Tây Sơn có thác Hầm Hô

Thắng cảnh Hầm Hô đẹp nổi tiếng ở Bình Định với cảnh suối, rừng hùng vĩ. Nơi đây còn là căn cứ kháng Pháp của nghĩa quân Cần Vương hồi cuối thể kỷ 19.
Hầm Hô là thắng cảnh đẹp nổi tiếng của Bình Ðịnh, cách thành phố Quy Nhơn chừng 45 km về phía tây. Ðường đến Hầm Hô không mấy khó khăn. Từ Quy Nhơn đi xe ô-tô hay xe máy theo quốc lộ 19, đến thị trấn Phú Phong độ 40 km, từ đây có đường mòn dẫn vào thác.
Suối Hầm Hô nằm ở thượng lưu sông Ðá Hàng, một chi lưu của sông Côn chảy ra Phú Phong. Vào mùa nắng ráo, suối Hầm Hô phơi cạn lòng, chỉ còn vài lạch nước trong vắt, đá trải hàng hàng, lớp lớp chồng lên nhau đủ hình đủ dạng. Có nơi, lòng suối đá mọc lên lởm chởm, gập ghềnh... Hai bên bờ đá còn dựng thành hàng như bức tường thành vừa cao vừa hùng hiểm. Có nơi thì đá núi mọc tua tủa như rừng gươm. Cảnh tượng vừa kỳ quái vừa lạ mắt. Lác đác đó đây vài cổ thụ hình dung cổ quái, đượm vẻ trầm mặc u buồn vì tuổi đời chồng chất, đứng nghiêng mình bên dòng suối. Những bụi sim có lá mịn như nhung, những khóm phong lan từ kẽ đá buông mình, đu đưa theo làn gió hoặc chơi vơi trên làn nước lung linh. Thỉnh thoảng vài ngọn gió từ đâu đưa lại phảng phất mùi hương của các loài hoa rừng ngào ngạt. Nếu du khách đến đây vào dịp xuân về, phong cảnh Hầm Hô còn đẹp bội phần. Hầm Hô không những có suối, có thác, mà còn có rừng mai tỏa mùi thơm dìu dịu. Nếu có dịp nghỉ đêm ở lại Hầm Hô, nhất là vào những đêm thu, cảnh sắc Hầm Hô như đắm chìm trong cõi huyền ảo, mông lung. Còn vào mùa lũ, Hầm Hô nhận nước từ Ðá Hàng đổ về dềnh lên lai láng và đục ngầu phù sa, đổ ào ào xuống các hang vực sâu thẳm, tung bọt trắng xóa. Ðây mới chính là Hầm Hô. Một bậc đá cao hơn 10 mét, tứ bề vách đá bủa vây, che khuất cả một cái hầm kín đáo.
Hầm Hô có lắm cá, từ loại cá đá, cá niềng, cá trắng cho đến cá chép, cá ngựa, cá trôi... Mùa mưa, cá từ sông Côn ngược dòng lên nguồn Ðá Hàng để sinh đẻ. Dĩ nhiên, cá phải vượt qua thác Hầm Hô. Tại đây, mùa cá vượt thành đàn, vì vậy mà thác Hầm Hô còn gọi là thác Cá Bay. Tục truyền xưa kia, hàng năm cá tề tựu về đây để vượt thác. Con nào vượt được thì hóa rồng, nên thác này còn gọi là thác Vũ Môn.
Một nhà thơ đất Tây Sơn đã cảm tác:
Cổ Bàn non nước còn thiêng mãi
Có thuở Hầm Hô cá hóa rồng
Những người địa phương nhân cơ hội này chăng lưới hay hứng những giỏ tre để bắt lấy cá. Mùa mưa, cá ở đây rất béo và nhiều vô kể, giúp cho những bữa rau đạm bạc thêm nhiều hương vị đậm đà, khoái khẩu.
Hầm Hô không những là một thắng cảnh đẹp tuyệt vời mà còn là căn cứ kháng Pháp của nghĩa quân Mai Xuân Thưởng, lãnh tụ Cần Vương Bình Ðịnh vào cuối thế kỷ 19.
Vào những tháng hè oi bức, Hầm Hô là nơi thu hút đông đảo thanh niên và học sinh về vui chơi, cắm trại, tận hưởng không khí trong lành của miền núi. Tiếc thay, Hầm Hô chưa được ngành du lịch địa phương đầu tư khai thác để sớm trở thành điểm tham quan hấp dẫn của Bình Ðịnh.