chương 13

Sáng hôm sau, khi về tới huyện, Lộc đi thẳng vào nhà trong, tuy ở Công đường các thầy thơ lại đã đương lúi húi làm việc, và dân đã đứng đợi đông đen nghịt ở ngoài hiên.
Nét mặt bơ phờ, chàng vào buồng nằm nghỉ, vì đêm hôm trước, chàng thức suốt sáng không chợp mắt.
Thấy Chàng kêu ốm, vợ buôn rầu theo vào buông, hỏi thăm. Lộc biết vợ có tính hay lo Sợ nên Cười gượng nói:
- Không, tôi không sao đâu, chỉ nhức đầu qua loa thôi, thê nào lát nữa cũng khỏi Vợ vẫn không được trên lòng nói đi mời thầy lang thì Chàng gạt:
- ấy, đề Vậy thì tôi khỏi, Chớ mợ mà đi rước thầy lang Về thì bệnh lên rầm rầm ngay bây giờ.
Câu nói đùa khiên người vợ cười khanh khách rời vui vẻ hỏi:
- Cậu đi Hà Nội sao không mua lấy Vài Cân lên để mẹ xơi.
- ấy, tôi quên đấy mợ ạ.
Hai người lặng trên, hai tâm hồn cùng đương rung động bởi những y nghĩ ngâm ngâm.
Lộc lấy làm lạ rằng vợ bỗng lại có cái tính ôn tôn đáng quy như mấy năm mới cưới Phải, ba năm đầu, ái tình chân thật lặng lẽ của người vợ trẻ đã đem đền trong gia đình chàng nền hạnh phúc êm đềm đầm ấm. Bà án luôn mồm khen ngợi và kề lể với con những đức tính tột của nàng dâu. Muôn đẹp lòng mẹ, chàng đã đổi hẳn, lạnh lùng buồn tẻ, chứ không vui cười nhanh nhẹn như xưa.
Trong khi ấy, Vợ Chàng Vẫn hết SứC Chiều Chuộng đề cố độc chiếm ái tình mà kẻ khác đã cướp mất, hay đương Cùng mình ngấm ngầm san sẻ. Đoạn tình sử của Lộc, nàng đã rõ từ ngày Chưa cùng chàng nên chồng vợ.
Những hôm nàng thấy Chông ít nói, ít cười, lúc nào cũng có dáng tư lự là những hôm nàng mất ăn, mất ngủ, nhưng lại là những hôm nàng trở nên một người đàn bà hoàn toàn âu yêm, vui vẻ đam đang.
Biết Lộc kính trêu mẹ, nàng đề hết tâm trí vào sự phụng dưỡng mẹ chông, nhẹ nhàng từ lời nói cho đến dáng điệu, nhẫn nại đến nỗi đôi khi bà án quá nóng nay mắng nhiếc oan, nàng cũng chỉ ngọt ngào xin lỗi.
Lộc thấy Vậy, Càng ngày Càng thêm vị nề vợ. Có khi chàng đương buôn bực về một việc gì, thoáng thấy Vợ, Chàng phải Cô làm ra mặt vui tươi để vợ khỏi khổ Sở, khỏi ngờ vực rằng mình tưởng tới Mai.
Nhưng mọi sự đều có giới hạn. Nhất là sự miễn cưỡng tự ép mình làm việc gì để tới một mục đích khó khăn. Sau ba năm, chịu biết bao nhẫn nhục, lại đau đớn vì cái chết của hai đứa con, vợ Lộc hình như đổi hẳn tính nết. Mềm mại dịu dàng, nàng trở nên cau có, gắt gỏng; vâng lời kính cẩn, nàng đổi ra hỗn xược, vô lễ....
Như thê trong gần một năm nay rồi, Lộc cũng hơi lấy làm khó chịu nhưng chàng chỉ khuyên can, an ủi chứ không hề mắng, trách giận dữ bao giờ.
Nay bỗng thấy Vợ lại trở lại có tính nết ngôn ngữ, cử chỉ ngày Xưa thì chàng hỏi sao không cam động?
- Cậu ạ, mẹ đi lễ đền Vân đấy.
Sau một tiếng thở dài, chàng trà lời vắn tắt:
- Thê à?
Ngẫm nghĩ một lát, nàng lại nói:
- Đền Vân có tiếng anh linh lắm, cậu ạ.
- Thê à?
- Tôi xin theo hầu mẹ, nhưng mẹ không cho đi.
- Đi làm quái gì?
Câu trà lời cộc cằn của chông khiến vợ lấy làm lạ. Nàng gợi đến chuyện bà án cũng chỉ vì khác hẳn mọi lần, lúc chàng mới về, nàng không thấy Chàng hỏi tới mẹ, người mẹ mà chàng kính trêu, người mẹ có đủ oai quyên bắt con phải cùng nàng kết hôn. Thê mà nay đi Chơi Vê Chàng không hề hỏi qua một câu, không biết rằng mẹ vắng nhà nữa. Chắc đã xay ra sự gì đây? Người đàn bà, nhất là người trêu bao giờ cũng là một nhà tâm ly học trông rõ lòng người, như là trông vào trang giấy Có Chữ:
- CậU ơi, CậU lo nghĩ điều gì thê?
Lộc nhìn vợ đáp:
- Không, có điều gì đâu?
Muôn tránh sự ngờ vực của vợ, Lộc đứng dậy mặc quần áo ra công đường.
Ngôi bàn giấy, LộC Chống tay nghĩ ngợi. Dân cầm đơn vào kêu, chàng vẫy tay trỏ Sang buông thầy lục Sự. Rồi Chàng lây giây Việt Cho HUY bức thư, bức thư bị Mai xé vụn...
Hôm ấy mãi quá mười hai giờ, cà nhà mới ăn cơm sáng, vì còn chờ bà An đi lễ về Nhưng Lộc ăn trước để còn đi nghỉ trưa. Đó là một sự ít khi xay ra:
Mọi lần dầu trễ đến đâu, Lộc cũng chờ mẹ về, mới ăn cơm.
Lộc cô y tránh mặt mẹ, hình như không muôn cùng mẹ nói tới câu chuyện đau đớn có thể làm giam lòng kính trêu Của chàng đôi với mẹ, và làm hư tổn lòng tự ái của mẹ đôi với mình.
Nằm trong buồng, vờ ngủ nghe tiếng cười, câu nói của mẹ, chàng tưởng tượng có giấu bao sự lừa dôi ở trong. Chàng kinh hoang lấy tay bịt lại. LúC buông tay ra, tiếng nói nhu mì êm ái của vợ như an ủi lòng chàng được đôi chút. Nàng nói với mẹ chông:
- Bẩm mẹ, nhà con chỉ cam xoàng đấy thôi, không can gì?
Bà An đáp:
- Cũng nên cẩn thận, quẻ thẻ tôi xin cho cậu ấy không được tốt. Cung gia trạch và cung tật bệnh không được trên.
Cơm nước xong mọi người đều đi nghỉ. Cái huyện nhỏ ở giữa làng bị vùi sâu trong bầu không khí trên lặng, lạnh lùng. Thỉnh thoang chiếc xe lượn qua cổng, tiếng cút kít, một dịp kéo dài rồi xa xa như biên vào quãng sương mù, càng làm tăng vẻ tịch mịch của nơi thôn dã.
Có ai rón rén vào phòng. Lộc vờ nhắm mắt ngủ say.
Một bàn tay mát, đặt trên trán chàng, rối tiếng giày lại Se sẽ rón rén từ trong phòng bước ra ngoài. Lộc chẳng cần trông thấy Cũng biệt đó là Vợ Vào thăm bệnh mình.
Lộc lấy làm khó nghĩ.... Một người vợ vừa hiền hậu, vừa khôn khéo, chàng không thê không trọng được. Đã bao lần bà An khuyên chàng lấy Vợ lẽ, nhưng chàng chỉ có một lời từ chối:
bẩm thời này, lây Vợ lẽ, người ta cười cho Lộc nói thê, nhưng chính Lộc không nghĩ thê Lộc chỉ thương hại, vì nể người vợ đã thành thực trêu mến chàng. ái tình ấy, Chàng không thề đáp lại bằng một ái tình nồng nàn buổi đầu xuân. Nay ái tình Của chàng chỉ có thể đầm ấm mà thôi, chàng nỡ nào còn đem san sẻ với một người vợ lẽ.
Nhiều khi khuyên bào con không được bà án nói sẵng:
- Hay tôi gọi Con Mai về cho anh nhé?
Lộc chỉ đỏ bừng mặt mà không đáp, khiến bà An tưởng còn lưu luyên Mai lắm.
Thực ra Lộc cho Mai là một người bỏ đi, nhất là từ hôm gặp nàng ở cổng nhà họa sĩ Bạch Hài. Song chàng cũng tự an ủi rằng cuộc đời đày đọa chính nàng đã chuộc lấy, nào chàng có chút trách nhiệm gì....
- Trời ơi ?
Tiếng kêu rú lên của Lộc khiên vợ Ở phòng ngoài chạy Vội Vào. Nhưng thây Chàng Vân nằm trên, càng cho là chồng nói mê, nên lại bước ra ngay.
LộC kêu lên như thê, là vì lúc đó trí chàng ôn lại quãng đã qua; Mai rời bỏ nhà chàng trôn đi. Lương tâm chàng cắn rứt. Chàng hôi hận lấy làm thẹn, lấy làm buồn vì những cử chỉ tàn ác của mẹ.... Một người bụng mang dạ chửa Mấy lời Của họa sĩ Bạch Hài còn văng vẳng bên tai chàng.... Lộc mỉm cười nghĩ thầm:
'Cũng còn may Cho ta, cho mẹ ta mà Mai chống lại được sự cám dỗ, mà Mai chịu nổi sức đè nén của sự nghèo hèn, đói rét.... Nêu không thì cái trách nhiệm nặng nề... nay ai mang cho ?
Nhưng biết rằng Mai vẫn giữ được tiết sạch giá trong giữa lúc lầm than, đói khát cũng chẳng hay gì Cho LộC. Lòng chàng chỉ thêm phiền mà mình không thể trêu đường hoàng được nữa thì phỏng có ích gì?
'Thà rằng nó bậy bạ, khôn nạn, đê hèn? ~ Tính ích ky tự nhiên của loài người đã dấn vào tâm trí chàng giữa lúc phân vân những y nghĩ vô ly ây.
Phái? Thà rằng có một quãng chông gai ngáng hẳn con đường ân ái của hai người? Chứ quay Vê đường cũ thì khó khăn lắm, thì không thể được nữa. Vì vợ chàng kia, một người đàn bà đã phó thác tính mệnh và linh hồn trong tay Chàng.
~lthà rằng nó bậy bạ, khôn nạn, đê hèn Vợ chàng không có chỗ nào khiến chàng có thề ghét được. Tuy một đôi khi nàng cãi lại mẹ chàng, song cũng nên nhận xét rằng có một gia đình nào con dâu không bao giờ vô phép với mẹ chồng? Chàng thở dài lẩm bẩm~với lại cũng tại mẹ ta nữa kia.
Từ khi cưới đến nay, lần này là lần thứ nhất, LộC nghĩ tới lỗi của mẹ đối với vợ Chàng tưởng tượng mẹ chàng ra một người đàn bà cay nghiệt, cứng cỏi trong khuôn phép lễ nghi, không bao giờ cam động khi đứng trước những sự đáng thương tâm nhưng ở ngoài vòng luân ly Cô.
~lcái đó Chỉ Vì giáo dục, Vì tập quán, Chứ nào phái lỗi của mẹ ta? ~ Không gì đáng cam động, đáng đau lòng cho ta bằng khi ta tìm hết các lẽ đề tự làm thầy Cãi Cho người mà ta phái kính mến. Một đằng thì lương tâm nó dõng dạc buộc tội, nào nó có xét đến tình mẫu tử? Một đằng thì lời nói văn hoa bóng bẩy Cô tìm những sự kiện có thể làm nhẹ bớt tội lỗi của mẹ. Lộc thở dài:
'Phái, bao nhiêu sự lầm lỡ của mẹ ta nguyên do chỉ ở chỗ quá suy tôn cổ tục, quá thiên trọng tập quán. Mẹ ta đuổi Mai cũng chỉ vì thê, chứ khi nào mẹ ta tàn ác được đến thêm Một hôi trống hầu? Lộc như ở cõi mộng quay Về nơi hiện tại. Trở dậy rửa mặt, mặc áo, chàng ra công đường. Chàng muôn làm việc thực nhiều, để bắt tâm trí phái luôn luôn nghĩ tới việc công, mà rời bỏ việc tư ra.
Tan hầu đã lâu, nha lại đã ra về cà. Lộc vẫn còn lúi húi ngôi ở bàn giấy. Chàng tân mẩn giở cái hồ sơ ra xem lại một lượt, tuy Việc Chăng đó Chi quan hệ.
- Ông Huyện?
Nghe tiếng gọi, chàng giật mình quay lại.
Bà An đứng ngay bên cạnh.
- Bẩm mẹ.... bào con điều gì?
Bà An thở dài, nói:
- Tôi buôn lắm, cậu ạ. Hôm nay tôi đi lễ Xin cho cậu phái quẻ thẻ xấu quá.
Lộc đáp:
- Bẩm mẹ, đã chắc đâu là đúng.
- Đền Vân thiêng lắm kia cậu ạ. Thẻ xin ở đấy bao giờ cũng nghiêm. Chứ quẻ thẻ này thì mẹ lo cho đường tử tức của con lắm.
Lộc đương giận mẹ, thê mà nghe giọng mẹ run run cũng phái đem lòng thương Chàng toan tìm lời an ủi, thì bà An lại nói thêm:
- Mẹ đi xem bói, thầy bói Cũng bào Vì Có kẻ thù oán, nên Cậu khó lòng mà có được Lộc mỉm cười:
- Con chà có ai thù oán hết?
Bà An đăm đăm nhìn con khẽ nói:
-Thê mẹ con con Mai?
Lộc đứng lặng hồi lâu, không đáp, như bị nghẹn lời. Chàng đã cô tránh không đáp, như chuyện Mai với mẹ, ai ngờ lại chính mẹ gợi ra khiên chàng ngây ngất cà người. Lạnh lùng chàng đáp :
- Đôi với người ta con chà làm gì nên tội mà người ta thù oán con.
Mẹ nhìn con có vẽ nghĩ ngợi, lo sợ. Con nhìn mẹ ra chiều ân hận vì lời nói trách móc của mình. Bỗng Lộc ngôi phịch xuống ghế, bưng mặt khóc. Bà án cũng kéo ghê ngồi bên cạnh con, rồi hỏi.
- Con có chuyện gì, cứ nói cho mẹ biết can chi mà phiền muộn, sinh ốm người.
Lộc lau nước mắt, rồi như ông quan tòa, cất giọng nghiêm nghị hỏi mẹ:
- Thưa mẹ, nêu con người ta chết thì mẹ có hôi hận gì không?
Bà án nhìn con, cặp mắt răn reo sáng quắt. Bà thừa biết con đã rõ hết đầu đuôi câu chuyện ngày Xưa. Bà An lại cũng biết rằng mẹ con Mai còn sống. Bà bào Lộc:
- Chắc con oán mẹ lắm?
Không trà lời, Lộc lạnh lùng nói:
- Ở vào địa vị Mai khi bị mẹ đuổi ra khỏi nhà con, mà không có nghị lực, không thực có ái tình đôi với người trêu thì Chắc đã bị Sa xuống nơi vực sâu hoang thẳm rồi....
- Thì cậu biết đâu rằng nó giữ được một lòng một dạvới cậu?
- Bẩm con biết. Con biết nhiều hơn nữa. Con biết rằng nhiều người giàu sang gấp mấy lân Con muôn lấy người ta làm vợ, mà người ta chỉ có một lời từ chối và cam chịu ở canh nghèo nàn đói rét. Trong khi ấy thì Con vui thú Canh gia đình đầm ấm với vợ mới.... mẹ cưới cho.
Lộc cam động quá phái ngừng lời. Bà án lãnh đạm nhìn con không nói.
- Con còn biết nhiều điều nữa. Chẳng hạn con biết rằng bây giờ người ta ở cùng với em, cùng con người ta, tiết vẫn sạch, giá vẫn trong và không hề oán trách mẹ con ta đã làm cho người ta...
Bà An không chờ con nói hết câu, vội hỏi:
- Bây giờ nó ở đâu? Nó sinh được một thằng con trai, phái không?
- Vâng, chính thê.
- Nhưng bây giờ nó ở đâu ?
- Mẹ hỏi làm gì , con vừa viết thư xin lỗi người ta, nhưng vị tất người không thèm phúc đáp.
- Nhưng khổ lắm. Tao hỏi mày bây giờ nó ở đâu?
- Bẩm mẹ, người ta ở Phú Thọ với cậu Huy, Với ông Huy làm giáo học ở đấy.
- Được? Rồi tao lên Phú Thọ.
Lộc vội gạt:
- Chết? Sao mẹ lại lên đấy? Mẹ lên làm gì?
- Lên bắt con mày Vê.
Lộc cười nhạt:
- Ai người để cho mẹ bắt về ?
- Con mày Sao tao lại không bắt được?
- Nhưng con lấy người ta đã khai giá thú đâu, khi người ta sinh nở, con có nhận con con đâu?
- Được, tao sẽ có cách.
Dứt lời, bà An lững thững xuống nhà.
cháu ái ái chơi ô tô ở chung quanh nhà. Trí tưởng tượng của trẻ con rất dễ dàng mà rất có tài khiến một vật hay một việc trở nên sự thực như y muốn. Ai chỉ một mình lượn vòng tròn trong miếng đất, mà mắt nó trông thấy biết bao thứ vô thanh. Mồm nó kêu luôn:
~Bí bo? Bí bõ là một cái kèn ô tô rất tột, hai tay nó khũtth ra làm như hệt người tài xế lái ô tô, chân nó giậm xuống đất bành bạch đề bắt chước tiếng bánh xe lăn trên đường đá. Thỉnh thoang nó dừng lại quay ra hỏi một cái thân cây bên hàng giậu:
- Có lên xe không?
Nó lại trà lời ngay một câu hỏi tưởng tượng:
- Đây đi Phủ Đoan Sáu hào.... Không được? Giá nhất định hào, khôn bớt một xu, không đi thì thôi.
Rồi nó cắm đầu chạy.
- Bác tài ơi, cho tôi lên với.
Ai đứng lại quay cô nhìn Sang hai bên, hỏi:
- Ai gọi xe đấy?
có tiếng trà lời ở cổng:
- Tôi! - Mấy người.
Sau một dịp cười, bà án - vì người ấy chính là bà án, - đáp:
- Có hai người thôi.
- Vào mà đi ?
- Nhưng cửa đóng khóa vào sao được?
- Vậy đứng ngoài đợi một tí để em gọi ông Hạnh cho nhé.
ái lại mồm kêu bí bo, chân giặm bành bạch lượn về lối sau. Một lát nó cùng ông Hạnh đi ra. Ông lão bộc nhác trông thấy bà khách có một người đàn ông vận áo lương theo hầu, thì đoán chắc là quy khách, liên cung kính chắp tay chào:
- Lạy bà ạ? Thưa bà hỏi gì à?
- Không dám. Ông giáo có nhà không, ông?
- Thưa bà, cậu giáo tôi đã đi dạy học, cũng Săp Vê đây. Vì tàu đã ngược thì cũng đến quá mười giờ rưỡi rồi.
- Lúc bấy giờ chiếc ô tô hàng chạy qua cổng.
ông Hạnh liền trỏ vào bà án:
- Đấy, xe Tuyên đấy? Gắn mười một giờ.
Rồi ông ta vừa mở khóa vừa nói:
- Thưa bà, vì cà nhà đi vắng tôi lại bận dọn cơm ở dưới bếp, nên phái đóng khóa cổng, sợ em Ai ra đường.
Bà An có vẻ thất vọng, ngơ ngác hỏi người lão bộc:
- Vậy cô... Vậy bà chị... Ông giáo cũng đi vắng à?
- Thưa bà, cô Mai?
Bà án chưa kịp trà lời, ông Hạnh đã tỏ y buôn rầu và nói luôn:
- Thưa bà, kể thì là bà Tham cơ đấy, nhưng cô tôi không cho gọi là bà Tham, bắt cứ phái đọc tên tục ra như thê.
Bà An làm bộ không hiệu:
- Thế à? Vậy cô.... Vậy bà ấy đi Vắng ư?
- Nhưng mời bà cứ vào chơi. Chừng bà nuốn mua sắm hẳn hoi, cô tôi cũng sắp về.
ông Hạnh đưa khách vào và anh người nhà vào sàn rồi lại toan khóa cổng, thì bà An vội gạt đi:
- Thôi được, ông đề tôi coi cháu cho, chà cần phải đóng cổng.
- Thưa bà chà dám.... Nhưng mời bà vào chơi trong nhà. Thưa bà, bà hỏi cậu giáo tôi có việc gì thê? Hay bà đến mua sơn?
Bà án đương ngẫm nghĩ tìm câu trà lời, thì ái lượn ở phía sau ra, vẫn cái mồm ~bí bo ? Bí bo ? ~. Thấy bà An đứng cười, nó vội kêu:
- Kìa? Xe ô tô bóp còi mà không tránh?
Bà án cúi xuống toan bế ái lên, nhưng ái giật mạnh tay ra:
- Ô kìa? Sao lại ôm ô tô?
Bà An cười:
- Ô tô ngoan nào, tôi hôn cái nào?
Ai vỗ tay cười hét lên:
- Ô tô lại ô tô ngoan? Mà ai lại hôn ô tô bao giờ?
Dứt lời, nó lại chạy lượn về sàn sau. Bà An quay ra vờ hỏi người lão bộc:
- Con ông giáo đấy à?
- Thưa không. Cháu Ai là con....
ông ta như nghẹn lời không nói được dứt câu. Bà án tiếp luôn:
- Con bà Tham, phải không?
- Vâng, con bà Tham.
- Nó ngoan lắm nhỉ. Cháu lên mấy thê ông?
- Thưa bà, cháu lên sáu.
Bà An đứng ngẩn người ra, nghĩ ngợi. Bà hôi tưởng lại năm năm trước, hôm bà đến nhà con.... Bà chỉ còn nhớ mang máng diện mạo, cử chỉ, ngôn ngữ của Mai mà thôi. Nhưng mà biệt ra Mai đẹp, đẹp dịu dàng phúc hậu. Bà lẩm bẩm nói một mình:
- Giông quá, khuôn mặt giông như đúc ?
ông lão Hạnh hỏi:
- Thưa bà, bà biệt cô tôi?
Bà án giật mình, quay lại trà lời mấy câu ấp úng. Song cũng như lần trước, tiếng còi ô tô của Ai đến giúp bà ra khỏi sự khó khăn. Ông lão Hạnh thấy Ai có dáng mệt, vừa chạy Vừa thở thì giữ lại:
- Thôi, không được chạy nữa. Nghỉ còn ăn cơm chứ.
- Ông Hạnh đề ái chạy nốt cho đến Tuyên Quang đã chứ.
Bà án cười, cũng cúi xuống giữ ái lại:
- Thôi đến Tuyên Quang rồi, cho ô tô nghỉ thôi, chẳng có mệt.
ái phụng phịu không bằng lòng. Ông Hạnh ghé tai nói thầm:
- ái đưa bà vào chơi trong nhà đi.... Chóng ngoan, không có chốc cậu về, tôi mách cho đấy.
Nghe nói mách cậu, ái sợ hãi nhớn nhác nhìn ra cổng. Rồi hình như nhớ tới giờ cậu sắp về nó ngoan ngoãn dắt bà khách lên thềm vào nhà. Bà án đăm đăm nhìn Ai nghĩi cú§m:
trời ơi? cặp mắt nhanh nhẹn với cái trán cao rộng, sao mà giông cậu nó thê ? Lại cái mồm nữa ? ~.
Lúc bấy giờ bà án tìm ra nhiều cái giống lắm. Nói cho đúng ái cũng giống Lộc thật. Song cái y tưởng dự định trong tâm trí ngay từ lúc ở huyện Thạch Hà bước ra đi khiến bà trông Ai càng hệt con bà. Thốt nhiên bà hỏi:
- Mợ cháu đi chơi đâu?
Ai cười như chế nhạo bà khách:
- Không có mợ.... Chỉ có cậu thôi.... với lại có mẹ thôi.
- Ừ, thế mẹ ái đâu?
- Mẹ Ai đi chợ.
Bà án trông thằng bé con xinh xắn đáng trêu quá, ôm ghì vào lòng hôn lấy, hôn đê. Ai đẩy ra không được, kêu to:
- Ông Hạnh ơi ?
- Cái gì thế? cái gì mà hét ầm lên thế? Nghe tiếng cậu hỏi, vì Huy Vừa Về. ái lấy tay chùi má, vừa mếu vừa nói:
- Cậu ơi, cậu? cái bà này bà ấy làm đau ái đấy.
Bà án thấy HuY, đứng dậy gật đầu chào, HuY chắp tay đáp lễ, rồi hỏi:
- Thưa cụ, cụ tha thứ cho, chúng tôi không được hân hạnh nhớ cụ. Xin cụ chỉ giáo cho chúng tôi được biệt.
Bà An trù trừ rồi hỏi lại:
- Ông có nhận được bức thư của cậu.... huyện Lộc nó không?
- Thưa cụ, có.
- Vậy.... tôi là mẹ.... Cậu huyện Lộc....
- Thưa cụ, chúng tôi vô tình không biết, xin cụ đại xá cho. Thì ra, thưa cụ, cụ là cụ án, thân mẫu anh.... thân mẫu quan huyện tôi đó.... Rước cụ ngôi chơi.
Rồi Huy quan lại bào Ai:
- Em xuống bào ông Hạnh đun cho cậu ấm nước nhé.
ái vâng lời, ngoan ngoãn xuống nhà. Bà án ngôi ngẫm nghĩ, muốn hỏi chuyện Mai, nhưng chẳng biệt xưng hô thê nào. Gọi là bà Tham hay bà Huyện thì ngượng mồm, và sợ Huy cười, mà gọi là cô thì cũng bất tiện. Chẳng có chuyện gì nói, Huy Vịn ghế im lặng đứng nhìn. Bỗng bà Ai tìm được một cách xưng hô mà bà cho là rất ổn liền cất tiếng hỏi:
- Thưa ông, lệnh tỉ đi chơi vắng?
- Thưa cụ, chị cháu cũng sắp về. Chị cháu sang bên làng cao Du mua mấy lường sơn.
- Buôn sơn kia đấy à?
HuY mỉm cười:
- Thưa cụ, làm giáo học lương bổng ít ỏi lắm, chị cháu phái buôn bán cho được dư dật đồng tiền. Và như thê cũng có việc đỡ buồn.
- Cũng phái. Tôi nghe buôn sơn lãi lắm thì phải.
- Thưa cụ, thỉnh thoang mới được một năm lãi, còn thì làng nhàng thôi. Huy lại nói luôn:
- Thưa cụ, cha? mấy khi cu. quá bô. lên chơi, xin mời cu. xơi với chi. em cháu một bửa cơm xoàng.
- Cám ơn ông, nhưng tôi đã ăn cơm trên xe lửa rồi.
- Thưa cụ, nhưng chắc ăn cơm sớm thì bây giờ đói rồi.
- Qủathực tôi no lắm.
Bà An làm ra thân mật nói tiếp:
- Chỗ ông với anh Lộc thì ông cho ăn can chi mà phái từ chối.... Nếu đói thì tôi ăn ngay chứ.
HuY nghe bà án gợi đến chuyện cũ, tình xưa biết chắc rằng bà lên Phú Thọ có mục đích ích lợi. Nghĩ tới chị, nghĩ tới quãng đời đầy đọa, khổ sở, Huy căm tức, muôn nói mấy câu cho hà dạ, Song đôi với một bà khách đến chơi nhà, chàng cho rằng xử như thế rất bất lịch sự. Và dẫu sao chị em chàng cũng vẫn là người chịu ơn Lộc, điều ấy không bao giờ chàng quên.
Hai người ngồi đôi diện nhau, đăm đăm nghĩ ngợi như đương tìm một câu chuyện thù ứng thì Ai rón rén đứng sau lưng cậu kéo áo nói:
- Cậu ơi cháu đói rồi.
câu nói đánh vần mà ái cho là một câu nói lóng, khiến khách và chủ phái bật cười Bà An hỏi huy.
- Cháu đã đi Học.
- Thưa cụ, vâng, cháu đã học hết vần quốc ngữ.
- Cháu ngoan lắm.... Ai đến đây tôi nào.
Nhưng Ái nhớ tới cư? chi? của bà khách ban nảy, nên không dám lại gần, lo lắng đứng nấp ơ? sau lưng cậu.
- Kìa bà gọi Ái ! Bà An nghe Huy kêu mình là ~bà~ thì hiệu theo nghĩa bà với cháu. Bà sung sướng quá, hây hây đỏ hai má răn, híp cặp mắt nheo cười ứa lệ. Huy thây cháu Vân ngần ngừ không dám đến, liền dắt tay đưa lại bên bà An:
Ai sợ cậu phái đứng im, nhưng trong lòng áy náy không trên. Bà An xoa đầu hỏi:
- Ai có trêu mẹ không?
- Có - Ai có trêu cậu không?
Ai ngước mắt nhìn Huy, mỉm cười đáp :
- Có - Thế Ai có trêu tôi không?
Ai không trà lời. Bà An lại hỏi:
- Ai không trêu tôi à?
Ái lắc đầu , Huy ngượng, nhưng lấy làm sung sướng rằng cháu đã tra? thù cho chị. Chàng vờ mắng:
- Hổn nhé!.
Ái phụng [hịu, nước mắt chạy quanh. Bỗng nó giật tay bà Án, chạy vội ra và lô. ve? vui mừng:
- A! Me. đã về.
Nghe tiếng thằng bé, bà Án bối rối lo sợ, nghĩ tới khoa ngôn luận, tài ngoại giao sắp phải cùng Mai thi thố.
Nhìn Mai, tay dắt con, ở ngoài ung dung đi vào, bà luống cuống trong vài giây, ngập ngừng chưa biệt bắt đầu câu chuyện ra sao. Bỗng nhờ có thói quen về sự thù tiếp, bà cất tiếng hỏi một cách rất tự nhiên:
- Kìa, chào mợ? Mợ đi chơi về?
Mai chắp tay đáp lễ, rồi ngây người đứng im. Bà án cười, vui vẻ hỏi:
- Mợ quên tôi rồi! Mai cũng cười, cười chua chát trà lời:
- Bẩm cụ, bao giờ con quên được cụ.... con chỉ hơi lấy làm lạ một ty thôi.
Bà án hiếu rằng bên địch đã khai thế công mà mình thì chưa sẵn sàng đề tiếp ứng, liền dùng kê hoãn binh:
- Nhưng đi ăn cơm đã chứ? có phải không ái? Vì ái ớ....o....i sắc rối kia mà.
Ai quà thực đói lắm, nghe bà khách nói trúng y nghĩ của mình thì mỉm cười ngước nhìn, tỏ y cám ơn, còn Mai thì nàng đưa mắt hỏi y kiên em xem có nên mời khách ăn cơm không. Bà An như hiệu cách bàn định lặng lẽ của hai người, giục luôn:
- Mợ với cậu giáo xơi cơm cho cháu ăn xong bữa đi? Tôi ăn cơm trên xe hỏa roi.
Mai nói:
- Chà mấy khi cụ lên chơi, thề nào cũng xin cụ chiếu cố xơi với chị em cháu một bữa cơm xoàng.
- Tôi cam ơn mợ. Nhưng quà thực tôi no lắm, tôi không làm khách đâu.
Huy bào chị:
- Ay em đã hết sức mời cụ nhưng cụ một mực từ chối.
Mai mỉm cười:
- Hay cụ chê nhà chúng cháu nghèo, cụ khinh chúng cháu là con nhà hà tiện.
Lần thứ hai, Mai khiêu chiến, lần thứ hai, bà án tạm lui:
- Thôi, chỗ quen biết chẳng nên khách sáo. Đi ăn cơm rối ra đây nói câu chuyện.
Mai kính cẩn chắp tay chào:
- Vâng, mời cụ ngồi chơi, chúng cháu xin vô phép cơm cụ.
Mai, Huy cúi đầu chào một lần nữa rồi dắt ái vào trong nhà. ái hỏi Mai:
- Mẹ Ơi? Sao bà ấy gọi mẹ bằng mợ?
câu hỏi bất thình lình của thằng bé khiến Mai buôn rầu. Còn bà án thoáng nghe thấy cũng lây làm ngượng ngùng.
Ngôi một mình trong phòng khách, tìm sẵn hết các y tưởng đề chốc nữa có thề đôi phó với Mai, bà nghĩ thầm:
'Ta lên đây, mục đích là đề bắt thằng cháu về.... Trời ơi? Thằng bé mới kháu khỉnh làm sao ?... Nhưng muôn bắt cháu về thì chỉ có hai cách... Phái cần phái khôn khéo lắm mới được? ~ - Mời cụ xơi nước ạ?
Bà án quay lại. Ông lão Hạnh ở sau lưng chắp tay đứng hầu. Bà chắc là Mai đã dặn ông ta nói như thê, vì lúc bà mới tới, ông lão chỉ kêu bà là bà thôi. Nhưng Mai cẩn thận dặn người lão bộc như thê là điềm hay, hay điểm dở. Mai muôn mua chuộc lòng bà hay đó chỉ là một câu riêu cợt? Bà tự hỏi, trong lòng phân vân, nửa mừng nữa lo....
Bỗng một nụ cười nở trên cặp môi khô khan của bà, bà vừa nhác trông thấy ở trên tường ngay Sát chỗ bà ngôi, treo xòe hình quạt, những anh của Ai từ năm Ai lên một cho tới năm Ai lên sáu tuổi. Mỗi cái chụp một kiêu, hoặc ngôi, hoặc đứng, hoặc đi, cái nào cũng rõ ràng phân hắc bạch và tô điểm đẹp thêm ra bởi một ông thợ Ở nơi tỉnh lỵ nhỏ.... Tình trêu lại ngùn ngụt trong lòng bà An:
- Cụ xem anh cháu có giông không?
Bà An quay lại, Mai đã đứng sau lưng.
- Mơ. ăn chóng thế ! Thật thà đấy chứ? Hay là nhà có khách lại ăn vội ăn vàng\?
Bà Án tro? ghế bảo Mai:
- Mợ ngồi tôi nói câu chuyện.
Mai vẫn đứng:
- Được ạ, cụ mặc con.
- Ngôi xuống chứ đứng thế mỏi, vì câu chuyện tôi sắp nói tới đây hơi dài.
Mai kéo ghê ngồi:
- Bẩm cụ, chuyện gì thê? cụ làm cho con lo quá?
Bà án quay lại, thấy tên người nhà mình đứng hầu liền vẫy tay khẽ bào:
- Cho mày Xuống nhà.
Tên kia vâng lời đi ngay. Mai trên lặng ngôi chờ. Còn bà án thì ngẫm nghĩ tìm câu để mở chuyện. Bỗng bà ngửng phắt đầu lên, trên nét mặt tỏ rõ sự quà quyêt.
Bà thong thà hỏi Mai:
- Mợ có biệt tôi đến đây làm gì không?
Mai chưa kịp trà lời thì bà An lại nói luôn:
- Hom nay tôi thân hành lên đây là Vì bôn phận cũng có, nhưng điều thứ nhất là vì là vì thôi có mình mợ với tôi đây, can gì phái úp phái mở.... Tôi lên đây là Vì Sự hôi hạn bắt Buộc phái Xin lỗi mợ.
Mai vội vàng đáp:
- ấy chết? cụ dạy quá lời, con đâu dám.
- Không, mợ cứ đề tôi nói dứt câu đã. Phái kề ra tôi già nua tuổi tác thế này mà hạ mình, xin lỗi mợ thì cũng hơi quá thật. Song thiết tưởng, bất cứ bề trên đối
Với bề dưới, hay bề dưới đối Với bề trên, ai ai cũng nhận biết lỗi mình. Tôi, thì tôi biết lỗi ngay, tôi hôi hạn ngay hôm sau.... khi cô.... khi mợ.... bỏ nhà ra đi.
- Được, cụ lớn cứ gọi con là cô cũng được.
Bà án bắt đầu kề một chuyện đã xếp sẵn từ trước.... Bà nói bà không ngờ đâu lại xay ra như thê khiên dòng dã sáu năm, ngày đêm đã bị lương tâm cắn rứt. Ngay tôi hôm mai từ biệt con bà một cách kín đáo, lặng lẽ, bà hôi hận quá vì thất Lộc đau đớn, khổ Sở, nên bà đã đi tìm Mai khắp các nơi không thấy. Bà tưởng thê nào Mai cũng trở về, ngờ đâu Mại lại quyêt liệt như thê.
Rồi bà khen ngợi Mai, lấy làm khâm phục lòng hy Sinh của Mai, lòng nhẫn nại của Mai, lòng trinh triệt cao thượng của Mai:
bao lâu sông trong canh lầm than mà vẫn giữ được trong như ngọc, trắng như ngà. Bà ví Mai với cây Sen mọc trong bùn mà không nhiễm mùi bùn.
Mai trên lặng ngôi nghe không hề ngắt câu, không hề đáp một lời. Bà An ngừng lại để dò y Mai, nhưng sắc mặt Mai vẫn không thay đôi. Bà nói tiệp:
- Nay tôi muốn chuộc lại những điều lẫm lỗi của tôi, mà ở đời chỉ có mình mợ mới có thể giúp tôi được việc ấy.
Mai thành thực, kính cẩn trà lời:
- Bẩm cụ, cụ dạy thê chứ con đâu dám.
- Không, tôi nói thức đấy. Mợ không nên đề tôi hối hận suốt đời, vì một điều lẫm lỗi trong giây phút....
Mai làm bộ nhưng không hiểu:
- Nhưng, thưa cụ, có điều gì cụ cứ cho biết, nếu có thề giúp được thì thực con không dám từ chối.
Bà án do dự một chút rồi quà quyết bào Mai:
- Mợ ạ, một ngày cũng là nghĩa. Huống hồ đã ăn ở với nhau có con, có cái.
Mợ cũng chẳng nên giận cậu ấy, chăng nên oán tôi nữa.
Mai ngơ ngác hỏi:
- Ô hay? Sao cụ biết con oán giận? Mà con có quyền được oán giận ai đâu?
- Vậy có bao giờ mợ nghĩ tới sự tái hợp không?
Mai hai má đỏ bừng, đầu nóng như sốt, ngôi im không đáp. Bà án lại hỏi:
- Mợ nên nghĩ đến cậu ấy, trong sáu năm nay không một chút nào là không nhớ, không thương mợ.
Mai giận đến cực điềm rồi, không nhịn được nữa:
Tôi xin cụ đừng gọi tôi là mợ. Tôi không phải, to6i không còn là con dâu cụ, mà cũng hông bao giờ cụ thèm nhận tôi là con dâu cụ, cụ nhớ điều ấy cho. Vậy cụ cứ dùng chữ cô cũng đủ lắm rồi.
Bà Án ngượng ngịu lúng túng, không tìm được ca6u gì để đối phó, đành nhắc lại câu đã nói:
- Mợ chớ nên thế , một ngày củng nghĩa.
Mai mắt đỏ ngầu hỏi lại:
- Chớ sao ho6m cụ đuổi tôi, cụ không nhớ đến câu ấy?
Bà Án mỉm cười:
- Có cô không nhớ đấy chư? Còn tôi trước sau tôi vẫn muốn cô với Lộc lấy nhau. Chẳng se vào thì chớ , ai nỡ chia rẽ duyên người bao giờ , không bằng lòng là tự cô đấy thôi.
Mai cười mo6.t cách rất chua chát:
- Phải ! Bà lớn khuyên tôi lấy lẽ cậu Lộc, lấy lẽ con bà.
- LẤy lẽ củng ba bảy đườnglấy lẽ. Lấy lẽ làm nàng hầu hầu củng có, lấy lẽ làm chị , làm em với vợ củng có.
Mai không nói, hai mắt căm tức nhìn thẳng ra sân. Bà Án tiếp luôn:
- Vậy nếu bây giờ tôi rước cô về làm chị làm em với mợ huyện, nói thì cô nghĩ sao?
- Thưa cụ, sáu năm về trước hình như tôi đã trình cụ biết rằng nhà to6i không có mà lấy lẽ. Đối với kẻ khác (Mai đăm đăm nhìn bà Án) đối với kẻ kia rồi lên làm cô huyện rồi cô Phú, cô Thượng , nay mai là một vinh dự. Nhưng tôi, tôi cho làm cô thượng không bằng, không sung sướng bằng làm chị xã, chị bếp chị bồi , mà được vợ một chồng yêu mến nhau, khi vui có nhau... khi buồn có nhau, khi hoạn nạn có nhau... Cô Huyện , Cụ lớn không nên đem cái mồi cô HUyện ra nhử tôi cô Huyện.
Bà Án thong thả ung dung trả lời:
- Sao lại cô Huyện, bà Huyện chứ?
Mai cười mũi:
- Phải bà Huyện hai.
- Chứ sao. Các đấng đế vương ngày xưa có đông cung và Tây cung Hoàng hậu, thì sao? Nói hơn nữa, Dương quí Phi có là Hoàng HẬu đâu?, có là bà vua chính thức đâu?
- Vâng tôi biết, các bà vỡ lẽ bao giờ củng chỉ có hai đường: một là họ bị áp chế, hai là lấn áp cả quyền vợ cả, lúc đó thì họ trở nên hạng đắc Kỷ , Bao Tự.
Mai cười nói tiếp:
- Đó, cụ coi, cụ nhớ sử, dễ tôi không nhớ sử. Song có điều này tôi Xin thưa ngay hâu cụ? cụ đừng Vào con đường ấy đê dụ tôi, con đường vinh hoa, phú quy....
Bà An nghiêm sắc mặt dõng dạc nói:
- Thế thì cô lầm. Tôi chỉ đi vào đường bổn phận. Tôi có lỗi, tôi cam chịu lỗi, nhưng tôi phải ăn năn sửa lỗi. Bởi vậy, tôi không muốn vì tôi mà cô mang tiếng....
mang tiếng là một người không chồng... không chồng... mà... mà có con...
Mai cũng dõng dạc đáp lại:
- Xin cam ơn cụ. Nhưng nếu chỉ vì tôi mà cụ muốn sửa lỗi thì tôi sẵn lòng - xin cụ miễn thấp - tôi sẵn lòng tha thứ cho cụ, tha thứ cho cụ đày đọa tôi, đã....
trong bao lâu....
Mai chỉ cô làm ra cam đam được như thê. Trí Mai ôn lại cuộc đời quá khứ, thì thốt nhiên, lòng Mai tủi cực thổn thức. Mai cam thấy nghị lục tiêu tán không còn để tranh luận được nữa. Như một cái xác không hồn, Mai gục đầu xuống ta vịn ghê nức nở khóc, khóc không ra tiếng.
- Ô hay? Bà lão này, Sao bà lại chòng mẹ cho mẹ khóc?
Mai ngửng đầu lên thấy em dắt con đứng bên cạnh. Gượng cười, nàng ẵm ái vào lòng hôn hít. Bà An buôn rầu bào Huy:
- Ông giáo, ông nghĩ tôi nói có phải không? ông ngôi xuống đây, tôi thưa câu chuyện. Ai chà có lúc lầm lẫn, huống chi tôi tuổi tác thì lại càng hay lâm lẫn lắm.
Bây giờ tôi nghĩ lại, tôi biệt tôi lầm, tôi hôi hận, tôi thân hành lên tận đây đê đón mợ và cháu về, ông là người học rộng, biệt nhiều, nên khuyên mợ cháu một câu.
Huy lạnh lùng đáp :
- Thưa cụ, việc đó là việc riêng của chị cháu. Tùy y chị cháu cư Xử. Cháu không có quyên lạm bàn tới, tuy đôi Với chị cũng như đôi Với quan huyện Lộc, cháu vẫn là người chịu ơn.
Mai như nói một mình:
- Mẹ con tôi tưởng được trên thân ở nơi hẻo lánh này, ai ngờ cụ chưa tha, cụ còn theo đuổi cho bằng được để cụ hành hạ.
Bà án thở dai, cất giọng phàn nàn, cố là ra thành thực:
- Khổ cho tôi chưa? Người ta không hiểu tôi. Ở nhà thì con tôi không hiểu tôi.
con tôi cũng vậy, mà cô cũng vậy, các người cho tôi là một hung thần giời sai xuống để phá cuộc hạnh phúc của các người.
Bà An đưa khăn lên lau nước mắt:
- Nhưng nào tôi có ác nghiệt gì, tôi chỉ là một người bao giờ cũng nghĩ tới hạnh phúc của con, cháu, nghĩa là nghĩ tới bổn phận của một người mẹ, của mộ Huy đứng lạng nhìn bà An, lấy làm thương hại. Chàng thong thà nói:
- Cụ cho phép cho cháu tỏ bày cùng cụ Vài điều. Cụ là người rất tốt, bao giờ cũng nghĩ tới bổn phận. Cháu biệt lắm. Không bao giờ cháu ngờ vực cụ, cụ dung thứ cho mấy lời Sông sượng của cháu, cụ tức là cái biểu hiện, tức là một người đại diện cho nền luân ly cũ. Mà tâm trí chúng cháu đã trót nhiễm từng tư tưởng mới.
Hiểu nhau khó lắm, thưa cụ. Cụ với bọn hậu sinh chúng cháu như hai con sông cùng như một nguồn, cùng chay ra bề, nhưng mỗi đằng chay theo một phiéa dốc bên sườn núi, gặp nhau sao được. Vậy chị em chúng cháu không dám tranh luận với cụ nữa, chỉ xin cụ ban cho một cái ơn tôi hậu, cũng như khi xưa chị cháu vì cụ mà hy Sinh hệt hạnh phúc, lạc thú gia đình.... cái ân tôi hậu ấy, là cụ Và ông Huyện quên hẳn chúng cháu đi, đừng bận lòng nghĩ tới chúng cháu nữa.
Bà An vội ngắt.
- Cô Mai đã vậy. Nhưng còn cháu tôi?.... Khi nào tôi nỡ để cháu tôi.... cháu tôi nó mang tên họ chồng tôi, tên họ con tôi....
Mai cười gằn:
- Cái đó cụ không lo.
Rồi nàng cúi xuống hỏi con:
- Tên con là gì?
ái nũng nịu, âu yếm, ôm lấy cổ Mai:
- Tên con là Ai.
- Vậy Ai họ gì?
Ai chăng tru trừ, trà lời luôn:
- Ai họ Dương.
Bà An kinh hoang:
- Cô dạy nó thê à? cô dám dạy cháu tôi những điêu trái luân thường, đạo ly như thê ư?
Mai mỉm cười:
- Thưa cụ, cụ lầm, nó là con tôi. Tôi muốn dạy nó điều gì mặc tôi. Cũng như cụ đã dạy con cụ quyến rũ người ta, rồi khi người ta thai nghén, lại ruộng rẫy người ta ra.
Bà An đứng phắt dậy, tức gian quát tháo:
- Cô không được hỗn. Cô không được phép khinh tôi?
Mai vẫn ôn tôn:
- Thưa cụ, ở đây là nhà tôi, chớ không phải là dinh quan tri huyện, xin cụ nhớ cho.
Bà án lại ngôi xuống ghế, nghĩa là tự đề rơi xuống ghế. Mất hết cam đam và biết rằng khó lòng cãi ly Với Mai được nữa, bà quay ra giọng van lơn:
- Cô Mai ơi, cô nên thương tôi già trêu.... cho tôi được cùng cháu tôi Sum họp....
Mai ái ngại nhìn bà An không nỡ dày Vò quá nữa. Nàng ôn tôn thưa lại:
- Bẩm cụ, cụ thiêu gì cháu, nào con bà Huyện, nào con các cô, cháu nội, cháu ngoại đủ cà. Thèm một cháu Ai có làm gì mà bắt mẹ con phải xa nhau.
Bà An gắt:
- Thì tôi có muốn chia rẽ mẹ con cô đâu, trước sau tôi vẫn xin đón cô về ở với chồng cô kia mà....
Lòng căm tức, Mai cố nén, chỉ chực bùng bốc lên. Về phần bà án thì bà hết sức giấu nhược điểm của mình, là bà chưa có cháu nội, chưa có người nôi dõi tông đường. Lòng ích ky của bà vẫn ngờ rằng nếu Mai biết sự thực là nàng sẽ bắt bí.
Bỗng chợt nghĩ ra một điều, bà án tươi cười bào Mai:
- Nêu tôi đền ơn cô một nghìn bạc thì cô nghĩ sao?
Mai không hiểu:
- Thưa cụ, ơn gì ạ?
- Ơn cô nuôi nấng cháu tôi.
Mai cười nhạt:
- Thưa cụ, cụ cho tôi là một người vú em nuôi cháu cho cụ phải không?
Bà An như mê mẩn, không nghĩ tới câu hỏi của Mai.
- Vậy hai nhìn nhé?
Mai đứng phắt dậy, dắt con đi ra cửa phòng quay lại nói:
- Cháu xin phép cụ, cháu phải đi đằng này có chút Việc cân?
Rồi nàng bào Huy:
- Cậu ở nhà hâu chuyện bà nhé.
Bà án và Huy còn ngơ ngác nhìn theo thì thoăn thoắt, Mai đã cùng ái bước lên con đường giốc.



Sáng hôm sau, khi về tới huyện, Lộc đi thẳng vào nhà trong, tuy ở Công đường các thầy thơ lại đã đương lúi húi làm việc, và dân đã đứng đợi đông đen nghịt ở ngoài hiên.
Nét mặt bơ phờ, chàng vào buồng nằm nghỉ, vì đêm hôm trước, chàng thức suốt sáng không chợp mắt.
Thấy Chàng kêu ốm, vợ buôn rầu theo vào buông, hỏi thăm. Lộc biết vợ có tính hay lo Sợ nên Cười gượng nói:
- Không, tôi không sao đâu, chỉ nhức đầu qua loa thôi, thê nào lát nữa cũng khỏi Vợ vẫn không được trên lòng nói đi mời thầy lang thì Chàng gạt:
- ấy, đề Vậy thì tôi khỏi, Chớ mợ mà đi rước thầy lang Về thì bệnh lên rầm rầm ngay bây giờ.
Câu nói đùa khiên người vợ cười khanh khách rời vui vẻ hỏi:
- Cậu đi Hà Nội sao không mua lấy Vài Cân lên để mẹ xơi.
- ấy, tôi quên đấy mợ ạ.
Hai người lặng trên, hai tâm hồn cùng đương rung động bởi những y nghĩ ngâm ngâm.
Lộc lấy làm lạ rằng vợ bỗng lại có cái tính ôn tôn đáng quy như mấy năm mới cưới Phải, ba năm đầu, ái tình chân thật lặng lẽ của người vợ trẻ đã đem đền trong gia đình chàng nền hạnh phúc êm đềm đầm ấm. Bà án luôn mồm khen ngợi và kề lể với con những đức tính tột của nàng dâu. Muôn đẹp lòng mẹ, chàng đã đổi hẳn, lạnh lùng buồn tẻ, chứ không vui cười nhanh nhẹn như xưa.
Trong khi ấy, Vợ Chàng Vẫn hết SứC Chiều Chuộng đề cố độc chiếm ái tình mà kẻ khác đã cướp mất, hay đương Cùng mình ngấm ngầm san sẻ. Đoạn tình sử của Lộc, nàng đã rõ từ ngày Chưa cùng chàng nên chồng vợ.
Những hôm nàng thấy Chông ít nói, ít cười, lúc nào cũng có dáng tư lự là những hôm nàng mất ăn, mất ngủ, nhưng lại là những hôm nàng trở nên một người đàn bà hoàn toàn âu yêm, vui vẻ đam đang.
Biết Lộc kính trêu mẹ, nàng đề hết tâm trí vào sự phụng dưỡng mẹ chông, nhẹ nhàng từ lời nói cho đến dáng điệu, nhẫn nại đến nỗi đôi khi bà án quá nóng nay mắng nhiếc oan, nàng cũng chỉ ngọt ngào xin lỗi.
Lộc thấy Vậy, Càng ngày Càng thêm vị nề vợ. Có khi chàng đương buôn bực về một việc gì, thoáng thấy Vợ, Chàng phải Cô làm ra mặt vui tươi để vợ khỏi khổ Sở, khỏi ngờ vực rằng mình tưởng tới Mai.
Nhưng mọi sự đều có giới hạn. Nhất là sự miễn cưỡng tự ép mình làm việc gì để tới một mục đích khó khăn. Sau ba năm, chịu biết bao nhẫn nhục, lại đau đớn vì cái chết của hai đứa con, vợ Lộc hình như đổi hẳn tính nết. Mềm mại dịu dàng, nàng trở nên cau có, gắt gỏng; vâng lời kính cẩn, nàng đổi ra hỗn xược, vô lễ....
Như thê trong gần một năm nay rồi, Lộc cũng hơi lấy làm khó chịu nhưng chàng chỉ khuyên can, an ủi chứ không hề mắng, trách giận dữ bao giờ.
Nay bỗng thấy Vợ lại trở lại có tính nết ngôn ngữ, cử chỉ ngày Xưa thì chàng hỏi sao không cam động?
- Cậu ạ, mẹ đi lễ đền Vân đấy.
Sau một tiếng thở dài, chàng trà lời vắn tắt:
- Thê à?
Ngẫm nghĩ một lát, nàng lại nói:
- Đền Vân có tiếng anh linh lắm, cậu ạ.
- Thê à?
- Tôi xin theo hầu mẹ, nhưng mẹ không cho đi.
- Đi làm quái gì?
Câu trà lời cộc cằn của chông khiến vợ lấy làm lạ. Nàng gợi đến chuyện bà án cũng chỉ vì khác hẳn mọi lần, lúc chàng mới về, nàng không thấy Chàng hỏi tới mẹ, người mẹ mà chàng kính trêu, người mẹ có đủ oai quyên bắt con phải cùng nàng kết hôn. Thê mà nay đi Chơi Vê Chàng không hề hỏi qua một câu, không biết rằng mẹ vắng nhà nữa. Chắc đã xay ra sự gì đây? Người đàn bà, nhất là người trêu bao giờ cũng là một nhà tâm ly học trông rõ lòng người, như là trông vào trang giấy Có Chữ:
- CậU ơi, CậU lo nghĩ điều gì thê?
Lộc nhìn vợ đáp:
- Không, có điều gì đâu?
Muôn tránh sự ngờ vực của vợ, Lộc đứng dậy mặc quần áo ra công đường.
Ngôi bàn giấy, LộC Chống tay nghĩ ngợi. Dân cầm đơn vào kêu, chàng vẫy tay trỏ Sang buông thầy lục Sự. Rồi Chàng lây giây Việt Cho HUY bức thư, bức thư bị Mai xé vụn...
Hôm ấy mãi quá mười hai giờ, cà nhà mới ăn cơm sáng, vì còn chờ bà An đi lễ về Nhưng Lộc ăn trước để còn đi nghỉ trưa. Đó là một sự ít khi xay ra:
Mọi lần dầu trễ đến đâu, Lộc cũng chờ mẹ về, mới ăn cơm.
Lộc cô y tránh mặt mẹ, hình như không muôn cùng mẹ nói tới câu chuyện đau đớn có thể làm giam lòng kính trêu Của chàng đôi với mẹ, và làm hư tổn lòng tự ái của mẹ đôi với mình.
Nằm trong buồng, vờ ngủ nghe tiếng cười, câu nói của mẹ, chàng tưởng tượng có giấu bao sự lừa dôi ở trong. Chàng kinh hoang lấy tay bịt lại. LúC buông tay ra, tiếng nói nhu mì êm ái của vợ như an ủi lòng chàng được đôi chút. Nàng nói với mẹ chông:
- Bẩm mẹ, nhà con chỉ cam xoàng đấy thôi, không can gì?
Bà An đáp:
- Cũng nên cẩn thận, quẻ thẻ tôi xin cho cậu ấy không được tốt. Cung gia trạch và cung tật bệnh không được trên.
Cơm nước xong mọi người đều đi nghỉ. Cái huyện nhỏ ở giữa làng bị vùi sâu trong bầu không khí trên lặng, lạnh lùng. Thỉnh thoang chiếc xe lượn qua cổng, tiếng cút kít, một dịp kéo dài rồi xa xa như biên vào quãng sương mù, càng làm tăng vẻ tịch mịch của nơi thôn dã.
Có ai rón rén vào phòng. Lộc vờ nhắm mắt ngủ say.
Một bàn tay mát, đặt trên trán chàng, rối tiếng giày lại Se sẽ rón rén từ trong phòng bước ra ngoài. Lộc chẳng cần trông thấy Cũng biệt đó là Vợ Vào thăm bệnh mình.
Lộc lấy làm khó nghĩ.... Một người vợ vừa hiền hậu, vừa khôn khéo, chàng không thê không trọng được. Đã bao lần bà An khuyên chàng lấy Vợ lẽ, nhưng chàng chỉ có một lời từ chối:
bẩm thời này, lây Vợ lẽ, người ta cười cho Lộc nói thê, nhưng chính Lộc không nghĩ thê Lộc chỉ thương hại, vì nể người vợ đã thành thực trêu mến chàng. ái tình ấy, Chàng không thề đáp lại bằng một ái tình nồng nàn buổi đầu xuân. Nay ái tình Của chàng chỉ có thể đầm ấm mà thôi, chàng nỡ nào còn đem san sẻ với một người vợ lẽ.
Nhiều khi khuyên bào con không được bà án nói sẵng:
- Hay tôi gọi Con Mai về cho anh nhé?
Lộc chỉ đỏ bừng mặt mà không đáp, khiến bà An tưởng còn lưu luyên Mai lắm.
Thực ra Lộc cho Mai là một người bỏ đi, nhất là từ hôm gặp nàng ở cổng nhà họa sĩ Bạch Hài. Song chàng cũng tự an ủi rằng cuộc đời đày đọa chính nàng đã chuộc lấy, nào chàng có chút trách nhiệm gì....
- Trời ơi ?
Tiếng kêu rú lên của Lộc khiên vợ Ở phòng ngoài chạy Vội Vào. Nhưng thây Chàng Vân nằm trên, càng cho là chồng nói mê, nên lại bước ra ngay.
LộC kêu lên như thê, là vì lúc đó trí chàng ôn lại quãng đã qua; Mai rời bỏ nhà chàng trôn đi. Lương tâm chàng cắn rứt. Chàng hôi hận lấy làm thẹn, lấy làm buồn vì những cử chỉ tàn ác của mẹ.... Một người bụng mang dạ chửa Mấy lời Của họa sĩ Bạch Hài còn văng vẳng bên tai chàng.... Lộc mỉm cười nghĩ thầm:
'Cũng còn may Cho ta, cho mẹ ta mà Mai chống lại được sự cám dỗ, mà Mai chịu nổi sức đè nén của sự nghèo hèn, đói rét.... Nêu không thì cái trách nhiệm nặng nề... nay ai mang cho ?
Nhưng biết rằng Mai vẫn giữ được tiết sạch giá trong giữa lúc lầm than, đói khát cũng chẳng hay gì Cho LộC. Lòng chàng chỉ thêm phiền mà mình không thể trêu đường hoàng được nữa thì phỏng có ích gì?
'Thà rằng nó bậy bạ, khôn nạn, đê hèn? ~ Tính ích ky tự nhiên của loài người đã dấn vào tâm trí chàng giữa lúc phân vân những y nghĩ vô ly ây.
Phái? Thà rằng có một quãng chông gai ngáng hẳn con đường ân ái của hai người? Chứ quay Vê đường cũ thì khó khăn lắm, thì không thể được nữa. Vì vợ chàng kia, một người đàn bà đã phó thác tính mệnh và linh hồn trong tay Chàng.
~lthà rằng nó bậy bạ, khôn nạn, đê hèn Vợ chàng không có chỗ nào khiến chàng có thề ghét được. Tuy một đôi khi nàng cãi lại mẹ chàng, song cũng nên nhận xét rằng có một gia đình nào con dâu không bao giờ vô phép với mẹ chồng? Chàng thở dài lẩm bẩm~với lại cũng tại mẹ ta nữa kia.
Từ khi cưới đến nay, lần này là lần thứ nhất, LộC nghĩ tới lỗi của mẹ đối với vợ Chàng tưởng tượng mẹ chàng ra một người đàn bà cay nghiệt, cứng cỏi trong khuôn phép lễ nghi, không bao giờ cam động khi đứng trước những sự đáng thương tâm nhưng ở ngoài vòng luân ly Cô.
~lcái đó Chỉ Vì giáo dục, Vì tập quán, Chứ nào phái lỗi của mẹ ta? ~ Không gì đáng cam động, đáng đau lòng cho ta bằng khi ta tìm hết các lẽ đề tự làm thầy Cãi Cho người mà ta phái kính mến. Một đằng thì lương tâm nó dõng dạc buộc tội, nào nó có xét đến tình mẫu tử? Một đằng thì lời nói văn hoa bóng bẩy Cô tìm những sự kiện có thể làm nhẹ bớt tội lỗi của mẹ. Lộc thở dài:
'Phái, bao nhiêu sự lầm lỡ của mẹ ta nguyên do chỉ ở chỗ quá suy tôn cổ tục, quá thiên trọng tập quán. Mẹ ta đuổi Mai cũng chỉ vì thê, chứ khi nào mẹ ta tàn ác được đến thêm Một hôi trống hầu? Lộc như ở cõi mộng quay Về nơi hiện tại. Trở dậy rửa mặt, mặc áo, chàng ra công đường. Chàng muôn làm việc thực nhiều, để bắt tâm trí phái luôn luôn nghĩ tới việc công, mà rời bỏ việc tư ra.
Tan hầu đã lâu, nha lại đã ra về cà. Lộc vẫn còn lúi húi ngôi ở bàn giấy. Chàng tân mẩn giở cái hồ sơ ra xem lại một lượt, tuy Việc Chăng đó Chi quan hệ.
- Ông Huyện?
Nghe tiếng gọi, chàng giật mình quay lại.
Bà An đứng ngay bên cạnh.
- Bẩm mẹ.... bào con điều gì?
Bà An thở dài, nói:
- Tôi buôn lắm, cậu ạ. Hôm nay tôi đi lễ Xin cho cậu phái quẻ thẻ xấu quá.
Lộc đáp:
- Bẩm mẹ, đã chắc đâu là đúng.
- Đền Vân thiêng lắm kia cậu ạ. Thẻ xin ở đấy bao giờ cũng nghiêm. Chứ quẻ thẻ này thì mẹ lo cho đường tử tức của con lắm.
Lộc đương giận mẹ, thê mà nghe giọng mẹ run run cũng phái đem lòng thương Chàng toan tìm lời an ủi, thì bà An lại nói thêm:
- Mẹ đi xem bói, thầy bói Cũng bào Vì Có kẻ thù oán, nên Cậu khó lòng mà có được Lộc mỉm cười:
- Con chà có ai thù oán hết?
Bà An đăm đăm nhìn con khẽ nói:
-Thê mẹ con con Mai?
Lộc đứng lặng hồi lâu, không đáp, như bị nghẹn lời. Chàng đã cô tránh không đáp, như chuyện Mai với mẹ, ai ngờ lại chính mẹ gợi ra khiên chàng ngây ngất cà người. Lạnh lùng chàng đáp :
- Đôi với người ta con chà làm gì nên tội mà người ta thù oán con.
Mẹ nhìn con có vẽ nghĩ ngợi, lo sợ. Con nhìn mẹ ra chiều ân hận vì lời nói trách móc của mình. Bỗng Lộc ngôi phịch xuống ghế, bưng mặt khóc. Bà án cũng kéo ghê ngồi bên cạnh con, rồi hỏi.
- Con có chuyện gì, cứ nói cho mẹ biết can chi mà phiền muộn, sinh ốm người.
Lộc lau nước mắt, rồi như ông quan tòa, cất giọng nghiêm nghị hỏi mẹ:
- Thưa mẹ, nêu con người ta chết thì mẹ có hôi hận gì không?
Bà án nhìn con, cặp mắt răn reo sáng quắt. Bà thừa biết con đã rõ hết đầu đuôi câu chuyện ngày Xưa. Bà An lại cũng biết rằng mẹ con Mai còn sống. Bà bào Lộc:
- Chắc con oán mẹ lắm?
Không trà lời, Lộc lạnh lùng nói:
- Ở vào địa vị Mai khi bị mẹ đuổi ra khỏi nhà con, mà không có nghị lực, không thực có ái tình đôi với người trêu thì Chắc đã bị Sa xuống nơi vực sâu hoang thẳm rồi....
- Thì cậu biết đâu rằng nó giữ được một lòng một dạvới cậu?
- Bẩm con biết. Con biết nhiều hơn nữa. Con biết rằng nhiều người giàu sang gấp mấy lân Con muôn lấy người ta làm vợ, mà người ta chỉ có một lời từ chối và cam chịu ở canh nghèo nàn đói rét. Trong khi ấy thì Con vui thú Canh gia đình đầm ấm với vợ mới.... mẹ cưới cho.
Lộc cam động quá phái ngừng lời. Bà án lãnh đạm nhìn con không nói.
- Con còn biết nhiều điều nữa. Chẳng hạn con biết rằng bây giờ người ta ở cùng với em, cùng con người ta, tiết vẫn sạch, giá vẫn trong và không hề oán trách mẹ con ta đã làm cho người ta...
Bà An không chờ con nói hết câu, vội hỏi:
- Bây giờ nó ở đâu? Nó sinh được một thằng con trai, phái không?
- Vâng, chính thê.
- Nhưng bây giờ nó ở đâu ?
- Mẹ hỏi làm gì , con vừa viết thư xin lỗi người ta, nhưng vị tất người không thèm phúc đáp.
- Nhưng khổ lắm. Tao hỏi mày bây giờ nó ở đâu?
- Bẩm mẹ, người ta ở Phú Thọ với cậu Huy, Với ông Huy làm giáo học ở đấy.
- Được? Rồi tao lên Phú Thọ.
Lộc vội gạt:
- Chết? Sao mẹ lại lên đấy? Mẹ lên làm gì?
- Lên bắt con mày Vê.
Lộc cười nhạt:
- Ai người để cho mẹ bắt về ?
- Con mày Sao tao lại không bắt được?
- Nhưng con lấy người ta đã khai giá thú đâu, khi người ta sinh nở, con có nhận con con đâu?
- Được, tao sẽ có cách.
Dứt lời, bà An lững thững xuống nhà.
cháu ái ái chơi ô tô ở chung quanh nhà. Trí tưởng tượng của trẻ con rất dễ dàng mà rất có tài khiến một vật hay một việc trở nên sự thực như y muốn. Ai chỉ một mình lượn vòng tròn trong miếng đất, mà mắt nó trông thấy biết bao thứ vô thanh. Mồm nó kêu luôn:
~Bí bo? Bí bõ là một cái kèn ô tô rất tột, hai tay nó khũtth ra làm như hệt người tài xế lái ô tô, chân nó giậm xuống đất bành bạch đề bắt chước tiếng bánh xe lăn trên đường đá. Thỉnh thoang nó dừng lại quay ra hỏi một cái thân cây bên hàng giậu:
- Có lên xe không?
Nó lại trà lời ngay một câu hỏi tưởng tượng:
- Đây đi Phủ Đoan Sáu hào.... Không được? Giá nhất định hào, khôn bớt một xu, không đi thì thôi.
Rồi nó cắm đầu chạy.
- Bác tài ơi, cho tôi lên với.
Ai đứng lại quay cô nhìn Sang hai bên, hỏi:
- Ai gọi xe đấy?
có tiếng trà lời ở cổng:
- Tôi! - Mấy người.
Sau một dịp cười, bà án - vì người ấy chính là bà án, - đáp:
- Có hai người thôi.
- Vào mà đi ?
- Nhưng cửa đóng khóa vào sao được?
- Vậy đứng ngoài đợi một tí để em gọi ông Hạnh cho nhé.
ái lại mồm kêu bí bo, chân giặm bành bạch lượn về lối sau. Một lát nó cùng ông Hạnh đi ra. Ông lão bộc nhác trông thấy bà khách có một người đàn ông vận áo lương theo hầu, thì đoán chắc là quy khách, liên cung kính chắp tay chào:
- Lạy bà ạ? Thưa bà hỏi gì à?
- Không dám. Ông giáo có nhà không, ông?
- Thưa bà, cậu giáo tôi đã đi dạy học, cũng Săp Vê đây. Vì tàu đã ngược thì cũng đến quá mười giờ rưỡi rồi.
- Lúc bấy giờ chiếc ô tô hàng chạy qua cổng.
ông Hạnh liền trỏ vào bà án:
- Đấy, xe Tuyên đấy? Gắn mười một giờ.
Rồi ông ta vừa mở khóa vừa nói:
- Thưa bà, vì cà nhà đi vắng tôi lại bận dọn cơm ở dưới bếp, nên phái đóng khóa cổng, sợ em Ai ra đường.
Bà An có vẻ thất vọng, ngơ ngác hỏi người lão bộc:
- Vậy cô... Vậy bà chị... Ông giáo cũng đi vắng à?
- Thưa bà, cô Mai?
Bà án chưa kịp trà lời, ông Hạnh đã tỏ y buôn rầu và nói luôn:
- Thưa bà, kể thì là bà Tham cơ đấy, nhưng cô tôi không cho gọi là bà Tham, bắt cứ phái đọc tên tục ra như thê.
Bà An làm bộ không hiệu:
- Thế à? Vậy cô.... Vậy bà ấy đi Vắng ư?
- Nhưng mời bà cứ vào chơi. Chừng bà nuốn mua sắm hẳn hoi, cô tôi cũng sắp về.
ông Hạnh đưa khách vào và anh người nhà vào sàn rồi lại toan khóa cổng, thì bà An vội gạt đi:
- Thôi được, ông đề tôi coi cháu cho, chà cần phải đóng cổng.
- Thưa bà chà dám.... Nhưng mời bà vào chơi trong nhà. Thưa bà, bà hỏi cậu giáo tôi có việc gì thê? Hay bà đến mua sơn?
Bà án đương ngẫm nghĩ tìm câu trà lời, thì ái lượn ở phía sau ra, vẫn cái mồm ~bí bo ? Bí bo ? ~. Thấy bà An đứng cười, nó vội kêu:
- Kìa? Xe ô tô bóp còi mà không tránh?
Bà án cúi xuống toan bế ái lên, nhưng ái giật mạnh tay ra:
- Ô kìa? Sao lại ôm ô tô?
Bà An cười:
- Ô tô ngoan nào, tôi hôn cái nào?
Ai vỗ tay cười hét lên:
- Ô tô lại ô tô ngoan? Mà ai lại hôn ô tô bao giờ?
Dứt lời, nó lại chạy lượn về sàn sau. Bà An quay ra vờ hỏi người lão bộc:
- Con ông giáo đấy à?
- Thưa không. Cháu Ai là con....
ông ta như nghẹn lời không nói được dứt câu. Bà án tiếp luôn:
- Con bà Tham, phải không?
- Vâng, con bà Tham.
- Nó ngoan lắm nhỉ. Cháu lên mấy thê ông?
- Thưa bà, cháu lên sáu.
Bà An đứng ngẩn người ra, nghĩ ngợi. Bà hôi tưởng lại năm năm trước, hôm bà đến nhà con.... Bà chỉ còn nhớ mang máng diện mạo, cử chỉ, ngôn ngữ của Mai mà thôi. Nhưng mà biệt ra Mai đẹp, đẹp dịu dàng phúc hậu. Bà lẩm bẩm nói một mình:
- Giông quá, khuôn mặt giông như đúc ?
ông lão Hạnh hỏi:
- Thưa bà, bà biệt cô tôi?
Bà án giật mình, quay lại trà lời mấy câu ấp úng. Song cũng như lần trước, tiếng còi ô tô của Ai đến giúp bà ra khỏi sự khó khăn. Ông lão Hạnh thấy Ai có dáng mệt, vừa chạy Vừa thở thì giữ lại:
- Thôi, không được chạy nữa. Nghỉ còn ăn cơm chứ.
- Ông Hạnh đề ái chạy nốt cho đến Tuyên Quang đã chứ.
Bà án cười, cũng cúi xuống giữ ái lại:
- Thôi đến Tuyên Quang rồi, cho ô tô nghỉ thôi, chẳng có mệt.
ái phụng phịu không bằng lòng. Ông Hạnh ghé tai nói thầm:
- ái đưa bà vào chơi trong nhà đi.... Chóng ngoan, không có chốc cậu về, tôi mách cho đấy.
Nghe nói mách cậu, ái sợ hãi nhớn nhác nhìn ra cổng. Rồi hình như nhớ tới giờ cậu sắp về nó ngoan ngoãn dắt bà khách lên thềm vào nhà. Bà án đăm đăm nhìn Ai nghĩi cú§m:
trời ơi? cặp mắt nhanh nhẹn với cái trán cao rộng, sao mà giông cậu nó thê ? Lại cái mồm nữa ? ~.
Lúc bấy giờ bà án tìm ra nhiều cái giống lắm. Nói cho đúng ái cũng giống Lộc thật. Song cái y tưởng dự định trong tâm trí ngay từ lúc ở huyện Thạch Hà bước ra đi khiến bà trông Ai càng hệt con bà. Thốt nhiên bà hỏi:
- Mợ cháu đi chơi đâu?
Ai cười như chế nhạo bà khách:
- Không có mợ.... Chỉ có cậu thôi.... với lại có mẹ thôi.
- Ừ, thế mẹ ái đâu?
- Mẹ Ai đi chợ.
Bà án trông thằng bé con xinh xắn đáng trêu quá, ôm ghì vào lòng hôn lấy, hôn đê. Ai đẩy ra không được, kêu to:
- Ông Hạnh ơi ?
- Cái gì thế? cái gì mà hét ầm lên thế? Nghe tiếng cậu hỏi, vì Huy Vừa Về. ái lấy tay chùi má, vừa mếu vừa nói:
- Cậu ơi, cậu? cái bà này bà ấy làm đau ái đấy.
Bà án thấy HuY, đứng dậy gật đầu chào, HuY chắp tay đáp lễ, rồi hỏi:
- Thưa cụ, cụ tha thứ cho, chúng tôi không được hân hạnh nhớ cụ. Xin cụ chỉ giáo cho chúng tôi được biệt.
Bà An trù trừ rồi hỏi lại:
- Ông có nhận được bức thư của cậu.... huyện Lộc nó không?
- Thưa cụ, có.
- Vậy.... tôi là mẹ.... Cậu huyện Lộc....
- Thưa cụ, chúng tôi vô tình không biết, xin cụ đại xá cho. Thì ra, thưa cụ, cụ là cụ án, thân mẫu anh.... thân mẫu quan huyện tôi đó.... Rước cụ ngôi chơi.
Rồi Huy quan lại bào Ai:
- Em xuống bào ông Hạnh đun cho cậu ấm nước nhé.
ái vâng lời, ngoan ngoãn xuống nhà. Bà án ngôi ngẫm nghĩ, muốn hỏi chuyện Mai, nhưng chẳng biệt xưng hô thê nào. Gọi là bà Tham hay bà Huyện thì ngượng mồm, và sợ Huy cười, mà gọi là cô thì cũng bất tiện. Chẳng có chuyện gì nói, Huy Vịn ghế im lặng đứng nhìn. Bỗng bà Ai tìm được một cách xưng hô mà bà cho là rất ổn liền cất tiếng hỏi:
- Thưa ông, lệnh tỉ đi chơi vắng?
- Thưa cụ, chị cháu cũng sắp về. Chị cháu sang bên làng cao Du mua mấy lường sơn.
- Buôn sơn kia đấy à?
HuY mỉm cười:
- Thưa cụ, làm giáo học lương bổng ít ỏi lắm, chị cháu phái buôn bán cho được dư dật đồng tiền. Và như thê cũng có việc đỡ buồn.
- Cũng phái. Tôi nghe buôn sơn lãi lắm thì phải.
- Thưa cụ, thỉnh thoang mới được một năm lãi, còn thì làng nhàng thôi. Huy lại nói luôn:
- Thưa cụ, cha? mấy khi cu. quá bô. lên chơi, xin mời cu. xơi với chi. em cháu một bửa cơm xoàng.
- Cám ơn ông, nhưng tôi đã ăn cơm trên xe lửa rồi.
- Thưa cụ, nhưng chắc ăn cơm sớm thì bây giờ đói rồi.
- Qủathực tôi no lắm.
Bà An làm ra thân mật nói tiếp:
- Chỗ ông với anh Lộc thì ông cho ăn can chi mà phái từ chối.... Nếu đói thì tôi ăn ngay chứ.
HuY nghe bà án gợi đến chuyện cũ, tình xưa biết chắc rằng bà lên Phú Thọ có mục đích ích lợi. Nghĩ tới chị, nghĩ tới quãng đời đầy đọa, khổ sở, Huy căm tức, muôn nói mấy câu cho hà dạ, Song đôi với một bà khách đến chơi nhà, chàng cho rằng xử như thế rất bất lịch sự. Và dẫu sao chị em chàng cũng vẫn là người chịu ơn Lộc, điều ấy không bao giờ chàng quên.
Hai người ngồi đôi diện nhau, đăm đăm nghĩ ngợi như đương tìm một câu chuyện thù ứng thì Ai rón rén đứng sau lưng cậu kéo áo nói:
- Cậu ơi cháu đói rồi.
câu nói đánh vần mà ái cho là một câu nói lóng, khiến khách và chủ phái bật cười Bà An hỏi huy.
- Cháu đã đi Học.
- Thưa cụ, vâng, cháu đã học hết vần quốc ngữ.
- Cháu ngoan lắm.... Ai đến đây tôi nào.
Nhưng Ái nhớ tới cư? chi? của bà khách ban nảy, nên không dám lại gần, lo lắng đứng nấp ơ? sau lưng cậu.
- Kìa bà gọi Ái ! Bà An nghe Huy kêu mình là ~bà~ thì hiệu theo nghĩa bà với cháu. Bà sung sướng quá, hây hây đỏ hai má răn, híp cặp mắt nheo cười ứa lệ. Huy thây cháu Vân ngần ngừ không dám đến, liền dắt tay đưa lại bên bà An:
Ai sợ cậu phái đứng im, nhưng trong lòng áy náy không trên. Bà An xoa đầu hỏi:
- Ai có trêu mẹ không?
- Có - Ai có trêu cậu không?
Ai ngước mắt nhìn Huy, mỉm cười đáp :
- Có - Thế Ai có trêu tôi không?
Ai không trà lời. Bà An lại hỏi:
- Ai không trêu tôi à?
Ái lắc đầu , Huy ngượng, nhưng lấy làm sung sướng rằng cháu đã tra? thù cho chị. Chàng vờ mắng:
- Hổn nhé!.
Ái phụng [hịu, nước mắt chạy quanh. Bỗng nó giật tay bà Án, chạy vội ra và lô. ve? vui mừng:
- A! Me. đã về.
Nghe tiếng thằng bé, bà Án bối rối lo sợ, nghĩ tới khoa ngôn luận, tài ngoại giao sắp phải cùng Mai thi thố.
Nhìn Mai, tay dắt con, ở ngoài ung dung đi vào, bà luống cuống trong vài giây, ngập ngừng chưa biệt bắt đầu câu chuyện ra sao. Bỗng nhờ có thói quen về sự thù tiếp, bà cất tiếng hỏi một cách rất tự nhiên:
- Kìa, chào mợ? Mợ đi chơi về?
Mai chắp tay đáp lễ, rồi ngây người đứng im. Bà án cười, vui vẻ hỏi:
- Mợ quên tôi rồi! Mai cũng cười, cười chua chát trà lời:
- Bẩm cụ, bao giờ con quên được cụ.... con chỉ hơi lấy làm lạ một ty thôi.
Bà án hiếu rằng bên địch đã khai thế công mà mình thì chưa sẵn sàng đề tiếp ứng, liền dùng kê hoãn binh:
- Nhưng đi ăn cơm đã chứ? có phải không ái? Vì ái ớ....o....i sắc rối kia mà.
Ai quà thực đói lắm, nghe bà khách nói trúng y nghĩ của mình thì mỉm cười ngước nhìn, tỏ y cám ơn, còn Mai thì nàng đưa mắt hỏi y kiên em xem có nên mời khách ăn cơm không. Bà An như hiệu cách bàn định lặng lẽ của hai người, giục luôn:
- Mợ với cậu giáo xơi cơm cho cháu ăn xong bữa đi? Tôi ăn cơm trên xe hỏa roi.
Mai nói:
- Chà mấy khi cụ lên chơi, thề nào cũng xin cụ chiếu cố xơi với chị em cháu một bữa cơm xoàng.
- Tôi cam ơn mợ. Nhưng quà thực tôi no lắm, tôi không làm khách đâu.
Huy bào chị:
- Ay em đã hết sức mời cụ nhưng cụ một mực từ chối.
Mai mỉm cười:
- Hay cụ chê nhà chúng cháu nghèo, cụ khinh chúng cháu là con nhà hà tiện.
Lần thứ hai, Mai khiêu chiến, lần thứ hai, bà án tạm lui:
- Thôi, chỗ quen biết chẳng nên khách sáo. Đi ăn cơm rối ra đây nói câu chuyện.
Mai kính cẩn chắp tay chào:
- Vâng, mời cụ ngồi chơi, chúng cháu xin vô phép cơm cụ.
Mai, Huy cúi đầu chào một lần nữa rồi dắt ái vào trong nhà. ái hỏi Mai:
- Mẹ Ơi? Sao bà ấy gọi mẹ bằng mợ?
câu hỏi bất thình lình của thằng bé khiến Mai buôn rầu. Còn bà án thoáng nghe thấy cũng lây làm ngượng ngùng.
Ngôi một mình trong phòng khách, tìm sẵn hết các y tưởng đề chốc nữa có thề đôi phó với Mai, bà nghĩ thầm:
'Ta lên đây, mục đích là đề bắt thằng cháu về.... Trời ơi? Thằng bé mới kháu khỉnh làm sao ?... Nhưng muôn bắt cháu về thì chỉ có hai cách... Phái cần phái khôn khéo lắm mới được? ~ - Mời cụ xơi nước ạ?
Bà án quay lại. Ông lão Hạnh ở sau lưng chắp tay đứng hầu. Bà chắc là Mai đã dặn ông ta nói như thê, vì lúc bà mới tới, ông lão chỉ kêu bà là bà thôi. Nhưng Mai cẩn thận dặn người lão bộc như thê là điềm hay, hay điểm dở. Mai muôn mua chuộc lòng bà hay đó chỉ là một câu riêu cợt? Bà tự hỏi, trong lòng phân vân, nửa mừng nữa lo....
Bỗng một nụ cười nở trên cặp môi khô khan của bà, bà vừa nhác trông thấy ở trên tường ngay Sát chỗ bà ngôi, treo xòe hình quạt, những anh của Ai từ năm Ai lên một cho tới năm Ai lên sáu tuổi. Mỗi cái chụp một kiêu, hoặc ngôi, hoặc đứng, hoặc đi, cái nào cũng rõ ràng phân hắc bạch và tô điểm đẹp thêm ra bởi một ông thợ Ở nơi tỉnh lỵ nhỏ.... Tình trêu lại ngùn ngụt trong lòng bà An:
- Cụ xem anh cháu có giông không?
Bà An quay lại, Mai đã đứng sau lưng.
- Mơ. ăn chóng thế ! Thật thà đấy chứ? Hay là nhà có khách lại ăn vội ăn vàng\?
Bà Án tro? ghế bảo Mai:
- Mợ ngồi tôi nói câu chuyện.
Mai vẫn đứng:
- Được ạ, cụ mặc con.
- Ngôi xuống chứ đứng thế mỏi, vì câu chuyện tôi sắp nói tới đây hơi dài.
Mai kéo ghê ngồi:
- Bẩm cụ, chuyện gì thê? cụ làm cho con lo quá?
Bà án quay lại, thấy tên người nhà mình đứng hầu liền vẫy tay khẽ bào:
- Cho mày Xuống nhà.
Tên kia vâng lời đi ngay. Mai trên lặng ngôi chờ. Còn bà án thì ngẫm nghĩ tìm câu để mở chuyện. Bỗng bà ngửng phắt đầu lên, trên nét mặt tỏ rõ sự quà quyêt.
Bà thong thà hỏi Mai:
- Mợ có biệt tôi đến đây làm gì không?
Mai chưa kịp trà lời thì bà An lại nói luôn:
- Hom nay tôi thân hành lên đây là Vì bôn phận cũng có, nhưng điều thứ nhất là vì là vì thôi có mình mợ với tôi đây, can gì phái úp phái mở.... Tôi lên đây là Vì Sự hôi hạn bắt Buộc phái Xin lỗi mợ.
Mai vội vàng đáp:
- ấy chết? cụ dạy quá lời, con đâu dám.
- Không, mợ cứ đề tôi nói dứt câu đã. Phái kề ra tôi già nua tuổi tác thế này mà hạ mình, xin lỗi mợ thì cũng hơi quá thật. Song thiết tưởng, bất cứ bề trên đối
Với bề dưới, hay bề dưới đối Với bề trên, ai ai cũng nhận biết lỗi mình. Tôi, thì tôi biết lỗi ngay, tôi hôi hạn ngay hôm sau.... khi cô.... khi mợ.... bỏ nhà ra đi.
- Được, cụ lớn cứ gọi con là cô cũng được.
Bà án bắt đầu kề một chuyện đã xếp sẵn từ trước.... Bà nói bà không ngờ đâu lại xay ra như thê khiên dòng dã sáu năm, ngày đêm đã bị lương tâm cắn rứt. Ngay tôi hôm mai từ biệt con bà một cách kín đáo, lặng lẽ, bà hôi hận quá vì thất Lộc đau đớn, khổ Sở, nên bà đã đi tìm Mai khắp các nơi không thấy. Bà tưởng thê nào Mai cũng trở về, ngờ đâu Mại lại quyêt liệt như thê.
Rồi bà khen ngợi Mai, lấy làm khâm phục lòng hy Sinh của Mai, lòng nhẫn nại của Mai, lòng trinh triệt cao thượng của Mai:
bao lâu sông trong canh lầm than mà vẫn giữ được trong như ngọc, trắng như ngà. Bà ví Mai với cây Sen mọc trong bùn mà không nhiễm mùi bùn.
Mai trên lặng ngôi nghe không hề ngắt câu, không hề đáp một lời. Bà An ngừng lại để dò y Mai, nhưng sắc mặt Mai vẫn không thay đôi. Bà nói tiệp:
- Nay tôi muốn chuộc lại những điều lẫm lỗi của tôi, mà ở đời chỉ có mình mợ mới có thể giúp tôi được việc ấy.
Mai thành thực, kính cẩn trà lời:
- Bẩm cụ, cụ dạy thê chứ con đâu dám.
- Không, tôi nói thức đấy. Mợ không nên đề tôi hối hận suốt đời, vì một điều lẫm lỗi trong giây phút....
Mai làm bộ nhưng không hiểu:
- Nhưng, thưa cụ, có điều gì cụ cứ cho biết, nếu có thề giúp được thì thực con không dám từ chối.
Bà án do dự một chút rồi quà quyết bào Mai:
- Mợ ạ, một ngày cũng là nghĩa. Huống hồ đã ăn ở với nhau có con, có cái.
Mợ cũng chẳng nên giận cậu ấy, chăng nên oán tôi nữa.
Mai ngơ ngác hỏi:
- Ô hay? Sao cụ biết con oán giận? Mà con có quyền được oán giận ai đâu?
- Vậy có bao giờ mợ nghĩ tới sự tái hợp không?
Mai hai má đỏ bừng, đầu nóng như sốt, ngôi im không đáp. Bà án lại hỏi:
- Mợ nên nghĩ đến cậu ấy, trong sáu năm nay không một chút nào là không nhớ, không thương mợ.
Mai giận đến cực điềm rồi, không nhịn được nữa:
Tôi xin cụ đừng gọi tôi là mợ. Tôi không phải, to6i không còn là con dâu cụ, mà cũng hông bao giờ cụ thèm nhận tôi là con dâu cụ, cụ nhớ điều ấy cho. Vậy cụ cứ dùng chữ cô cũng đủ lắm rồi.
Bà Án ngượng ngịu lúng túng, không tìm được ca6u gì để đối phó, đành nhắc lại câu đã nói:
- Mợ chớ nên thế , một ngày củng nghĩa.
Mai mắt đỏ ngầu hỏi lại:
- Chớ sao ho6m cụ đuổi tôi, cụ không nhớ đến câu ấy?
Bà Án mỉm cười:
- Có cô không nhớ đấy chư? Còn tôi trước sau tôi vẫn muốn cô với Lộc lấy nhau. Chẳng se vào thì chớ , ai nỡ chia rẽ duyên người bao giờ , không bằng lòng là tự cô đấy thôi.
Mai cười mo6.t cách rất chua chát:
- Phải ! Bà lớn khuyên tôi lấy lẽ cậu Lộc, lấy lẽ con bà.
- LẤy lẽ củng ba bảy đườnglấy lẽ. Lấy lẽ làm nàng hầu hầu củng có, lấy lẽ làm chị , làm em với vợ củng có.
Mai không nói, hai mắt căm tức nhìn thẳng ra sân. Bà Án tiếp luôn:
- Vậy nếu bây giờ tôi rước cô về làm chị làm em với mợ huyện, nói thì cô nghĩ sao?
- Thưa cụ, sáu năm về trước hình như tôi đã trình cụ biết rằng nhà to6i không có mà lấy lẽ. Đối với kẻ khác (Mai đăm đăm nhìn bà Án) đối với kẻ kia rồi lên làm cô huyện rồi cô Phú, cô Thượng , nay mai là một vinh dự. Nhưng tôi, tôi cho làm cô thượng không bằng, không sung sướng bằng làm chị xã, chị bếp chị bồi , mà được vợ một chồng yêu mến nhau, khi vui có nhau... khi buồn có nhau, khi hoạn nạn có nhau... Cô Huyện , Cụ lớn không nên đem cái mồi cô HUyện ra nhử tôi cô Huyện.
Bà Án thong thả ung dung trả lời:
- Sao lại cô Huyện, bà Huyện chứ?
Mai cười mũi:
- Phải bà Huyện hai.
- Chứ sao. Các đấng đế vương ngày xưa có đông cung và Tây cung Hoàng hậu, thì sao? Nói hơn nữa, Dương quí Phi có là Hoàng HẬu đâu?, có là bà vua chính thức đâu?
- Vâng tôi biết, các bà vỡ lẽ bao giờ củng chỉ có hai đường: một là họ bị áp chế, hai là lấn áp cả quyền vợ cả, lúc đó thì họ trở nên hạng đắc Kỷ , Bao Tự.
Mai cười nói tiếp:
- Đó, cụ coi, cụ nhớ sử, dễ tôi không nhớ sử. Song có điều này tôi Xin thưa ngay hâu cụ? cụ đừng Vào con đường ấy đê dụ tôi, con đường vinh hoa, phú quy....
Bà An nghiêm sắc mặt dõng dạc nói:
- Thế thì cô lầm. Tôi chỉ đi vào đường bổn phận. Tôi có lỗi, tôi cam chịu lỗi, nhưng tôi phải ăn năn sửa lỗi. Bởi vậy, tôi không muốn vì tôi mà cô mang tiếng....
mang tiếng là một người không chồng... không chồng... mà... mà có con...
Mai cũng dõng dạc đáp lại:
- Xin cam ơn cụ. Nhưng nếu chỉ vì tôi mà cụ muốn sửa lỗi thì tôi sẵn lòng - xin cụ miễn thấp - tôi sẵn lòng tha thứ cho cụ, tha thứ cho cụ đày đọa tôi, đã....
trong bao lâu....
Mai chỉ cô làm ra cam đam được như thê. Trí Mai ôn lại cuộc đời quá khứ, thì thốt nhiên, lòng Mai tủi cực thổn thức. Mai cam thấy nghị lục tiêu tán không còn để tranh luận được nữa. Như một cái xác không hồn, Mai gục đầu xuống ta vịn ghê nức nở khóc, khóc không ra tiếng.
- Ô hay? Bà lão này, Sao bà lại chòng mẹ cho mẹ khóc?
Mai ngửng đầu lên thấy em dắt con đứng bên cạnh. Gượng cười, nàng ẵm ái vào lòng hôn hít. Bà An buôn rầu bào Huy:
- Ông giáo, ông nghĩ tôi nói có phải không? ông ngôi xuống đây, tôi thưa câu chuyện. Ai chà có lúc lầm lẫn, huống chi tôi tuổi tác thì lại càng hay lâm lẫn lắm.
Bây giờ tôi nghĩ lại, tôi biệt tôi lầm, tôi hôi hận, tôi thân hành lên tận đây đê đón mợ và cháu về, ông là người học rộng, biệt nhiều, nên khuyên mợ cháu một câu.
Huy lạnh lùng đáp :
- Thưa cụ, việc đó là việc riêng của chị cháu. Tùy y chị cháu cư Xử. Cháu không có quyên lạm bàn tới, tuy đôi Với chị cũng như đôi Với quan huyện Lộc, cháu vẫn là người chịu ơn.
Mai như nói một mình:
- Mẹ con tôi tưởng được trên thân ở nơi hẻo lánh này, ai ngờ cụ chưa tha, cụ còn theo đuổi cho bằng được để cụ hành hạ.
Bà án thở dai, cất giọng phàn nàn, cố là ra thành thực:
- Khổ cho tôi chưa? Người ta không hiểu tôi. Ở nhà thì con tôi không hiểu tôi.
con tôi cũng vậy, mà cô cũng vậy, các người cho tôi là một hung thần giời sai xuống để phá cuộc hạnh phúc của các người.
Bà An đưa khăn lên lau nước mắt:
- Nhưng nào tôi có ác nghiệt gì, tôi chỉ là một người bao giờ cũng nghĩ tới hạnh phúc của con, cháu, nghĩa là nghĩ tới bổn phận của một người mẹ, của mộ Huy đứng lạng nhìn bà An, lấy làm thương hại. Chàng thong thà nói:
- Cụ cho phép cho cháu tỏ bày cùng cụ Vài điều. Cụ là người rất tốt, bao giờ cũng nghĩ tới bổn phận. Cháu biệt lắm. Không bao giờ cháu ngờ vực cụ, cụ dung thứ cho mấy lời Sông sượng của cháu, cụ tức là cái biểu hiện, tức là một người đại diện cho nền luân ly cũ. Mà tâm trí chúng cháu đã trót nhiễm từng tư tưởng mới.
Hiểu nhau khó lắm, thưa cụ. Cụ với bọn hậu sinh chúng cháu như hai con sông cùng như một nguồn, cùng chay ra bề, nhưng mỗi đằng chay theo một phiéa dốc bên sườn núi, gặp nhau sao được. Vậy chị em chúng cháu không dám tranh luận với cụ nữa, chỉ xin cụ ban cho một cái ơn tôi hậu, cũng như khi xưa chị cháu vì cụ mà hy Sinh hệt hạnh phúc, lạc thú gia đình.... cái ân tôi hậu ấy, là cụ Và ông Huyện quên hẳn chúng cháu đi, đừng bận lòng nghĩ tới chúng cháu nữa.
Bà An vội ngắt.
- Cô Mai đã vậy. Nhưng còn cháu tôi?.... Khi nào tôi nỡ để cháu tôi.... cháu tôi nó mang tên họ chồng tôi, tên họ con tôi....
Mai cười gằn:
- Cái đó cụ không lo.
Rồi nàng cúi xuống hỏi con:
- Tên con là gì?
ái nũng nịu, âu yếm, ôm lấy cổ Mai:
- Tên con là Ai.
- Vậy Ai họ gì?
Ai chăng tru trừ, trà lời luôn:
- Ai họ Dương.
Bà An kinh hoang:
- Cô dạy nó thê à? cô dám dạy cháu tôi những điêu trái luân thường, đạo ly như thê ư?
Mai mỉm cười:
- Thưa cụ, cụ lầm, nó là con tôi. Tôi muốn dạy nó điều gì mặc tôi. Cũng như cụ đã dạy con cụ quyến rũ người ta, rồi khi người ta thai nghén, lại ruộng rẫy người ta ra.
Bà An đứng phắt dậy, tức gian quát tháo:
- Cô không được hỗn. Cô không được phép khinh tôi?
Mai vẫn ôn tôn:
- Thưa cụ, ở đây là nhà tôi, chớ không phải là dinh quan tri huyện, xin cụ nhớ cho.
Bà án lại ngôi xuống ghế, nghĩa là tự đề rơi xuống ghế. Mất hết cam đam và biết rằng khó lòng cãi ly Với Mai được nữa, bà quay ra giọng van lơn:
- Cô Mai ơi, cô nên thương tôi già trêu.... cho tôi được cùng cháu tôi Sum họp....
Mai ái ngại nhìn bà An không nỡ dày Vò quá nữa. Nàng ôn tôn thưa lại:
- Bẩm cụ, cụ thiêu gì cháu, nào con bà Huyện, nào con các cô, cháu nội, cháu ngoại đủ cà. Thèm một cháu Ai có làm gì mà bắt mẹ con phải xa nhau.
Bà An gắt:
- Thì tôi có muốn chia rẽ mẹ con cô đâu, trước sau tôi vẫn xin đón cô về ở với chồng cô kia mà....
Lòng căm tức, Mai cố nén, chỉ chực bùng bốc lên. Về phần bà án thì bà hết sức giấu nhược điểm của mình, là bà chưa có cháu nội, chưa có người nôi dõi tông đường. Lòng ích ky của bà vẫn ngờ rằng nếu Mai biết sự thực là nàng sẽ bắt bí.
Bỗng chợt nghĩ ra một điều, bà án tươi cười bào Mai:
- Nêu tôi đền ơn cô một nghìn bạc thì cô nghĩ sao?
Mai không hiểu:
- Thưa cụ, ơn gì ạ?
- Ơn cô nuôi nấng cháu tôi.
Mai cười nhạt:
- Thưa cụ, cụ cho tôi là một người vú em nuôi cháu cho cụ phải không?
Bà An như mê mẩn, không nghĩ tới câu hỏi của Mai.
- Vậy hai nhìn nhé?
Mai đứng phắt dậy, dắt con đi ra cửa phòng quay lại nói:
- Cháu xin phép cụ, cháu phải đi đằng này có chút Việc cân?
Rồi nàng bào Huy:
- Cậu ở nhà hâu chuyện bà nhé.
Bà án và Huy còn ngơ ngác nhìn theo thì thoăn thoắt, Mai đã cùng ái bước lên con đường giốc.