tiên rất quan trọng trong kinh tế. Chính sách kinh tế của Chính phủ trong nhiệm kỳ này trên một mức độ rất lớn là sự kế tục chính sách của Chính phủ nhiệm kỳ trước. Tôi công nhận tiếp tục thực hiện sự cải cách chỉ là cơ chế cải thiện đời sống nhân dân - đời sống của những công dân bình thường. Tôi cho rằng, chúng ta cần đoạn tuyệt với cách làm trước đây. Hiện nay, Nhà nước vẫn phải tiến hành cải cách để trong nước không còn người nghèo. Rất đáng tiếc, nhiệm vụ này ngày càng phức tạp thêm. Không thể tồn tại một nhà nước giàu mạnh với cư dân nghèo khổ được. Do đó, trong tháng 10, chúng ta phải dốc toàn lực để thanh toán nợ lương hưu. Sau đó bắt đầu từng bước nâng cao khoản này. Chúng ta còn phải tranh thủ và trả lương kịp thời cho công nhân viên chức hưởng lương từ ngân sách.
Phục hồi và tăng cường thực lực quốc phòng sẽ là một nhiệm vụ cơ bản của Chính phủ. Nhiệm vụ này chưa bao giờ lại quan trọng như hôm nay. Nếu như không ủng hộ quân đội ta cả về vật chất lẫn tinh thần, không phục hồi được danh tiếng và thể diện của những người lính phục vụ tổ quốc thì không có cách nào phục hồi và tăng cường được thực lực quân đội. Chúng ta nhất thiết phải cùng nhau làm cho người lính được xã hội tôn trọng. Chúng ta phải lấy công tác có hiệu quả của các tập đoàn giới công nghiệp và giới quân sự để quan tâm sâu sắc tới quân đội. Do đó, tôi cho rằng giải toả các khoản nợ đối với dự toán của các xí nghiệp quốc phòng là đúng. Điều mà tôi nhắc tới trước tiên là do dự toán cấp vốn cho các xí nghiệp quốc phòng không đủ mà sinh ra số nợ này. Chúng ta phải cố gắng thực hiện quyết định này, tranh thủ để không gây tổn thất cho kinh tế, cũng như không làm cho nợ nần tiếp tục tăng.
An toàn thực phẩm cũng là một nhiệm vụ ưu tiên quan trọng. Chúng ta phải tích cực giúp đỡ ngành nông nghiệp, suy cho cùng cũng chính là giúp đỡ hàng triệu nông dân. Điều mà họ quan tâm nhất là cung cấp những sản phẩm chất lượng cao cho nước nhà. Một phần GDP vẫn đang nằm trong tay những tổ chức kinh tế ma, tình hình này là không thể nào chịu nổi. Nguyên nhân của nó đương nhiên là do một số cơ quan hữu quan của Nhà nước không làm đến nơi đến chốn. Nhiều khi cũng chính vì vậy mà một số nhà sản xuất vô đạo đức phát tài, làm cho một số người này có cơ hội lừa bịp các cơ quan quyền lực và gây áp lực cho các cơ quan này để hại công lợi tư. Kết quả của nó là hiện tượng tội phạm đã ăn sâu vào kinh tế nước nhà, tình hình này thật vô cùng nguy hiểm. Trong cuộc đấu tranh với những hiện tượng này, Chính phủ phải huy động tất cả các lực lượng hiện có.
Chúng ta còn cần phải kết hợp dự toán đã thông qua với tình hình thẩm định các dự án luật có liên quan đến lĩnh vực này để thảo luận nhiều lần chính sách kinh tế Chính phủ. Nhưng chỉ có nằm trong cơ chế quản lý nhà nước thống nhất, không một địa phương nào làm khác đi và công tác của cơ quan quyền lực các cấp đều phải phục tùng một mục tiêu: Các địa phương phải ủng hộ sự thống nhất và hoàn chỉnh đất nước và luật thị trường thì chính sách này mới thực sự có kết quả. Tôi rất tôn trọng sự tự chủ của các khu vực. Tôi cho rằng, đây là con đường quang minh chính đại để phát triển liên bang này. Nhưng những hiện tượng mang tính vô nguyên tắc và chồng chéo tiêu chuẩn của các chủ thể đối với Liên bang là rất nguy hiểm, không thể tiếp thu và rất có hại. Những quy tắc và sự bình đẳng của các định ước chủ thể Liên bang cần phải lấy mối liên hệ giữa Chính phủ Trung ương và cơ quan quyền lực địa phương làm cơ sở. Trong khi gặp gỡ các nghị sĩ, chúng tôi đã nói tới vấn đề này. Quyết định của Trung ương đối với chính sách mà mỗi chủ đề Liên bang không nên áp đặt mà nên tuỳ theo tình hình kinh tế thực tế của chủ thể Liên bang. Kỷ luật kinh tế, chế độ pháp luật thống nhất và có trách nhiệm với nhau chính là ba bộ phận cấu thành quan trọng nhất của chính sách dân tộc nước ta.
Tôi đặc biệt nói đến vấn đề bắc Kapkaz. Một năm nay, tình hình ở khu vực này xấu đi. Tất cả chúng ta đều nhìn thấy các nước cộng hoà như Chechnya, bắc Osetchia, Inguxtan, Kara Khayitomxk… đều là những mắt xích trong cả chuỗi dài. Những xung đột vốn có chưa được giải quyết tất nhiên sẽ dẫn tới những xung đột mới. Dagetxtan chính là một vấn đề. Trong Uỷ ban Liên bang, tôi đã nói rất cặn kẽ về tình thế của Dagetxtan rồi. Người lãnh đạo khu vực đang chờ đợi các cơ quan thực thi pháp luật cần áp dụng các biện pháp nghiêm khắc để đối phó với các phần tử khủng bố. Đã thảo luận đến khả năng tiến hành tình trạng khẩn cấp ở nơi đó.
Hôm nay, từ sáng đến giờ, chúng ta cũng đã bàn kỹ về vấn đề này. Cũng có người trong số các ngài yêu cầu nhanh chóng dựa vào biện pháp tình trạng khẩn cấp để giải quyết vấn đề này. Tôi cho rằng, không cần phải áp dụng biện pháp cực đoan này chúng ta cũng có thể làm dịu xung đột và loại trừ tận gốc xung đột, cần phải làm như vậy. Chúng ta hãy để Hội đồng Liên bang thi hành chế độ luật pháp đặc biệt ở những "điểm nóng" này.
Tôi cũng muốn ngay lập tức chú ý đáp ứng lời thỉnh cầu của tôi để Viện Kiểm sát phân tích tình hình mà chúng ta gặp phải hôm nay. Chúng ta hãy nhanh chóng căn cứ vào luật pháp hiện hành để hành động.
Chúng ta không chỉ đấu tranh với chủ nghĩa khủng bố mà còn phải loại trừ tận gốc nguyên nhân kinh tế xã hội của hiện tượng này. Gần đây, Uỷ ban về bắc Kapkaz nước ta đã bắt đầu hoạt động. Uỷ ban này phụ trách giải quyết một loạt vấn đề bao gồm cả quân sự, chính trị và kinh tế xã hội.
Sự toàn vẹn lãnh thổ Nga không thể là vấn đề đưa ra thảo luận, mà cũng không phải là vấn đề đem ra bàn bạc định giá hoặc tiến hành khủng bố với những kẻ xâm hại sự toàn vẹn lãnh thổ. Chúng ta sẽ động viên tất cả những biện pháp hiện có của mình để hành động một cách nghiêm túc.
Lại nói về chính sách đối ngoại của nước ta, chính sách này vẫn không hề thay đổi, đó là quyền lực của tổng thống, Chính phủ không hề ảnh hưởng gì tới chính sách đó. Xuất phát từ một số phương diện dưới đây, tôi muốn nói thêm về vấn đề này.
Thứ nhất, những nỗ lực ngoại giao của nước ta cuối cùng phải giành thắng lợi, nếu có thể nói được như vậy. Các quan chức ngoại giao cần nhớ rằng, kết quả của họ trước tiên là phải tạo điều kiện thuận lợi để chiếm lĩnh thị trường bên ngoài cho các xí nghiệp trong nước.
Thứ hai, bảo vệ lợi ích của Nga ở nước ngoài là nhiệm vụ ưu tiên. Chúng ta không có quyền cho phép người khác chà đạp lên quyền lợi của công dân nước ta và coi họ như những công dân loại hai. Vì vậy, chúng ta có thể áp dụng mọi biện pháp ngoại giao truyền thống tới biện pháp mậu dịch kinh tế nghiêm khắc. Tất cả mọi người cần nhớ rằng, bài xích nước Nga là việc không thể làm được và cũng không có kết quả gì.
Nhiệm vụ của chính sách đối ngoại là nâng cao uy tín của nước Nga. Nếu không làm như vậy, chúng ta vừa không bảo vệ được công dân nước mình, vừa không thể giúp được ngành xuất khẩu nước ta. Do đó, từ nay về sau, chúng ta phải tích cực tham gia gìn giữ hòa bình và hành động, tham gia hoạt động các tổ chức khu vực và quốc tế.
Mặc dù đang tồn tại rất nhiều điều phỏng đoán đối với Putin, nhưng ông ta đã qua được cửa ải Duma quốc gia một cách thuận lợi.
Với 233 phiếu thuận trong lần biểu quyết thứ nhất, Duma quốc gia Nga đã thông qua chấp nhận việc đề cử Putin làm Thủ tướng của Tổng thống Nga Yeltsin. Chính phủ Putin cũng là chính phủ thứ ba trong năm 1999 của Nga chính thức bước lên vũ đài.
Cuộc vận động bầu cử của Putin xem ra đã thành công, trên thực tế, trước khi Duma biểu quyết thông qua, việc này đã được biết trước. Sau hai cuộc thương thuyết con thoi của Putin với Đảng đoàn Nghị sĩ và đoàn Nghị sĩ, các đảng phái như "Nước Nga - ngôi nhà chung của chúng ta", "Khu vực Nga" và Đảng Tự do dân chủ đều biểu thị rõ ràng sự ủng hộ đối với Putin. Mà trước khi biểu quyết, Đảng Cộng sản Nga và tập đoàn Yabloko với thái độ không rõ ràng cũng đã đều giao "quyển lựa chọn" cho bản thân các nghị sĩ, điều này trên thực tế cũng là sự bật đèn xanh cho Putin vượt qua cửa ải.
Phiếu tuy đã bỏ rồi, những suy nghĩ trong lòng người bỏ phiếu lại không giống nhau. Trong buổi trả lời phỏng vấn của đại diện toàn quyền Duma quốc gia Nga, ông Kochenkov, Tổng thống Nga nói rằng, hôm nay Duma quốc gia bỏ phiếu bầu Putin làm Thủ tướng Nga "trong một mức độ nào đó nói lên rằng, phiếu mà các nghị sĩ bầu không phải là phiếu bầu cho Putin mà khả năng phiếu này là để bảo toàn việc tham gia bầu cử trên vị trí là những nghị sĩ của Duma quốc gia".
Ông nói, các nghị sĩ đã tính toán rất chi li. "Tôi biết rằng giữa các nhà lãnh đạo Đảng, đoàn Nghị viện đã có một hiệp định khó khăn - ai bỏ bao nhiêu phiếu mới có thể đạt được sự cân bằng tối thiểu". "Dự đoán của chúng ta là nếu Putin giành được đủ số phiếu chỉ trong một lần thì sự cân bằng này sẽ ở mức độ thấp nhất". Điều này nói lên có rất ít nghị sĩ ưa thích nhân vật Putin, họ không hiểu ông ta lắm, trên thực tế, họ chỉ biết ông ta gặp gỡ Đảng đoàn các Nghị sĩ mà thôi. Nhưng về mặt tổng thể mà nói, "thái độ với ông ta là tích cực".
Nhưng các quan chức địa phương lại rất hoan nghênh, Thống đốc bang Tomxk, Chủ tịch Hội Liên hợp khu vực ở Xibir Victo Khrexu sau khi Duma thông qua việc bầu Putin làm Thủ tướng đã bình luận: "Vladimir Putin có đầy đủ các tố chất cần thiết để trở thành một thủ tướng ưu tú của Nga".
Khretxu nói: "Putin nắm được tất cả các điều kiện mà các khu vực dựa vào đó để sinh tồn, đang làm rõ mối quan hệ giữa các dự toán và ông cũng không hề quên các Hiệp nghị". Để chứng minh, ông ta đã nêu một ví dụ: Thứ sáu tuần trước, khi tham gia Hội nghị Văn phòng Liên hợp "Hiệp nghị Xibir", Putin đã đồng ý dành cho thành phố này một quy chế khoa học và giáo dục, đặc biệt ngày hôm sau ông đã ký những quyết định có liên quan. Khretxu nói đùa rằng những người tham gia Hội nghị "Hiệp hội Xibir" là một điềm báo cho sự trường thọ về chính trị. Ông mỉm cười nói: "Trong tất cả các thủ tướng Nga, chỉ có Checnomodin đã từng tham gia hội nghị này, mà chính ông là người giữ chức vụ trên vũ đài chính trị thời gian lâu nhất. Điều đó có nghĩa là Putin - người đã từng tham gia hội nghị này cũng có thể giữ vị trí lâu dài trong Chính phủ.
Thị trưởng Saint Petersburg Yakovlev rất hài lòng với việc Duma quốc gia chỉ một lần bỏ phiếu đã thông qua việc bổ nhiệm Putin làm Thủ tướng. Chủ nhiệm Văn phòng Báo chí của Thị trưởng nói rằng trước bầu cử một tuần, Thị trưởng Saint Petersburg cũng đã nói kết quả bầu cử thủ tướng như vậy. Lời tiên đoán của ông ta đã thành sự thực.
Khi nói về thủ tướng mới, Thị trưởng đã nhấn mạnh Putin có kinh nghiệm công tác thực tế ở các khu vực cụ thể. Putin đã từng là phó thị trưởng Saint Petersburg. Ông đánh giá cao tố chất nghiệp vụ của thủ tướng mới: "Từ trước tới nay ông chưa hề gây xung đột với ai và hành động rất chặt chẽ, cẩn thận". Ngày 17/8, Thị trưởng Saint Petersburg đã tổ chức gặp gỡ với thủ tướng mới theo kế hoạch.
Những nhà lãnh đạo "phong trào nước Nga - ngôi nhà chung của chúng ta" và Đảng Tự do dân chủ trong Duma quốc gia Nga cũng hài lòng với kết quả phiếu bầu thủ tướng mới của Duma quốc gia, đồng thời cũng tính tới khả năng vào ngày 19/12 sẽ đồng thời bầu cử cả Duma quốc gia và tổng thống.
Luzkov cho rằng việc Duma ủng hộ bỏ phiếu bầu Putin làm Thủ tướng nói lên rằng, tình hình có khả năng phát triển theo hướng ổn định. "Hiện nay, biên giới giữa Chechnya và Dagextan đang phát sinh đối kháng, các công dân của chúng ta đang đứng trước sự hy sinh, tình hình kinh tế và xã hội ngày càng nghiêm trọng, nhất thiết phải giải quyết vấn đề xây dựng một thể chế quản lý nhà nước có hiệu quả, do đó Nhà nước cần phải có một vị thủ tướng hợp pháp đã được Quốc hội phê chuẩn". Ông còn cho rằng, sứ mệnh này không nghi ngờ gì nữa, đó là một nhân tố tích cực.
Người lãnh đạo Đoàn Nghị sĩ Nông nghiệp Nikola Khalitonov cho rằng kết quả bỏ phiếu ngày hôm nay thể hiện mọi người đã tín nhiệm Putin, nhưng ông cũng tỏ vẻ hoài nghi Chính phủ nhiệm kỳ này chỉ có thể làm việc đến khi bầu cử nghị viện.
Người lãnh đạo Đảng đoàn Nghị sĩ "khu vực Nga" Molotov nói: "Hiện nay, việc chúng ta cần phải làm là hãy bỏ phiếu cho Putin, mọi việc khác hãy quên đi và cần tích cực làm việc".
Ông còn nói rằng: "Sự thực là chúng ta chẳng có gì để thảo luận. Chúng ta không biết kế hoạch của Putin, chúng ta không thể tìm hiểu con người Putin, chúng ta cũng không biết liệu ông ta làm việc tốt hơn hay xấu hơn so với Stepasin".
Lời phát biểu của ông đại diện cho ý kiến của nhiều người trong Duma, các nghị sĩ đều không muốn làm ảnh hưởng tới công tác chuẩn bị để tiến hành bầu cử vào ngày 19/12 của họ. Nếu như trong lần bỏ phiếu thứ ba mà Putin vẫn bị phủ quyết thì có khả năng tiến hành cuộc tuyển cử mới. Điều này có lẽ sẽ không làm thay đổi gì nhiều lắm đối với thời gian tuyển cử đã định, nhưng hình như không có nghị sĩ nào muốn bỏ lỡ cơ hội lợi dụng quyền hạn tổng bầu cử. Các nghị sĩ còn nhận thức rằng, dù gì đi chăng nữa, họ cũng chẳng có cách nào để gây ảnh hưởng việc bỏ phiếu bầu vị thủ tướng mới mà Yeltsin đã lựa chọn.
Cách nhìn nhận của các nghị sĩ mỗi người mỗi khác, nhưng qua đó có thể thấy rằng, việc bước qua cửa ải một cách thuận lợi của Putin không có nghĩa là cục diện chính trị Nga đã có sự thay đổi lớn lao, hàm chứa trong đó chỉ là chậm lại khủng hoảng Chính phủ mới dẫn tới xu thế nguy hiểm của việc biến động cục diện chính trị.
Trước tiên, điều đó không nói lên chính trị Nga đã đi vào thế ổn định, cũng không nói được mâu thuẫn giữa một lực lượng chính trị nào đó đối với Tổng thống Yeltsin đã có sự hòa hoãn. Mọi người đều biết rằng, lực lượng cánh tả đứng đầu là Đảng Cộng sản Nga vẫn cứ là phái đối lập chủ yếu của Tổng thống Yeltsin, nhưng tình hình hiện nay đã thay đổi. Cùng với sự nhanh chóng đi lên của lực lượng trung tả mà đại biểu là phong trào "Tổ quốc", Tổng thống Yeltsin đã lún sâu vào hoàn cảnh bị động của "cuộc chiến hai mặt". Đặc biệt là sự liên hợp của phong trào "Tổ quốc" với phong trào "Toàn Nga" đã trở thành một cuộc tổng tuyển cử tương lai của Tổng thống Yeltsin. Để xoay chuyển cục diện bất lợi này, Yeltsin mới giải tán Chính phủ Stepasin, Putin lên làm Thủ tướng cũng không thể làm cho tình thế cuộc tổng tuyển cử thay đổi về căn bản, cũng không thể hóa giải được mâu thuẫn giữa Tổng thống với lực lượng phái trung và phái phản đối cánh tả. Do đó, cùng với việc từng bước triển khai cuộc vận động tổng tuyển cử Duma và Tổng thống, xu thế cuộc đấu tranh trên chính trường Nga ngày càng diễn ra ác liệt là điều khó tránh khỏi.
Mặt khác, việc bước qua cửa ải một cách thuận lợi của Putin cho thấy lực lượng chính trị các phe phái đã không thể bị vướng vào "vấn đề chiến thuật" đã lặp đi lặp lại của Chính phủ, mà là tập trung sự chú ý vào "mục tiêu chiến lược" của cuộc tổng tuyển cử bầu Duma và tổng thống. Trước mắt, việc tranh thủ để giành thắng lợi trong cuộc tổng tuyển cử này đã trở thành "đại sự hàng đầu" của các lực lượng chính trị, các phe phái. Phản ứng đầu tiên sau khi nhận được tin Yeltsin cử Putin vào chức vụ Thủ tướng Nga của Chủ tịch Duma quốc gia Seleznikov là "để đảm bảo cho bầu cử Duma đúng thời gian đã quy định, nếu như ngày mai bỏ phiếu, tôi sẽ bỏ một phiếu cho Putin". Lời nói của ông trên thực tế tiêu biểu cho nhận thức chung của đa số lực lượng chính trị Nga. Tóm lại việc Putin được Duma biểu quyết thông qua lần thứ nhất chỉ có thể xem là cuộc khủng hoảng Chính phủ mới tạm thời kết thúc, nhưng cùng với bầu cử Duma và Tổng thống đang tới gần, giữa các lực lượng chính trị của các phe phái sẽ lại triển khai cuộc đấu tranh và so tài ngày càng ác liệt hơn.
Các quốc gia khác nhìn nhận việc Putin lên làm Thủ tướng mới như thế nào?
Ngày 16/8, bản tin thời sự Nhật Bản đã phát đi bài viết nhan đề: "Duma quốc gia Nga phê chuẩn thủ tướng mới…", nêu lên rằng:
"Đối với Tổng thống Nga Yeltsin - vị lãnh đạo chính trị chuyên quyền luôn thay đổi thủ tướng và giữ thái độ đối địch với Duma quốc gia cho rằng sở dĩ chỉ thông qua một lần đã phê chuẩn Putin làm Thủ tướng, chẳng qua chỉ là các phe phái muốn tránh sự đối chọi không cần thiết với Chính phủ, dốc sức vào việc chuẩn bị cho bầu cử Duma vào cuối năm".
Căn cứ vào quy định của Hiến pháp, nếu Duma quốc gia ba lần còn quy định thêm, trong tình hình đó, thời gian bầu cử sẽ được tiến hành vào ngày chủ nhật tuần đầu tiên sau 3 tháng kể từ ngày bị giải tán. Suy nghĩ cặn kẽ hơn sẽ thấy rằng nếu như lại thông qua hai lần bỏ phiếu bầu thủ tướng nữa thì ngay trong cuối tháng đó giải tán Duma, cuộc bầu cử sẽ được tiến hành vào cuối tháng 11, điều này cũng không lệch mấy so với thời gian bầu cử được dự định lúc đầu vào 19/12.
Nhưng nếu Duma bị giải tán, các phe phái nhất thiết trong vòng 3 tháng phải bãi bỏ đặc quyền tranh cử của nghị sĩ. Các phe phái hình như đều cho rằng nếu như nhất trí tiến hành bầu cử trong cùng một thời gian, duy trì các điều kiện có lợi là thượng sách, mà không muốn mạo hiểm bởi những rủi ro của việc bị giải tán.
Phái cộng sản lớn nhất trong Duma chống lại thế lực Tổng thống, kể từ khi bị "thất bại" trong cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm Tổng thống vào tháng 5 đã mất đi cơ hội tiến công Chính phủ, đây cũng là một nhân tố quan trọng. Có thể nói rằng, lần phê chuẩn Thủ tướng mới của Duma quốc gia này một lần nữa lại bộc lộ sự thiếu khả năng khống chế đối với Chính phủ".
Kênh thời sự này còn phát đi một bài khác với nhan đề: "Vị Tổng thống càng ngày càng bị cô lập", trong đó có đoạn:
"Duma quốc gia chỉ một lần biểu quyết đã dễ dàng thông qua việc bổ nhiệm Putin làm Thủ tướng. Đây là một phản ứng không mấy vui vẻ của dư luận và nghị viện đối với một tổng thống luôn thay đổi thủ tướng. Đối với Tổng thống Yeltsin mà nói, điều này còn cách tương đối xa sự thắng lợi về mặt chính trị.
"Ngược lại, đối với những hành vi chuyên chế, độc đoán của một vị tổng thống không cần nêu rõ lý do đã cách chức thủ tướng trước, phái cải cách cũng đã đề ra yêu cầu phải sửa đổi Hiến pháp để hạn chế bớt quyền lực quá rộng lớn của tổng thống. Sự cô lập của phe cánh tổng thống càng ngày càng rõ ràng".
"Hãy cứ cho rằng, đối mặt với cuộc bầu cử Duma quốc gia vào tháng 12, Tổng thống Yeltsin đã lấy Putin - người đã từng là Cục trưởng Cục An ninh Liên bang làm Thủ tướng, xây dựng lại thể chế, để phản kích lại phái tả và phái trung lập đang chiếm ưu thế.
"Nhưng, chớ có hy vọng vào Thị trưởng Mátxcơva Ruzkov trong địa vị tổng thống nhiệm kỳ sau sẽ xây dựng một liên minh tuyển cử của thế lực trung gian. Mà theo chỗ được biết, vị thị trưởng này đã tranh thủ được Primakov, vị thủ tướng trước đã duy trì được sự ủng hộ mạnh mẽ. Đảng Cộng sản, một thế lực lớn nhất trong Duma quốc gia cũng sẽ lấy sự hỗn loạn trong kinh tế làm bối cảnh để thu hút số phiếu bầu của người bất mãn với Yeltsin, mưu đồ giành thắng lợi trong cuộc bầu cử Duma quốc gia và sửa đổi Hiến pháp".
"Tổng thống Yeltsin không có một đảng chấp chính của riêng mình, mà do chịu ảnh hưởng của lần cách chức thủ tướng này, chính đảng của phái cải cách mà Yeltsin dựa vào không nghi ngờ gì nữa cần phải tiếp tục chiến đấu gian khổ. Nếu như trong cuộc bầu cử Duma quốc gia mà thế lực của phái cải cách bị hạ thấp thì mục tiêu thực hiện "Putin trở thành tổng thống" trong cuộc bầu cử tổng thống vào mùa hè năm tới sẽ trở nên ngày càng xa vời".
Trong chính giới cũng đã xuất hiện sự lo lắng: Tổng thống Yeltsin lấy tình hình Kapkaz căng thẳng để làm cái cớ nhằm gây hành động khác thường mưu đồ làm chậm cuộc bầu cử. Sự ra đời của nội các Putin cũng có khả năng trở thành sự bắt đầu hỗn loạn cục diện nước Nga.
Hãng tin của Pháp phân tích rằng: "Sự sắp đặt của tổng thống Nga thật là mạo hiểm". Hãng tin còn nói: "Các nhà phân tích chính trị hôm nay nói rằng, Tổng thống Nga Yeltsin chỉ trong vòng 17 tháng đã thay tới vị Thủ tướng thứ năm thật là mạo hiểm, hành động này của ông ta đều nhằm duy trì những lợi ích của những kẻ theo đuôi ông ta chứ không phải lợi ích quốc gia.
Các nhà phân tích nói rằng, Vladimir Putin - người phụ trách an ninh quốc gia KGB của thời đại Liên Xô, bầu ông ta làm quyền Thủ tướng chỉ làm tăng lên khả năng áp dụng các biện pháp "vi phạm Hiến pháp", điều này có khả năng phá hoại cuộc bầu cử Nghị viện dự định tiến hành vào ngày 19/12.
Đồng thời với việc này, cục diện căng thẳng về chính trị nước Nga ngày càng gia tăng. Tập đoàn mới rất mạnh mẽ do Thị trưởng Mátxcơva - người rất được dân chúng hoan nghênh và những nhà lãnh đạo khác lập ra khó có thể xử lý được xung đột mới phát sinh ở bắc Kapkaz. Sự phát triển của động thái này rất có thể thúc đẩy Nga tuyên bố thi hành tình trạng khẩn cấp.
Các nhà phê bình luận ra rằng, quyết định của Yeltsin chịu ảnh hưởng của người trong "gia tộc" - tức là những người "tâm phúc" của ông ta. Họ nói rằng, trong số đó bao gồm cả con gái của Yeltsin là Tachiana Chiaslenko, Chủ nhiệm Văn phòng Vorodin, nhà tài phiệt Beredovxki và Abulamovic. Động cơ chủ yếu của những người này là đảm bảo cho Nga có một người kế cận có thể làm cho họ miễn bị khởi tố. Makharenko thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chính trị Nga nói: "Stepasin hiển nhiên không thể làm cho những lực lượng ủng hộ chính quyền Yeltsin đoàn kết nhất trí trước khi bầu cử Nghị viện, cũng không thể hiện được nó có năng lực bảo vệ cho lợi ích của Yeltsin và những người tâm phúc của ông ta.
Ngày 10/8, báo Bưu điện Washington của Mỹ với hàng tít lớn viết rằng: "Các nhà phân tích đánh giá nhân sự trong điện Kremlin càng làm cho nước Mỹ thất vọng", toàn văn như sau:
Chỉ trước đây hai tuần, Thủ tướng Nga lúc đó là Stepasin trong một bữa tiệc tại khách sạn sang trọng Wylat ở Washington khi đứng trước những đại diện thuộc giới công nghiệp Mỹ đã trả lời về vấn đề Chính phủ của ông liệu có muốn thi hành một phán quyết đối với một công ty rất có quyền thế của Nga hay không.
Stepasin nói, ông không hề chịu ơn một tập đoàn xí nghiệp nào - những người mang danh là những nhà chấp chính hàng đầu có quan hệ rất mật thiết với Yeltsin. Sau đó, ông ta cười mà nói rằng, ông hy vọng những lời nói này của ông ta không mạo phạm những tập đoàn thăm nước ngoài trở về chưa kịp làm gì thì ngày hôm qua, Tổng thống Yeltsin đã bãi chức ông. Chuyến viếng thăm này của ông được coi là dịp đầu tiên để ông làm quen với Tổng thống Mỹ Clinton, Phó Tổng thống Al Gore và những thành viên cao cấp khác của Chính phủ Clinton. Hôm qua, trong một cuộc họp báo được Nghị viện tổ chức, một nhà báo kiến nghị, cơ cấu hai nước liên hợp giải quyết khủng hoảng được gọi là Uỷ ban A.Go - Checnomukdin hiện nay đã trải qua bốn đời thủ tướng nên gọi nó là Ủy ban A.Go - "Điền vào chỗ trống Ital".
Đa số những nhà báo cho rằng màn kịch tranh nhau ghế thượng tầng Chính phủ Nga làm căng thẳng thêm vấn đề các nhà quyết sách ngoại giao Mỹ phải làm quen với ban lãnh đạo mềm yếu. Vì luôn kiên quyết ủng hộ Yeltsin mà Mỹ phải chịu mạo hiểm. Nhưng hiện thực đang phơi bày trước mắt là: Yeltsin càng trở nên tráo trở, mà xem ra ông ta cũng không đủ sức để giải quyết vấn đề xác định người kế tục ông ta.
Thomas Graham - chuyên viên nghiên cứu cao cấp của Hiệp hội Quỹ Hòa bình Quốc tế Khanaki nói rằng: "Trước khi nhân sự nước Nga thay đổi, bạn rất khó làm được việc gì. Đây không phải là vấn đề công việc ngoại giao mà điện Kremlin tập trung vào mà chính là đang tập trung vào vấn đề sinh tồn của chính trị và một tập đoàn nhỏ".
Nhưng việc chuyển giao quyền lực của Nga cũng như sự nghi hoặc về quyền lực trước mắt đều khiến cho người ta lo lắng. Graham nói rằng, những người ra ứng cử chủ yếu trong cuộc bầu cử tổng thống năm tới là "một đảng viên cộng sản, một gián điệp cao thủ, và một thị trưởng tham ô thối nát". Giáo sư học viện Venxuli Gotman nói: "Sau 8 năm, Nga phát động cải cách, hãy để cho chúng ta xem cuối cùng giải quyết được vấn đề gì, xem ra vẫn chưa thấy điều gì tốt đẹp nhất, chẳng có ai làm việc đúng đắn cả".
Về phía các quan chức, Chính phủ Clinton đang rất bình tĩnh xử lý việc Stepasin bị bãi chức.
Người phát ngôn của Quốc hội Mỹ nói rằng: "Tôi cho rằng, chúng ta không nên quá coi trọng việc này. Nước Mỹ sẽ tiếp tục thúc đẩy việc khống chế quân sự và cải cách kinh tế. Người đứng đầu chính phủ thực sự phải thường xuyên thay đổi. Nhưng, giữa các chính phủ phải tiến hành hợp tác trên các vấn đề mang tính thực tiễn và cùng nhau quan tâm. Đúng như một câu châm ngôn nổi tiếng: Mỗi nước phải hành động căn cứ vào lợi ích của nước mình chứ không phải theo ý muốn của người khác.
Các quan chức chính phủ khác cũng cho rằng việc Stepasin bị bãi chức, họ không cảm thấy bất ngờ.
Theo một trợ lý Nhà Trắng, điều họ quan tâm là mục tiêu cụ thể, chứ không phải quan tâm ai lên ai xuống ở Kremlin". Họ mong muốn hợp tác có hiệu quả với Putin - người kết tục Stepasin.
Tháng 6 năm nay, Putin gặp Phó Quốc vụ khanh Mỹ Talbott đã góp phần giải quyết cuộc khủng hoảng xảy ra khi quân đội Nga tiến vào sân bay Pritxtina ở Kosovo. Ông đã nói chuyện điện thoại với Bogo - Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ sau Hội nghị Thượng đỉnh tổ chức vào trung tuần tháng 6 giữa Clinton và Yeltsin. Trong thời gian Stepasin thăm Washington gần đây, hai bên tuyên bố Putin và Bogo sẽ bắt tay vào giải quyết tranh chấp về một số vụ gián điệp Nga gây ra tại Mỹ.
Một quan chức Quốc vụ viện nhận xét: "Ông ta rất thông minh, ép người khác có tình có lý, song liệu ông ta có được sự ủng hộ của mọi người trong tuyển cử hoặc về chính trị hay không thì còn phải chờ xem. Putin nhậm chức trong tình hình xung đột không ngừng gia tăng giữa quân đội Nga và miền Nam nước Nga với quân du kích Islam của Dagextan, một tỉnh tiếp giáp với Chechnya ly khai. Các quan chức Mỹ lo lắng, cuộc chiến này đã dự báo tái diễn cuộc xung đột Chechnya đẫm máu".
Robin nói: "Chúng ta đang theo dõi chặt chẽ tình hình ở đó, rõ ràng Dagextan là một vùng cực kỳ nhạy cảm. Tình hình đó vô cùng phức tạp. Sự bùng nổ xung đột kiểu như Chechnya cùng những hành động của Yeltsin khiến các chuyên gia về vấn đề Nga phê phán Chính phủ Clinton. Họ nói, Chính phủ Clinton đã quá mạo hiểm để ủng hộ cá nhân Yeltsin.
Giáo sư Graham của Học viện Wensli cho rằng do sai lầm này, lợi ích của Mỹ trong tương lai sẽ bị phương hại, dù Yetlsin có giữ lời hứa trong nhiều vấn đề then chốt. "Đáng lẽ ngay từ đầu Mỹ phải áp dụng chính sách cứng rắn". Điều này ít ra cũng có thể xem xét ngay từ khi Yeltsin quyết định nã pháo vào tòa nhà Quốc hội năm 1993. Ông nói: "Chúng ta đã mất đi niềm tin". Một quan chức Mỹ bác lại, ngoài việc ủng hộ Yeltsin ra không còn cách lựa chọn nào khác. "Ông ấy là Tổng thống của một quốc gia. Không cần chúng ta phải can thiệp nhỏ nhặt vào việc chính trị của Nga".



Ngày 11/8, Putin bị đột nhiên đẩy lên vũ đài chính trị nước Nga do quyết định Yeltsin. Thư ký báo chí Tổng thống là Yakuskin trong cuộc họp báo thông báo lệnh này đã giải thích:

"Vladimir Putin là Thủ tướng mới trong giai đoạn mới của sự phát triển của chính trị nước Nga, có nghĩa vụ đoàn kết các giới trong xã hội cùng nhau nỗ lực trước khi bầu cử Duma quốc gia", ông ta còn nói rằng: "Đó chính là nhiệm vụ chủ yếu của Putin mà Tổng thống đã giao phó".

Yakuskin còn chỉ ra rằng, trong bài phát biểu trên truyền hình, Tổng thống Nga Yeltsin nói, Nga đã trải qua một giai đoạn đặc biệt trong sự phát triển của nền chính trị, hiện nay đang bước vào giai đoạn mới. Ông còn nhấn mạnh là rất "hiểu" Putin và đã sớm bắt đầu chú ý tới công việc của ông". "Putin lãnh đạo Uỷ ban An ninh Nga, một cơ cấu quản lý đồng bộ không phải chỉ một hai ngày. Trước đó, ông đã công tác tại Văn phòng Tổng thống và nhậm chức Cục trưởng An ninh Liên bang. Những kinh nghiệm công tác của ông đã làm cho Tổng thống tin tưởng, Putin sẽ không phải xấu hổ khi nhận sứ mạng này".

Yakuskin cũng phủ nhận trong bài phát biểu trên truyền hình, Yeltsin không hề nói rằng Putin là "người kế tục" của mình. Đồng thời ông ta cũng khẳng định: "Tổng thống không phê phán gì Stepasin, đó cũng chẳng phải ngẫu nhiên".

Yakuskin chỉ ra rằng: "Stepasin đảm nhận chức vụ Thủ tướng trong tình hình cực kỳ phức tạp, là thời điểm Duma quốc gia Nga đang trực tiếp thảo luận đối với những vấn đề quan trọng của Tổng thống Nga. Tổng thống Liên bang Nga cho rằng, giai đoạn công tác này của Stepasin rất xuất sắc, đã thực hiện thành công việc ổn định nền chính trị, kinh tế trong nước. Điều Tổng thống không hài lòng là một số người rất có danh tiếng trước khi bầu cử Duma quốc gia, họ đã phân phát bản tuyên bố gây chia rẽ xã hội Nga. Putin cần đoàn kết toàn thể xã hội, không cho phép xã hội xuất hiện sự chia rẽ. Tổng thống Yeltsin hiểu rất rõ rằng, con đường đi tới ghế tổng thống của Putin là vô cùng gian khổ. Cho đến nay, sự hiểu biết về ông ta của mọi người ít hơn nhiều so với các nhà chính trị và hoạt động xã hội khác của Nga".

Nhưng Yeltsin hy vọng rằng, trước khi tiến hành bầu cử, Putin có thể để mọi người bắt đầu bàn luận về ông ta, cũng giống như các công dân Nga đã tín nhiệm mình.

Putin là "một nhà chính trị trong thời kỳ mới xuất hiện trong khoảng 10 năm lại đây, ông có thể đoàn kết toàn xã hội. Ông ta được sinh ra để làm việc này trong sự nảy sinh hàng loạt những biến đổi quan trọng gần đây ở nước Nga". Yakuskin cho rằng Tổng thống Yeltsin nhận thức được tất cả chúng ta đang sống trước một năm đầy gian khổ, Putin cũng không phải là ngoại lệ. Ông ta nhất định khắc phục được những cảm giác không tín nhiệm nảy sinh một cách tự nhiên của mọi người.

Yakuskin đã phát biểu trong cuộc họp báo rằng, Thủ tướng Nga trước mắt không phải là một chuyên gia kinh tế đang vướng vào những điều vụn vặt, mà cần phải là một nhà chính trị biết phối hợp nhịp nhàng với các chuyên gia để xây dựng các kế hoạch. Ông nói: “Là một thủ tướng, Putin cần phải giải thích một cách cặn kẽ đường lối tiến hành. Quá trình công tác trước đây của Putin cũng đã thể hiện tài năng quản lý hơn người của ông ta".

Yakuskin tin tưởng rằng, Thủ tướng Putin sẽ thuận buồm xuôi gió. Putin đã tự mình thể hiện là “một người rất kiên cường”. Ông không chỉ một lần thể hiện tính nguyên tắc và kiên định của mình.

Yakuskin còn đưa ra nhận định, ngày hôm nay, Yeltsin đã quyết định thay đổi thủ tướng Nga để không thể xảy ra “xung đột nghiêm trọng” với Duma quốc gia Nga.

Tổng thống Yeltsin hôm nay bãi chức của Stepasin và quyết định để Putin là Thủ tướng Nga không phải là tự phát. “Tổng thống không phải làm việc trong môi trường chân không". Hằng ngày, ông ta đều phải bố trí rất nhiều cuộc gặp gỡ. Tổng thống thường xuyên nhận được rất nhiều thông tin, quyết định mà ông ban hành hôm nay đã được suy nghĩ rất lâu rồi.

Lời phát biểu của Yakuskin thể hiện cách nhìn nhận của Yeltsin. Mặc dù tiếng tăm của Putin lúc ấy chưa cao, nhưng những người hiểu rõ điện Kremlin lại cho rằng, Putin hoàn toàn có thể trở thành người “có bàn tay sắt”. Thậm chí có người còn cho rằng, ông ta muốn trở thành một nguyên thủ quốc gia qua bầu cử hợp pháp là tương đối khó khăn. Thông qua ban hành tình trạng khẩn cấp và thủ tiêu việc tuyển cử của Tổng thống để trở thành nhà độc tài sẽ thích hợp với ông ta hơn. Ví dụ như tờ Thương Tín của Nga ngày 10/8 đăng bài “Người kế tục” chỉ rõ:

“Hôm qua, điện Kremlin đã đưa ra con bài cuối cùng. Yeltsin đã để Stepasin và Chính phủ của ông ta từ chức, trong bài phát biểu trên truyền hình, Tổng thống đã nhắc tới tên người giữ vị trí tổng thống trong năm 2000. Putin được coi là người kế thừa do các quan chức chỉ định. Putin lập tức tuyên bố chuẩn bị cạnh tranh trong cuộc bầu cử tổng thống. Sự ủng hộ của Yeltsin liệu có giúp gì cho ông ta hay không vẫn còn chưa rõ. Bởi vì hiện nay, Putin chẳng qua mới chỉ là người trong danh sách được đề cử thủ tướng. Trước mắt, Duma quốc gia nhất thiết phải phê chuẩn chức thủ tướng…".

Có người đã sớm dự đoán Stepasin sẽ mất chức. Bản báo thứ bảy tuần trước đã phỏng đoán rằng Stepasin từ chức sẽ đồng thời với sự kiện Tổng thống ra lệnh định thời gian bầu cử Quốc hội. Lời phỏng đoán của bản báo cơ bản là đúng, nhưng chỉ sai ở một điểm là 2 sự kiện này phát sinh trong ngày 9/8 chứ không phải ngày 19/8. Việc Stepasin từ chức là có liên quan đến bầu cử.

Tổng thống đã giao cho Stepasin một nhiệm vụ. Đó là đảm bảo cho cuộc bầu cử được tiến hành bình thường. Đương nhiên không phải là giao cho Uỷ ban Bầu cử Trung ương mà là giao cho Thủ tướng thực hiện nhiệm vụ này, Hành động của Thủ tướng cần phải phù hợp với lợi ích của đảng cầm quyền. Trong khi đó, hành động của ông Stepasin lại không phù hợp với lợi ích của đảng cầm quyền.

Cơn ác mộng của những người trong điện Kremlin đã ứng nghiệm: Phong trào “Tổ quốc” đã liên kết với phong trào “Toàn nước Nga”. Stepasin không thể ngăn chặn sự liên kết của 2 đảng này, ngày 3/8, khi Chủ nhiệm Văn phòng Tổng thống Nga chơi bài ngửa với những người lãnh đạo của phong trào “Toàn nước Nga” muốn đưa Stepasin sang điện Kremlin để xây dựng củng cố liên minh, đột nhiên Stepasin không phối hợp nữa và bày tỏ không muốn tham gia bất cứ một liên minh nào. Khi vào trận lại đào tẩu là không thể tha thứ được. Điện Kremlin đã trừng phạt ông ta mà không đợi đến ngày 19/8, Tổng thống đã ký sắc lệnh về ngày bầu cử, chính thức khởi động tiến trình tranh cử, vậy là vai trò thủ tướng trong thời gian ngắn ngủi của Stepasin đã kết thúc.

Có thể nói rằng, ngay từ ngày 5/8, điện Kremlin đã muốn Stepasin từ chức. Theo những tin tức mà bản báo nhận được, trước ngày 5/8 có người đã nhận lệnh khởi thảo đề cương bài nói chuyện trên truyền hình của Tổng thống. Tuyên bố bãi chức dự kiến vào tối ngày 5/8. Nhưng theo sự giải thích của các quan chức điện Kremlin là do “nguyên nhân về mặt kỹ thuật” nên việc đó được lui lại. Cái gọi là “nguyên nhân về mặt kỹ thuật” chính là Stepasin có cuộc hội kiến với Tổng thống, nghe nói sau khi gặp Stepasin Yeltsin đã có chút do dự. Ngày hôm đó, Tshubai - Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Hệ thống Điện lực Thống nhất Nga cũng đến điện Kremlin, kiên quyết phản đối việc Stepasin từ chức và nói rằng việc điều chỉnh nhân sự trước khi diễn ra bầu cử sẽ ảnh hưởng đến tín nhiệm đối với chính quyền hiện nay của cử tri. Tshubai còn khuyên các nhà chiến lược điện Krelmin rằng, phương Tây vừa trả lời ông ta dành cho Nga một ngân khoản mới, lúc này nếu để Stepasin từ chức thì chẳng khác nào nhổ vào mặt những người phương Tây.

“Những nhà lãnh đạo khu vực cảm thấy phẫn nộ đối với những thân tín của Tổng thống chỉ trong vòng một năm rưỡi mà đã thay đổi 5 vị thủ tướng. Đây cũng không phải là một luận cứ cuối cùng phản đối việc ngày 5/8 để cho Stepasin từ chức. Đối với tất cả những kết luận này, lời biện bạch của các thân cận với Tổng thống chỉ là “năng lực của Stepasin kém”. Việc thuyết phục Yeltsin kéo dài thời gian trong 3 ngày. Theo các quan chức điện Kremlin, trong quá trình thuyết phục Yeltsin, sự việc phát sinh gần đây ở bắc Kapkaz đã có tác dụng rất quan trọng.

“Nếu thay một người cũng có thế lực như vậy vào chức vụ thủ tướng của “Nhà Trắng Nga” thì khả năng là Nga sẽ thay đổi lập trường trong chiến tranh Kapkaz. Stepasin phản đối việc lấy lý do quân sự để thi hành tình trạng khẩn cấp ở Nga. Trước một ngày, khi nói chuyện trên Đài Truyền hình Nga, Yeltsin đã nói cần phải tuân thủ thời hạn pháp định của cuộc bầu cử tổng thống. Putin cũng từng nói không có lý do gì để thi hành tình trạng khẩn cấp.

“Nhưng xét về mặt lý thuyết vẫn rất có khả năng thi hành tình trạng khẩn cấp, đến nay vẫn chưa tìm ra được lý do thích hợp hơn so với việc phát sinh cuộc chiến ở Kapkaz. Điều may mắn là cuộc chiến tranh mới đã không còn nhằm vào những người theo chủ nghĩa phân lập ở Chechnya nữa mà là nhằm vào ý đồ vũ trang của việc xây dựng các quốc gia Islan trên lãnh thổ Nga, không chỉ có thể ở Chechnya và Dagextan, thậm chí không chỉ ở Kapkaz đều có thể tìm thấy những người mong muốn để tình trạng này cứ phát triển như vậy.

Cần phải nói rằng, nếu thay Stepasin bằng Putin cũng không phải là để thay đổi chính sách kinh tế Nga. Sau khi ký kết hiệp định với tổ chức tiền tệ quốc tế, chính sách kinh tế đã được xác định. Đúng như lời phát biểu trong ngày hôm qua của đặc sứ Alekxand Liphit của 7 nước công nghiệp với Tổng thống, việc Stepasin từ chức không ảnh hưởng gì tới mối quan hệ giữa Mátxcơva với tổ chức tiền tệ quốc tế và các nước chủ nợ. Vì sự điều chỉnh thành viên nội các mà để Thủ tướng từ chức cũng là điều không đáng có. Stepasin vốn chỉ là một người trong nội các. Ngày hôm qua, trong khi đọc diễn văn báo cáo từ các thành viên Chính phủ. Stepasin đã chế giễu ngài Phó Thủ tướng thứ nhất Asenenko lần cuối, điều đó không phải là không có nguyên nhân.

Cùng với việc từ chức của Stepasin và việc thăng chức của Putin, Nga có khả năng tăng cường chính sách đối nội của mình. Điện Kremlin đã sớm thảo luận những biện pháp khắc nghiệt nhất, trực tiếp dẫn đến việc thi hành tình trạng khẩn cấp và thủ tiêu bầu cử tổng thống. Các nhà chiến lược điện Kremlin cho rằng Putin càng thích hợp với vai trò kẻ độc tài hơn là người thừa kế. Muốn trở thành nguyên thủ quốc gia qua bầu cử hợp pháp là điều tương đối khó so với Putin. Nếu như tiến hành tình trạng khẩn cấp và thủ tiêu bầu cử tổng thống, Putin có khả năng trở thành quyền Tổng thống mãi mãi, việc Yeltsin từ chức trước hay sau khi hết nhiệm kỳ đều trở nên không cần thiết.

Thế nhưng cũng có khả năng không thể thực hiện được tình trạng khẩn cấp. Những người thân tín điện Kremlin cho rằng, Putin hoàn toàn có thể trở thành người thực hiện "phương pháp bàn tay thép". Do vậy, quyền Thủ tướng gần đây đã quyết định sử dụng một loạt biện pháp cực kỳ nghiêm ngặt, ví dụ như tiến hành bắt bớ trên quy mô lớn, công khai tiến hành xét xử và thủ tiêu tổ chức cấp tiến…

Việc Yeltsin thay đổi Chính phủ đã gặp phải sự chống đối của lãnh tụ Đảng Cộng sản Nga Diuganov. Phóng viên Khamakin của báo "Độc Lập" đã phỏng vấn ông về việc này.

Khamakin hỏi một cách thẳng thắn:

- Ngài đánh giá thế nào về việc Chính phủ của Stepasin bị giải tán?

Diuganov trả lời rất tức giận:

- Chính sách mà Yeltsin vạch ra đã xuất hiện một nguy cơ. Trước đây không lâu, Stepasin đã tới thăm Mỹ, Crumk và Balkans với tư cách là một Thủ tướng của nước lớn. Ông cũng đã thị sát nhiều khu vực và đưa ra nhiều lời hứa, đề xuất kiến nghị, cũng ra nhiều chỉ thị. Ông ta vừa mới ở Dagextan, nay bỗng nhiên bị đổ. Đây là điều rất không nghiêm túc, động thái này ngầm báo cho toàn thế giới rằng, đó không phải là quyết định của một người mất phương hướng, mà chính là ông ta đã hoàn toàn bị người khác khống chế rồi.

Vấn đề không phải là ở Stepasin, ông ta là một thủ tướng mềm yếu, về vấn đề này chúng ta không chỉ nói tới một lần, mà ở chỗ những sự thay đổi liên miên chẳng có chút đạo lý nào, thay đi đổi lại cũng đủ làm cho quốc gia rơi vào bờ vực của tai họa. Nay lại đưa Putin lên làm Thủ tướng, tôi cảm thấy chẳng có khác gì nhau cả, những người này cũng một giuộc với nhau, cả quan điểm chính trị cũng vậy. Stepasin và Putin đều xuất xứ từ các cơ quan sức mạnh, thiếu kinh nghiệm quản lý kinh tế. Nếu Yeltsin còn là người nắm quyền lực thì đất nước sẽ lộn xộn hơn nữa.

Tôi cho rằng, Quốc hội Liên bang cần phải lập tức sửa lại Hiến pháp, để phân lại rạch ròi quyền hạn của cơ quan quyền lực, ngăn chặn những hành động bất chấp luật pháp của một cá nhân, một kẻ chuyên chế với những hành vi không thể nào lường trước được, những hành vi điên khùng và hoàn toàn không giống một chút nào với vị tổng thống của một quốc gia có hiến pháp.

Khamakin hỏi tiếp:

- Trong lần đối kháng chính trị gần đây, điện Kremlin đã chiến thắng phái đối lập, giành được thắng lợi rõ ràng: Giải tán được Chính phủ "màu hồng" khiến cho những sự chỉ trích bị thất bại, nội các được tổ chức theo kiểu "gia tộc" đã được phê chuẩn. Sự thất bại của phái đối lập là không thể tránh khỏi.

Diuganov trả lời:

- Đây không phải là nêu vấn đề ra mà là một kết luận. Tôi cho rằng, đây là một kết luận sai hoàn toàn. Đất nước đang bị tàn phá nặng nề. Điện Kremlin xưa nay là đại diện cho quốc gia, một nước lớn, đại diện cho chính quyền. Hiện nay nó đại biểu cho sự phản bội, phá hoại, là rượu thịt và băng hoại đạo đức. Do đó, trong một đất nước có tới 20 triệu người thất nghiệp, 15 triệu người vô gia cư, 50 triệu người bị đói rét, thì việc nói điện Kremlin thắng ai không chỉ là vô đạo đức mà còn là phạm tội.

Địa vị của phái đối lập được củng cố, về sau càng được củng cố hơn. Phái đối lập hoàn toàn có khả năng chiếm đa số trong Duma và Hội đồng Liên bang. Do đó, Yeltsin bất chấp Hiến pháp, hằng ngày đều bận rộn vào việc xây dựng bè phái. Đó là sự chà đạp thô bạo đối với pháp chế. Họ muốn lợi dụng thủ đoạn hành chính để giữ chính quyền, cài người vào để tiếp tục thực hiện chính sách của họ.

Nhưng ý đồ này sẽ thất bại. Tôi tin rằng, những lực lượng trong sạch có thể khống chế được bọn người điên khùng này. Mục đích của lũ người này chỉ có hai điều: Thứ nhất là trốn tránh trách nhiệm, thay đổi kiểm sát trưởng, đánh đổ hệ thống bảo vệ luật pháp, ra những chỉ thị về cơ bản là không hợp pháp… Thứ hai là giành giật những nơi béo bở, giành lấy nguồn tài nguyên cuối cùng, giống như Công ty cổ phần Công nghiệp Khí thiên nhiên, Đường sắt, Công ty cổ phần Hệ thống Điện lực thống nhất và Hệ thống Thông tin liên lạc… Ngoài hai điểm này ra, họ chẳng có ý đồ nào khác.

Lời nói của Diuganov làm cho bầu không khí chính trị Nga căng lên, liệu có thể xảy ra một cuộc khủng hoảng chính trị mới không? Liệu Putin có thể qua được cửa ải thông qua Duma quốc gia không? Liệu có thể lại là một sự xuống thang của điện Kremlin không?

Sau đó, quyền Thủ tướng Putin bắt đầu chủ động tấn công, triển khai một cuộc tuyên truyền rộng lớn. Ngày 15/8, trong buổi trả lời phỏng vấn mục tin tức buổi tối của Đài Truyền hình Nga, Putin đã ca ngợi cuộc gặp gỡ của ông ta với các nhà lãnh đạo Thượng nghị viện và Duma quốc gia là rất "mang tính xây dựng". Ông nói rằng: "Tất cả mọi người đều hiểu rất rõ tình cảnh mà Nhà nước đang phải đối mặt".

Quyền Thủ tướng cho rằng, trong cuộc gặp này, hai bên đã tiến hành "trao đổi một cách tích cực", thảo luận các vấn đề quốc tế, cục diện chính trị trong nước và tình hình hình Kapkaz. Các nhà lãnh đạo Nghị viện rất quan tâm tới "những chính sách mà Chính phủ sẽ xác lập như thế nào trong những vấn đề nêu trên". Putin cho rằng, những cuộc đối thoại sau này "cũng sẽ mang tính xây dựng".

Phóng viên hỏi rằng, sau khi Duma quốc gia phê chuẩn ông làm Thủ tướng, liệu ông có sự thay đổi đối với thành viên Chính phủ hay không? Putin trả lời, ông "không chuẩn bị làm như vậy". Ông nói: "Trong cuộc gặp với quan chức hành chính khu vực Xibir tại Hội nghị Hiệp hội Xibir, tôi đã cảm thấy rằng, không nhất thiết phải làm như vậy" và "Giữa các khu vực, các bộ và các ngành chủ quản đã hình thành một số mối liên kết. Sau khi người mới lên nắm chính quyền, tất cả những điều này trong một mức độ tương đối lớn nếu không bị phá hoại thì cũng bị buộc ngừng lại". Quyền Thủ tướng cho rằng sẽ giữ lại những người trong Chính phủ và những người đã từng là cộng sự của Stepasin càng nhiều càng tốt. Putin nhấn mạnh: "Cho dù nội các này là những người mà tôi từng lựa chọn cùng ông ta, tôi rất đồng tình với "Phong trào Nga". Ông cho rằng đây là một lực lượng chính trị nghiêm túc trong phái trung tả.

Nhưng từ khi Putin vào làm việc ở Văn phòng Tổng thống Nga đến nay, phong trào này đã ngừng những công tác tích cực". Ông còn tiết lộ: "Phong trào nước Nga của chúng ta đã loại bỏ tổ chức khu vực được thành lập ở Saint Petersburg. Từ đó đến nay chưa hề làm được một việc gì tích cực cả".

Trong khi trả lời vấn đề cơ quan chấp hành quyền lực sẽ làm thế nào để giám sát bầu cử Nghị viện sắp tới và phòng chống tội phạm hình sự xâm nhập vào Duma quốc gia, quyền Thủ tướng đã nhấn mạnh trước tiên cần phải chặt chẽ tài khoản của những người được đưa ra để bầu.

Putin nói, trong thời kỳ còn công tác ở Cục An ninh Liên bang, "chúng tôi đã nghiên cứu một cách cẩn thận khả năng để cho cơ quan bảo vệ pháp luật tham gia giải quyết vấn đề này". Ông còn tiết lộ Uỷ ban Bầu cử Trung ương và Uỷ ban Bầu cử cấp địa phương đã "yêu cầu Bộ Nội vụ và Cục An ninh Liên bang tham gia giám sát nguồn tiền bầu cử này". Các uỷ viên uỷ ban này phải triển khai công tác ở khắp các địa phương, giám sát chặt chẽ việc sử dụng tiền bạc của người ra tranh cử.

Cùng với thời gian tổ chức Hội nghị Duma đến gần, cuộc mặc cả của hai bên càng gay gắt. Ngày 16/8, trong khi Duma quốc gia đang thảo luận vấn đề có bổ nhiệm ông làm Thủ tướng hay không, quyền Thủ tướng Putin đã đích thân tới và tự mình giải thích chính sách của Chính phủ. Sau những lời xã giao, ông ta bình tĩnh nói:

Thứ nhất, hiện nay điều mà tất cả chúng ta cùng quan tâm là tính ổn định và đáng tin cậy của chính quyền. Chính phủ càng không nên nhắc lại cái cớ là chúng ta phải vứt bỏ vấn đề chiến lược mà Nhà nước ta đang phải đối mặt. Do đó, trên nguyên tắc, Tổng thống Yeltsin đồng ý giữ lại phần lớn các vị bộ trưởng ở nguyên vị trí cũ. Nhưng, tôi cũng đã công khai nói rằng ở một mức độ rất lớn, tôi và Stepasin đã cùng nhau lựa chọn tối ưu nội các này.

Thứ hai, một trong những nhiệm vụ chủ yếu của Chính phủ là phải giữ được trật tự bình thường của đất nước, tiến hành bầu cử trung thực và công bằng, dù đó là cuộc bầu cử Duma hay Tổng thống. Tôi cho rằng, dù cho Chính phủ này do ai tổ chức nên, đó đều là một trong những nhiệm vụ chủ yếu trong lĩnh vực chính trị của nó. Bầu cử là một cuộc đấu tranh giành quyền lực, nhưng không phải là cuộc đấu tranh chống đất nước. Về vấn đề này chúng ta cần phải làm thật tốt, cần phải có cộng đồng trách nhiệm. Tôi muốn cảnh báo tất cả những ai tham gia tranh cử rằng: Trong phạm vi quyền hạn của mình, Chính phủ đang ngăn chặn bất kỳ hành vi phạm pháp nào.

Thứ ba, đối với chúng ta mà nói, vấn đề quan trọng nhất là cuộc sống của nhân dân. Không thể yêu cầu mọi người tín nhiệm mà lại coi nhẹ lợi ích thực tế và nhu cầu hằng ngày của họ. Ngày mai là ngày 17/8, nhân dân đã phải trả cái giá quá lớn cho quyết định vào năm ngoái của Chính phủ. Vấn đề đặt ra trước mắt chúng ta hiện nay là phải phục hồi thu nhập của nhân dân và kích thích mức độ lớn nhất sức mua của nhân dân. Về mặt này, ta phải hành động ngay lập tức, chớ có phạm phải những sai lầm trước đây. Hiệu ứng trong thời gian ngắn ngủi của việc đồng rúp bị mất giá đã biến mất, gần đây xuất hiện những tín hiệu mới khiến tình hình bắc Kapkaz xấu đi, vấn đề nguồn năng lượng và vụ thu hoạch mùa thu. Tất cả những điều đó nói lên rằng thể chế quản lý không thông suốt, cơ chế nhà nước của ta rất lỏng lẻo. Không được thoả mãn với con số thu thuế tăng lên, tình trạng này đang tồn tại trước mắt, nhưng bất kỳ quốc gia phát triển nào đều không phải như vậy. Ở các quốc gia phát triển 85% ngân khố nhà nước là dựa vào thu thuế từ các xí nghiệp, chỉ 15% là thu thuế từ các công dân. Chớ nên quy kết chính sách thu thuế thành một khẩu hiệu đều đưa hết lên trên và hết lo lắng. Ở đây, tôi muốn nói với các thành viên Duma quốc gia đáng kính rằng pháp luật nước ta vẫn gây trở ngại tới việc phát huy tinh thần chủ động và chí tiến thủ của mọi người. Nhân tài của nước Nga đã sớm được các nước phương Tây lôi kéo, có thể là do trong nước không sử dụng thoả đáng. Chúng ta đã để mất đi những người cần thiết nhất cho nhu cầu của chúng ta. Trước khi thảo luận ngân sách năm 2000, cần phải xem xét từ góc độ này, để khởi thảo dự toán. Từ phương diện này, tìm ra khả năng mới bổ sung nhân tài khoa học, văn hoá và giáo dục cho nước ta.

Bây giờ nói về một số mặt ưu tiên rất quan trọng trong kinh tế. Chính sách kinh tế của Chính phủ trong nhiệm kỳ này trên một mức độ rất lớn là sự kế tục chính sách của Chính phủ nhiệm kỳ trước. Tôi công nhận tiếp tục thực hiện sự cải cách chỉ là cơ chế cải thiện đời sống nhân dân - đời sống của những công dân bình thường. Tôi cho rằng, chúng ta cần đoạn tuyệt với cách làm trước đây. Hiện nay, Nhà nước vẫn phải tiến hành cải cách để trong nước không còn người nghèo. Rất đáng tiếc, nhiệm vụ này ngày càng phức tạp thêm. Không thể tồn tại một nhà nước giàu mạnh với cư dân nghèo khổ được. Do đó, trong tháng 10, chúng ta phải dốc toàn lực để thanh toán nợ lương hưu. Sau đó bắt đầu từng bước nâng cao khoản này. Chúng ta còn phải tranh thủ và trả lương kịp thời cho công nhân viên chức hưởng lương từ ngân sách.

Phục hồi và tăng cường thực lực quốc phòng sẽ là một nhiệm vụ cơ bản của Chính phủ. Nhiệm vụ này chưa bao giờ lại quan trọng như hôm nay. Nếu như không ủng hộ quân đội ta cả về vật chất lẫn tinh thần, không phục hồi được danh tiếng và thể diện của những người lính phục vụ tổ quốc thì không có cách nào phục hồi và tăng cường được thực lực quân đội. Chúng ta nhất thiết phải cùng nhau làm cho người lính được xã hội tôn trọng. Chúng ta phải lấy công tác có hiệu quả của các tập đoàn giới công nghiệp và giới quân sự để quan tâm sâu sắc tới quân đội. Do đó, tôi cho rằng giải toả các khoản nợ đối với dự toán của các xí nghiệp quốc phòng là đúng. Điều mà tôi nhắc tới trước tiên là do dự toán cấp vốn cho các xí nghiệp quốc phòng không đủ mà sinh ra số nợ này. Chúng ta phải cố gắng thực hiện quyết định này, tranh thủ để không gây tổn thất cho kinh tế, cũng như không làm cho nợ nần tiếp tục tăng.

An toàn thực phẩm cũng là một nhiệm vụ ưu tiên quan trọng. Chúng ta phải tích cực giúp đỡ ngành nông nghiệp, suy cho cùng cũng chính là giúp đỡ hàng triệu nông dân. Điều mà họ quan tâm nhất là cung cấp những sản phẩm chất lượng cao cho nước nhà. Một phần GDP vẫn đang nằm trong tay những tổ chức kinh tế ma, tình hình này là không thể nào chịu nổi. Nguyên nhân của nó đương nhiên là do một số cơ quan hữu quan của Nhà nước không làm đến nơi đến chốn. Nhiều khi cũng chính vì vậy mà một số nhà sản xuất vô đạo đức phát tài, làm cho một số người này có cơ hội lừa bịp các cơ quan quyền lực và gây áp lực cho các cơ quan này để hại công lợi tư. Kết quả của nó là hiện tượng tội phạm đã ăn sâu vào kinh tế nước nhà, tình hình này thật vô cùng nguy hiểm. Trong cuộc đấu tranh với những hiện tượng này, Chính phủ phải huy động tất cả các lực lượng hiện có.

Chúng ta còn cần phải kết hợp dự toán đã thông qua với tình hình thẩm định các dự án luật có liên quan đến lĩnh vực này để thảo luận nhiều lần chính sách kinh tế Chính phủ. Nhưng chỉ có nằm trong cơ chế quản lý nhà nước thống nhất, không một địa phương nào làm khác đi và công tác của cơ quan quyền lực các cấp đều phải phục tùng một mục tiêu: Các địa phương phải ủng hộ sự thống nhất và hoàn chỉnh đất nước và luật thị trường thì chính sách này mới thực sự có kết quả. Tôi rất tôn trọng sự tự chủ của các khu vực. Tôi cho rằng, đây là con đường quang minh chính đại để phát triển liên bang này. Nhưng những hiện tượng mang tính vô nguyên tắc và chồng chéo tiêu chuẩn của các chủ thể đối với Liên bang là rất nguy hiểm, không thể tiếp thu và rất có hại. Những quy tắc và sự bình đẳng của các định ước chủ thể Liên bang cần phải lấy mối liên hệ giữa Chính phủ Trung ương và cơ quan quyền lực địa phương làm cơ sở. Trong khi gặp gỡ các nghị sĩ, chúng tôi đã nói tới vấn đề này. Quyết định của Trung ương đối với chính sách mà mỗi chủ đề Liên bang không nên áp đặt mà nên tuỳ theo tình hình kinh tế thực tế của chủ thể Liên bang. Kỷ luật kinh tế, chế độ pháp luật thống nhất và có trách nhiệm với nhau chính là ba bộ phận cấu thành quan trọng nhất của chính sách dân tộc nước ta.

Tôi đặc biệt nói đến vấn đề bắc Kapkaz. Một năm nay, tình hình ở khu vực này xấu đi. Tất cả chúng ta đều nhìn thấy các nước cộng hoà như Chechnya, bắc Osetchia, Inguxtan, Kara Khayitomxk… đều là những mắt xích trong cả chuỗi dài. Những xung đột vốn có chưa được giải quyết tất nhiên sẽ dẫn tới những xung đột mới. Dagetxtan chính là một vấn đề. Trong Uỷ ban Liên bang, tôi đã nói rất cặn kẽ về tình thế của Dagetxtan rồi. Người lãnh đạo khu vực đang chờ đợi các cơ quan thực thi pháp luật cần áp dụng các biện pháp nghiêm khắc để đối phó với các phần tử khủng bố. Đã thảo luận đến khả năng tiến hành tình trạng khẩn cấp ở nơi đó.

Hôm nay, từ sáng đến giờ, chúng ta cũng đã bàn kỹ về vấn đề này. Cũng có người trong số các ngài yêu cầu nhanh chóng dựa vào biện pháp tình trạng khẩn cấp để giải quyết vấn đề này. Tôi cho rằng, không cần phải áp dụng biện pháp cực đoan này chúng ta cũng có thể làm dịu xung đột và loại trừ tận gốc xung đột, cần phải làm như vậy. Chúng ta hãy để Hội đồng Liên bang thi hành chế độ luật pháp đặc biệt ở những "điểm nóng" này.

Tôi cũng muốn ngay lập tức chú ý đáp ứng lời thỉnh cầu của tôi để Viện Kiểm sát phân tích tình hình mà chúng ta gặp phải hôm nay. Chúng ta hãy nhanh chóng căn cứ vào luật pháp hiện hành để hành động.

Chúng ta không chỉ đấu tranh với chủ nghĩa khủng bố mà còn phải loại trừ tận gốc nguyên nhân kinh tế xã hội của hiện tượng này. Gần đây, Uỷ ban về bắc Kapkaz nước ta đã bắt đầu hoạt động. Uỷ ban này phụ trách giải quyết một loạt vấn đề bao gồm cả quân sự, chính trị và kinh tế xã hội.

Sự toàn vẹn lãnh thổ Nga không thể là vấn đề đưa ra thảo luận, mà cũng không phải là vấn đề đem ra bàn bạc định giá hoặc tiến hành khủng bố với những kẻ xâm hại sự toàn vẹn lãnh thổ. Chúng ta sẽ động viên tất cả những biện pháp hiện có của mình để hành động một cách nghiêm túc.

Lại nói về chính sách đối ngoại của nước ta, chính sách này vẫn không hề thay đổi, đó là quyền lực của tổng thống, Chính phủ không hề ảnh hưởng gì tới chính sách đó. Xuất phát từ một số phương diện dưới đây, tôi muốn nói thêm về vấn đề này.

Thứ nhất, những nỗ lực ngoại giao của nước ta cuối cùng phải giành thắng lợi, nếu có thể nói được như vậy. Các quan chức ngoại giao cần nhớ rằng, kết quả của họ trước tiên là phải tạo điều kiện thuận lợi để chiếm lĩnh thị trường bên ngoài cho các xí nghiệp trong nước.

Thứ hai, bảo vệ lợi ích của Nga ở nước ngoài là nhiệm vụ ưu tiên. Chúng ta không có quyền cho phép người khác chà đạp lên quyền lợi của công dân nước ta và coi họ như những công dân loại hai. Vì vậy, chúng ta có thể áp dụng mọi biện pháp ngoại giao truyền thống tới biện pháp mậu dịch kinh tế nghiêm khắc. Tất cả mọi người cần nhớ rằng, bài xích nước Nga là việc không thể làm được và cũng không có kết quả gì.

Nhiệm vụ của chính sách đối ngoại là nâng cao uy tín của nước Nga. Nếu không làm như vậy, chúng ta vừa không bảo vệ được công dân nước mình, vừa không thể giúp được ngành xuất khẩu nước ta. Do đó, từ nay về sau, chúng ta phải tích cực tham gia gìn giữ hòa bình và hành động, tham gia hoạt động các tổ chức khu vực và quốc tế.

Mặc dù đang tồn tại rất nhiều điều phỏng đoán đối với Putin, nhưng ông ta đã qua được cửa ải Duma quốc gia một cách thuận lợi.

Với 233 phiếu thuận trong lần biểu quyết thứ nhất, Duma quốc gia Nga đã thông qua chấp nhận việc đề cử Putin làm Thủ tướng của Tổng thống Nga Yeltsin. Chính phủ Putin cũng là chính phủ thứ ba trong năm 1999 của Nga chính thức bước lên vũ đài.

Cuộc vận động bầu cử của Putin xem ra đã thành công, trên thực tế, trước khi Duma biểu quyết thông qua, việc này đã được biết trước. Sau hai cuộc thương thuyết con thoi của Putin với Đảng đoàn Nghị sĩ và đoàn Nghị sĩ, các đảng phái như "Nước Nga - ngôi nhà chung của chúng ta", "Khu vực Nga" và Đảng Tự do dân chủ đều biểu thị rõ ràng sự ủng hộ đối với Putin. Mà trước khi biểu quyết, Đảng Cộng sản Nga và tập đoàn Yabloko với thái độ không rõ ràng cũng đã đều giao "quyển lựa chọn" cho bản thân các nghị sĩ, điều này trên thực tế cũng là sự bật đèn xanh cho Putin vượt qua cửa ải.

Phiếu tuy đã bỏ rồi, những suy nghĩ trong lòng người bỏ phiếu lại không giống nhau. Trong buổi trả lời phỏng vấn của đại diện toàn quyền Duma quốc gia Nga, ông Kochenkov, Tổng thống Nga nói rằng, hôm nay Duma quốc gia bỏ phiếu bầu Putin làm Thủ tướng Nga "trong một mức độ nào đó nói lên rằng, phiếu mà các nghị sĩ bầu không phải là phiếu bầu cho Putin mà khả năng phiếu này là để bảo toàn việc tham gia bầu cử trên vị trí là những nghị sĩ của Duma quốc gia".

Ông nói, các nghị sĩ đã tính toán rất chi li. "Tôi biết rằng giữa các nhà lãnh đạo Đảng, đoàn Nghị viện đã có một hiệp định khó khăn - ai bỏ bao nhiêu phiếu mới có thể đạt được sự cân bằng tối thiểu". "Dự đoán của chúng ta là nếu Putin giành được đủ số phiếu chỉ trong một lần thì sự cân bằng này sẽ ở mức độ thấp nhất". Điều này nói lên có rất ít nghị sĩ ưa thích nhân vật Putin, họ không hiểu ông ta lắm, trên thực tế, họ chỉ biết ông ta gặp gỡ Đảng đoàn các Nghị sĩ mà thôi. Nhưng về mặt tổng thể mà nói, "thái độ với ông ta là tích cực".

Nhưng các quan chức địa phương lại rất hoan nghênh, Thống đốc bang Tomxk, Chủ tịch Hội Liên hợp khu vực ở Xibir Victo Khrexu sau khi Duma thông qua việc bầu Putin làm Thủ tướng đã bình luận: "Vladimir Putin có đầy đủ các tố chất cần thiết để trở thành một thủ tướng ưu tú của Nga".

Khretxu nói: "Putin nắm được tất cả các điều kiện mà các khu vực dựa vào đó để sinh tồn, đang làm rõ mối quan hệ giữa các dự toán và ông cũng không hề quên các Hiệp nghị". Để chứng minh, ông ta đã nêu một ví dụ: Thứ sáu tuần trước, khi tham gia Hội nghị Văn phòng Liên hợp "Hiệp nghị Xibir", Putin đã đồng ý dành cho thành phố này một quy chế khoa học và giáo dục, đặc biệt ngày hôm sau ông đã ký những quyết định có liên quan. Khretxu nói đùa rằng những người tham gia Hội nghị "Hiệp hội Xibir" là một điềm báo cho sự trường thọ về chính trị. Ông mỉm cười nói: "Trong tất cả các thủ tướng Nga, chỉ có Checnomodin đã từng tham gia hội nghị này, mà chính ông là người giữ chức vụ trên vũ đài chính trị thời gian lâu nhất. Điều đó có nghĩa là Putin - người đã từng tham gia hội nghị này cũng có thể giữ vị trí lâu dài trong Chính phủ.

Thị trưởng Saint Petersburg Yakovlev rất hài lòng với việc Duma quốc gia chỉ một lần bỏ phiếu đã thông qua việc bổ nhiệm Putin làm Thủ tướng. Chủ nhiệm Văn phòng Báo chí của Thị trưởng nói rằng trước bầu cử một tuần, Thị trưởng Saint Petersburg cũng đã nói kết quả bầu cử thủ tướng như vậy. Lời tiên đoán của ông ta đã thành sự thực.

Khi nói về thủ tướng mới, Thị trưởng đã nhấn mạnh Putin có kinh nghiệm công tác thực tế ở các khu vực cụ thể. Putin đã từng là phó thị trưởng Saint Petersburg. Ông đánh giá cao tố chất nghiệp vụ của thủ tướng mới: "Từ trước tới nay ông chưa hề gây xung đột với ai và hành động rất chặt chẽ, cẩn thận". Ngày 17/8, Thị trưởng Saint Petersburg đã tổ chức gặp gỡ với thủ tướng mới theo kế hoạch.

Những nhà lãnh đạo "phong trào nước Nga - ngôi nhà chung của chúng ta" và Đảng Tự do dân chủ trong Duma quốc gia Nga cũng hài lòng với kết quả phiếu bầu thủ tướng mới của Duma quốc gia, đồng thời cũng tính tới khả năng vào ngày 19/12 sẽ đồng thời bầu cử cả Duma quốc gia và tổng thống.

Luzkov cho rằng việc Duma ủng hộ bỏ phiếu bầu Putin làm Thủ tướng nói lên rằng, tình hình có khả năng phát triển theo hướng ổn định. "Hiện nay, biên giới giữa Chechnya và Dagextan đang phát sinh đối kháng, các công dân của chúng ta đang đứng trước sự hy sinh, tình hình kinh tế và xã hội ngày càng nghiêm trọng, nhất thiết phải giải quyết vấn đề xây dựng một thể chế quản lý nhà nước có hiệu quả, do đó Nhà nước cần phải có một vị thủ tướng hợp pháp đã được Quốc hội phê chuẩn". Ông còn cho rằng, sứ mệnh này không nghi ngờ gì nữa, đó là một nhân tố tích cực.

Người lãnh đạo Đoàn Nghị sĩ Nông nghiệp Nikola Khalitonov cho rằng kết quả bỏ phiếu ngày hôm nay thể hiện mọi người đã tín nhiệm Putin, nhưng ông cũng tỏ vẻ hoài nghi Chính phủ nhiệm kỳ này chỉ có thể làm việc đến khi bầu cử nghị viện.

Người lãnh đạo Đảng đoàn Nghị sĩ "khu vực Nga" Molotov nói: "Hiện nay, việc chúng ta cần phải làm là hãy bỏ phiếu cho Putin, mọi việc khác hãy quên đi và cần tích cực làm việc".

Ông còn nói rằng: "Sự thực là chúng ta chẳng có gì để thảo luận. Chúng ta không biết kế hoạch của Putin, chúng ta không thể tìm hiểu con người Putin, chúng ta cũng không biết liệu ông ta làm việc tốt hơn hay xấu hơn so với Stepasin".

Lời phát biểu của ông đại diện cho ý kiến của nhiều người trong Duma, các nghị sĩ đều không muốn làm ảnh hưởng tới công tác chuẩn bị để tiến hành bầu cử vào ngày 19/12 của họ. Nếu như trong lần bỏ phiếu thứ ba mà Putin vẫn bị phủ quyết thì có khả năng tiến hành cuộc tuyển cử mới. Điều này có lẽ sẽ không làm thay đổi gì nhiều lắm đối với thời gian tuyển cử đã định, nhưng hình như không có nghị sĩ nào muốn bỏ lỡ cơ hội lợi dụng quyền hạn tổng bầu cử. Các nghị sĩ còn nhận thức rằng, dù gì đi chăng nữa, họ cũng chẳng có cách nào để gây ảnh hưởng việc bỏ phiếu bầu vị thủ tướng mới mà Yeltsin đã lựa chọn.

Cách nhìn nhận của các nghị sĩ mỗi người mỗi khác, nhưng qua đó có thể thấy rằng, việc bước qua cửa ải một cách thuận lợi của Putin không có nghĩa là cục diện chính trị Nga đã có sự thay đổi lớn lao, hàm chứa trong đó chỉ là chậm lại khủng hoảng Chính phủ mới dẫn tới xu thế nguy hiểm của việc biến động cục diện chính trị.

Trước tiên, điều đó không nói lên chính trị Nga đã đi vào thế ổn định, cũng không nói được mâu thuẫn giữa một lực lượng chính trị nào đó đối với Tổng thống Yeltsin đã có sự hòa hoãn. Mọi người đều biết rằng, lực lượng cánh tả đứng đầu là Đảng Cộng sản Nga vẫn cứ là phái đối lập chủ yếu của Tổng thống Yeltsin, nhưng tình hình hiện nay đã thay đổi. Cùng với sự nhanh chóng đi lên của lực lượng trung tả mà đại biểu là phong trào "Tổ quốc", Tổng thống Yeltsin đã lún sâu vào hoàn cảnh bị động của "cuộc chiến hai mặt". Đặc biệt là sự liên hợp của phong trào "Tổ quốc" với phong trào "Toàn Nga" đã trở thành một cuộc tổng tuyển cử tương lai của Tổng thống Yeltsin. Để xoay chuyển cục diện bất lợi này, Yeltsin mới giải tán Chính phủ Stepasin, Putin lên làm Thủ tướng cũng không thể làm cho tình thế cuộc tổng tuyển cử thay đổi về căn bản, cũng không thể hóa giải được mâu thuẫn giữa Tổng thống với lực lượng phái trung và phái phản đối cánh tả. Do đó, cùng với việc từng bước triển khai cuộc vận động tổng tuyển cử Duma và Tổng thống, xu thế cuộc đấu tranh trên chính trường Nga ngày càng diễn ra ác liệt là điều khó tránh khỏi.

Mặt khác, việc bước qua cửa ải một cách thuận lợi của Putin cho thấy lực lượng chính trị các phe phái đã không thể bị vướng vào "vấn đề chiến thuật" đã lặp đi lặp lại của Chính phủ, mà là tập trung sự chú ý vào "mục tiêu chiến lược" của cuộc tổng tuyển cử bầu Duma và tổng thống. Trước mắt, việc tranh thủ để giành thắng lợi trong cuộc tổng tuyển cử này đã trở thành "đại sự hàng đầu" của các lực lượng chính trị, các phe phái. Phản ứng đầu tiên sau khi nhận được tin Yeltsin cử Putin vào chức vụ Thủ tướng Nga của Chủ tịch Duma quốc gia Seleznikov là "để đảm bảo cho bầu cử Duma đúng thời gian đã quy định, nếu như ngày mai bỏ phiếu, tôi sẽ bỏ một phiếu cho Putin". Lời nói của ông trên thực tế tiêu biểu cho nhận thức chung của đa số lực lượng chính trị Nga. Tóm lại việc Putin được Duma biểu quyết thông qua lần thứ nhất chỉ có thể xem là cuộc khủng hoảng Chính phủ mới tạm thời kết thúc, nhưng cùng với bầu cử Duma và Tổng thống đang tới gần, giữa các lực lượng chính trị của các phe phái sẽ lại triển khai cuộc đấu tranh và so tài ngày càng ác liệt hơn.

Các quốc gia khác nhìn nhận việc Putin lên làm Thủ tướng mới như thế nào?

Ngày 16/8, bản tin thời sự Nhật Bản đã phát đi bài viết nhan đề: "Duma quốc gia Nga phê chuẩn thủ tướng mới…", nêu lên rằng:

"Đối với Tổng thống Nga Yeltsin - vị lãnh đạo chính trị chuyên quyền luôn thay đổi thủ tướng và giữ thái độ đối địch với Duma quốc gia cho rằng sở dĩ chỉ thông qua một lần đã phê chuẩn Putin làm Thủ tướng, chẳng qua chỉ là các phe phái muốn tránh sự đối chọi không cần thiết với Chính phủ, dốc sức vào việc chuẩn bị cho bầu cử Duma vào cuối năm".

Căn cứ vào quy định của Hiến pháp, nếu Duma quốc gia ba lần còn quy định thêm, trong tình hình đó, thời gian bầu cử sẽ được tiến hành vào ngày chủ nhật tuần đầu tiên sau 3 tháng kể từ ngày bị giải tán. Suy nghĩ cặn kẽ hơn sẽ thấy rằng nếu như lại thông qua hai lần bỏ phiếu bầu thủ tướng nữa thì ngay trong cuối tháng đó giải tán Duma, cuộc bầu cử sẽ được tiến hành vào cuối tháng 11, điều này cũng không lệch mấy so với thời gian bầu cử được dự định lúc đầu vào 19/12.

Nhưng nếu Duma bị giải tán, các phe phái nhất thiết trong vòng 3 tháng phải bãi bỏ đặc quyền tranh cử của nghị sĩ. Các phe phái hình như đều cho rằng nếu như nhất trí tiến hành bầu cử trong cùng một thời gian, duy trì các điều kiện có lợi là thượng sách, mà không muốn mạo hiểm bởi những rủi ro của việc bị giải tán.

Phái cộng sản lớn nhất trong Duma chống lại thế lực Tổng thống, kể từ khi bị "thất bại" trong cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm Tổng thống vào tháng 5 đã mất đi cơ hội tiến công Chính phủ, đây cũng là một nhân tố quan trọng. Có thể nói rằng, lần phê chuẩn Thủ tướng mới của Duma quốc gia này một lần nữa lại bộc lộ sự thiếu khả năng khống chế đối với Chính phủ".

Kênh thời sự này còn phát đi một bài khác với nhan đề: "Vị Tổng thống càng ngày càng bị cô lập", trong đó có đoạn:

"Duma quốc gia chỉ một lần biểu quyết đã dễ dàng thông qua việc bổ nhiệm Putin làm Thủ tướng. Đây là một phản ứng không mấy vui vẻ của dư luận và nghị viện đối với một tổng thống luôn thay đổi thủ tướng. Đối với Tổng thống Yeltsin mà nói, điều này còn cách tương đối xa sự thắng lợi về mặt chính trị.

"Ngược lại, đối với những hành vi chuyên chế, độc đoán của một vị tổng thống không cần nêu rõ lý do đã cách chức thủ tướng trước, phái cải cách cũng đã đề ra yêu cầu phải sửa đổi Hiến pháp để hạn chế bớt quyền lực quá rộng lớn của tổng thống. Sự cô lập của phe cánh tổng thống càng ngày càng rõ ràng".

"Hãy cứ cho rằng, đối mặt với cuộc bầu cử Duma quốc gia vào tháng 12, Tổng thống Yeltsin đã lấy Putin - người đã từng là Cục trưởng Cục An ninh Liên bang làm Thủ tướng, xây dựng lại thể chế, để phản kích lại phái tả và phái trung lập đang chiếm ưu thế.

"Nhưng, chớ có hy vọng vào Thị trưởng Mátxcơva Ruzkov trong địa vị tổng thống nhiệm kỳ sau sẽ xây dựng một liên minh tuyển cử của thế lực trung gian. Mà theo chỗ được biết, vị thị trưởng này đã tranh thủ được Primakov, vị thủ tướng trước đã duy trì được sự ủng hộ mạnh mẽ. Đảng Cộng sản, một thế lực lớn nhất trong Duma quốc gia cũng sẽ lấy sự hỗn loạn trong kinh tế làm bối cảnh để thu hút số phiếu bầu của người bất mãn với Yeltsin, mưu đồ giành thắng lợi trong cuộc bầu cử Duma quốc gia và sửa đổi Hiến pháp".

"Tổng thống Yeltsin không có một đảng chấp chính của riêng mình, mà do chịu ảnh hưởng của lần cách chức thủ tướng này, chính đảng của phái cải cách mà Yeltsin dựa vào không nghi ngờ gì nữa cần phải tiếp tục chiến đấu gian khổ. Nếu như trong cuộc bầu cử Duma quốc gia mà thế lực của phái cải cách bị hạ thấp thì mục tiêu thực hiện "Putin trở thành tổng thống" trong cuộc bầu cử tổng thống vào mùa hè năm tới sẽ trở nên ngày càng xa vời".

Trong chính giới cũng đã xuất hiện sự lo lắng: Tổng thống Yeltsin lấy tình hình Kapkaz căng thẳng để làm cái cớ nhằm gây hành động khác thường mưu đồ làm chậm cuộc bầu cử. Sự ra đời của nội các Putin cũng có khả năng trở thành sự bắt đầu hỗn loạn cục diện nước Nga.

Hãng tin của Pháp phân tích rằng: "Sự sắp đặt của tổng thống Nga thật là mạo hiểm". Hãng tin còn nói: "Các nhà phân tích chính trị hôm nay nói rằng, Tổng thống Nga Yeltsin chỉ trong vòng 17 tháng đã thay tới vị Thủ tướng thứ năm thật là mạo hiểm, hành động này của ông ta đều nhằm duy trì những lợi ích của những kẻ theo đuôi ông ta chứ không phải lợi ích quốc gia.

Các nhà phân tích nói rằng, Vladimir Putin - người phụ trách an ninh quốc gia KGB của thời đại Liên Xô, bầu ông ta làm quyền Thủ tướng chỉ làm tăng lên khả năng áp dụng các biện pháp "vi phạm Hiến pháp", điều này có khả năng phá hoại cuộc bầu cử Nghị viện dự định tiến hành vào ngày 19/12.

Đồng thời với việc này, cục diện căng thẳng về chính trị nước Nga ngày càng gia tăng. Tập đoàn mới rất mạnh mẽ do Thị trưởng Mátxcơva - người rất được dân chúng hoan nghênh và những nhà lãnh đạo khác lập ra khó có thể xử lý được xung đột mới phát sinh ở bắc Kapkaz. Sự phát triển của động thái này rất có thể thúc đẩy Nga tuyên bố thi hành tình trạng khẩn cấp.

Các nhà phê bình luận ra rằng, quyết định của Yeltsin chịu ảnh hưởng của người trong "gia tộc" - tức là những người "tâm phúc" của ông ta. Họ nói rằng, trong số đó bao gồm cả con gái của Yeltsin là Tachiana Chiaslenko, Chủ nhiệm Văn phòng Vorodin, nhà tài phiệt Beredovxki và Abulamovic. Động cơ chủ yếu của những người này là đảm bảo cho Nga có một người kế cận có thể làm cho họ miễn bị khởi tố. Makharenko thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chính trị Nga nói: "Stepasin hiển nhiên không thể làm cho những lực lượng ủng hộ chính quyền Yeltsin đoàn kết nhất trí trước khi bầu cử Nghị viện, cũng không thể hiện được nó có năng lực bảo vệ cho lợi ích của Yeltsin và những người tâm phúc của ông ta.

Ngày 10/8, báo Bưu điện Washington của Mỹ với hàng tít lớn viết rằng: "Các nhà phân tích đánh giá nhân sự trong điện Kremlin càng làm cho nước Mỹ thất vọng", toàn văn như sau:

Chỉ trước đây hai tuần, Thủ tướng Nga lúc đó là Stepasin trong một bữa tiệc tại khách sạn sang trọng Wylat ở Washington khi đứng trước những đại diện thuộc giới công nghiệp Mỹ đã trả lời về vấn đề Chính phủ của ông liệu có muốn thi hành một phán quyết đối với một công ty rất có quyền thế của Nga hay không.

Stepasin nói, ông không hề chịu ơn một tập đoàn xí nghiệp nào - những người mang danh là những nhà chấp chính hàng đầu có quan hệ rất mật thiết với Yeltsin. Sau đó, ông ta cười mà nói rằng, ông hy vọng những lời nói này của ông ta không mạo phạm những tập đoàn thăm nước ngoài trở về chưa kịp làm gì thì ngày hôm qua, Tổng thống Yeltsin đã bãi chức ông. Chuyến viếng thăm này của ông được coi là dịp đầu tiên để ông làm quen với Tổng thống Mỹ Clinton, Phó Tổng thống Al Gore và những thành viên cao cấp khác của Chính phủ Clinton. Hôm qua, trong một cuộc họp báo được Nghị viện tổ chức, một nhà báo kiến nghị, cơ cấu hai nước liên hợp giải quyết khủng hoảng được gọi là Uỷ ban A.Go - Checnomukdin hiện nay đã trải qua bốn đời thủ tướng nên gọi nó là Ủy ban A.Go - "Điền vào chỗ trống Ital".

Đa số những nhà báo cho rằng màn kịch tranh nhau ghế thượng tầng Chính phủ Nga làm căng thẳng thêm vấn đề các nhà quyết sách ngoại giao Mỹ phải làm quen với ban lãnh đạo mềm yếu. Vì luôn kiên quyết ủng hộ Yeltsin mà Mỹ phải chịu mạo hiểm. Nhưng hiện thực đang phơi bày trước mắt là: Yeltsin càng trở nên tráo trở, mà xem ra ông ta cũng không đủ sức để giải quyết vấn đề xác định người kế tục ông ta.

Thomas Graham - chuyên viên nghiên cứu cao cấp của Hiệp hội Quỹ Hòa bình Quốc tế Khanaki nói rằng: "Trước khi nhân sự nước Nga thay đổi, bạn rất khó làm được việc gì. Đây không phải là vấn đề công việc ngoại giao mà điện Kremlin tập trung vào mà chính là đang tập trung vào vấn đề sinh tồn của chính trị và một tập đoàn nhỏ".

Nhưng việc chuyển giao quyền lực của Nga cũng như sự nghi hoặc về quyền lực trước mắt đều khiến cho người ta lo lắng. Graham nói rằng, những người ra ứng cử chủ yếu trong cuộc bầu cử tổng thống năm tới là "một đảng viên cộng sản, một gián điệp cao thủ, và một thị trưởng tham ô thối nát". Giáo sư học viện Venxuli Gotman nói: "Sau 8 năm, Nga phát động cải cách, hãy để cho chúng ta xem cuối cùng giải quyết được vấn đề gì, xem ra vẫn chưa thấy điều gì tốt đẹp nhất, chẳng có ai làm việc đúng đắn cả".

Về phía các quan chức, Chính phủ Clinton đang rất bình tĩnh xử lý việc Stepasin bị bãi chức.

Người phát ngôn của Quốc hội Mỹ nói rằng: "Tôi cho rằng, chúng ta không nên quá coi trọng việc này. Nước Mỹ sẽ tiếp tục thúc đẩy việc khống chế quân sự và cải cách kinh tế. Người đứng đầu chính phủ thực sự phải thường xuyên thay đổi. Nhưng, giữa các chính phủ phải tiến hành hợp tác trên các vấn đề mang tính thực tiễn và cùng nhau quan tâm. Đúng như một câu châm ngôn nổi tiếng: Mỗi nước phải hành động căn cứ vào lợi ích của nước mình chứ không phải theo ý muốn của người khác.

Các quan chức chính phủ khác cũng cho rằng việc Stepasin bị bãi chức, họ không cảm thấy bất ngờ.

Theo một trợ lý Nhà Trắng, điều họ quan tâm là mục tiêu cụ thể, chứ không phải quan tâm ai lên ai xuống ở Kremlin". Họ mong muốn hợp tác có hiệu quả với Putin - người kết tục Stepasin.

Tháng 6 năm nay, Putin gặp Phó Quốc vụ khanh Mỹ Talbott đã góp phần giải quyết cuộc khủng hoảng xảy ra khi quân đội Nga tiến vào sân bay Pritxtina ở Kosovo. Ông đã nói chuyện điện thoại với Bogo - Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ sau Hội nghị Thượng đỉnh tổ chức vào trung tuần tháng 6 giữa Clinton và Yeltsin. Trong thời gian Stepasin thăm Washington gần đây, hai bên tuyên bố Putin và Bogo sẽ bắt tay vào giải quyết tranh chấp về một số vụ gián điệp Nga gây ra tại Mỹ.

Một quan chức Quốc vụ viện nhận xét: "Ông ta rất thông minh, ép người khác có tình có lý, song liệu ông ta có được sự ủng hộ của mọi người trong tuyển cử hoặc về chính trị hay không thì còn phải chờ xem. Putin nhậm chức trong tình hình xung đột không ngừng gia tăng giữa quân đội Nga và miền Nam nước Nga với quân du kích Islam của Dagextan, một tỉnh tiếp giáp với Chechnya ly khai. Các quan chức Mỹ lo lắng, cuộc chiến này đã dự báo tái diễn cuộc xung đột Chechnya đẫm máu".

Robin nói: "Chúng ta đang theo dõi chặt chẽ tình hình ở đó, rõ ràng Dagextan là một vùng cực kỳ nhạy cảm. Tình hình đó vô cùng phức tạp. Sự bùng nổ xung đột kiểu như Chechnya cùng những hành động của Yeltsin khiến các chuyên gia về vấn đề Nga phê phán Chính phủ Clinton. Họ nói, Chính phủ Clinton đã quá mạo hiểm để ủng hộ cá nhân Yeltsin.

Giáo sư Graham của Học viện Wensli cho rằng do sai lầm này, lợi ích của Mỹ trong tương lai sẽ bị phương hại, dù Yetlsin có giữ lời hứa trong nhiều vấn đề then chốt. "Đáng lẽ ngay từ đầu Mỹ phải áp dụng chính sách cứng rắn". Điều này ít ra cũng có thể xem xét ngay từ khi Yeltsin quyết định nã pháo vào tòa nhà Quốc hội năm 1993. Ông nói: "Chúng ta đã mất đi niềm tin". Một quan chức Mỹ bác lại, ngoài việc ủng hộ Yeltsin ra không còn cách lựa chọn nào khác. "Ông ấy là Tổng thống của một quốc gia. Không cần chúng ta phải can thiệp nhỏ nhặt vào việc chính trị của Nga".