Chương IV

Khi Ulysses đã sống gần bảy năm trên đảo của nữ thần Calypso, con trai chàng là Telemachus quyết định sẽ đi tìm cha. Lúc Ulysses rời Ithaca đi chiến đấu, Teiemachus vẫn chỉ là một đứa trẻ ẵm ngửa, thấm thoắt thời gian trôi đi, cậu bé năm xưa giờ đã trở thành một chàng trai khôi ngô, tuấn tú. Suốt một thời gian dài, chàng và mẹ của chàng là Peneiope đã phải chịu đựng biết bao nhiêu khó khăn, biết bao nhiêu áp lực. Sau khi trận chiến tại thành Troy kết thúc, Ulysses không quay trở về ngay. Kể từ ngày quân Hi Lạp lên thuyền ra khơi, gia đình Ulysses không nhận được bất cứ tin tức nào của chàng nên nhiều người cho rằng chàng đã chết. Thực tế, mọi người nghĩ như vậy cũng không có gì ngạc nhiên bởi phần lớn các hoàng tử khác đều đã trở về, hoặc nếu không người thân của họ cũng nhận được một vài tin tức quý giá. Đằng này, Ulysses vẫn biệt vô âm tín. Telemachus không nhớ rõ gương mặt của cha, lại không có cha bên cạnh, nhưng qua những câu chuyện của mẹ chàng, của những người bạn của Ulysses, chàng kính trọng và yêu quý cha vô cùng.

Telemachus, con trai của Ulysses vẫn chỉ là một chàng trai trẻ, chưa thực sự cứng cáp để có thể làm trụ cột gia đình. Vua Laertes thì quá già nên đã lui về ở ẩn tại một trang trại yên tĩnh trên đảo. Ở trang trại ông không thể làm bất cứ việc gì ngoài chăm sóc khu vườn của mình. Trong lúc đó, Ithaca trong tình trạng không có vua trị vì. Những cậu bé từ mười đến mười hai tuổi từ hồi Ulysses đi giờ đã trưởng thành. Điều đáng nói ở đây là cha của họ cũng tham gia chiến tranh cùng đợt với Ulysses nên họ có thể tự do làm bất cứ thứ gì mình muốn. Chính điều đó đã gây ra biết bao rắc rối cho mẹ con Penelope. Mười hai trong số chàng trai ngỗ ngược này muốn cưới Penelope làm vợ và luôn hành động vô cùng lỗ mãng. Bên cạnh đó, có tới hàng trăm người ở các hòn đảo kế cận cũng có ý định điên rồ kia. Họ tập trung tại cung điện của Penelope, ăn uống suốt ngày, suốt đêm mà không chịu làm việc. Chúng còn tìm lạc thú với những người hầu gái của Penelope một cách trắng trợn không giấu giếm. Penelope có rất nhiều hầu gái, lại cộng thêm quá nhiều việc cần giải quyết nên không thể quản nổi tất cả bọn họ. Những tên đàn ông lỗ mãng kia giết súc vật của Peneiope để mở tiệc tùng linh đình. Không ai có thể khiến chúng dừng lại. Chúng còn hiên ngang tuyên bố rằng sẽ không bao giờ rời khỏi nhà của Penelope chừng nào nàng chưa chọn một trong số bọn chúng làm chồng, đồng nghĩa với việc kẻ đó sẽ trở thành vua của Ithaca. Chúng chẳng hề quan tâm đến việc Telemachus là hoàng tử hợp pháp của đảo. Tất cả những gì chúng muốn là ép Penelope phải tái giá mặc dù chưa có thông tin chính thức nào cho thấy Ulysses đã chết.

Cuối cùng, để hạn chế bớt sự ngông cuồng, phá phách của đám người cầu hôn, Penelope đành hứa sẽ chọn một trong số chúng làm chồng khi nào nàng dệt xong tấm vải len để may áo cho vua Laertes lúc ông lâm chung. Ngày nào cũng vậy, cứ sáng ra là nàng ngồi dệt vải trước mặt đám đông nhiều người, những đêm đến khi những kẻ gây rối đi rồi (chúng không ngủ trong nhà nàng), Penelope lại tháo tấm vải mình vừa dệt ra. Tuy nhiên, có một nữ hầu gái phản bội nàng, đem chuyện đó kể với đám người gây rối, chính vì vậy chúng buộc nàng phải dệt trong tấm vải trong thời gian sớm nhất. Càng ngày chúng càng lộng hành, thúc ép Penelope phải đưa ra lựa chọn của mình bất chấp nàng có muốn hay không. Về phần mình, nàng vẫn luôn hi vọng Ulysses còn sống và sẽ quay trở về gánh vác công việc cho nàng. Nhưng ngay cả khi chàng quay về thì làm sao chàng có thể đuổi được tất cả những kẻ kia ra khỏi nhà? Vừa nhớ chồng, thương con, tủi cho thân phận của mình, nhiều đêm Penelope than khóc đến sáng. Nàng thầm gọi tên chồng và cầu khấn các vị thần phù hộ cho chàng. Mặc dù là một người thông minh, sắc sảo nhưng Penelope vẫn chỉ là một người phụ nữ chânyếu tay mềm. Nàng vẫn cần có sự che trở của một người đàn ông đáng tin cậy. Ulysses đi chiến đấu, nàng chung thuỷ đợi chồng, không một ngày nào không nhớ tới chồng mà buồn đến nẫu ruột gan. Còn bây giờ, Ulysses đang trôi dạt nơi nào? Chàng còn sống hay đã chết? Liệu chàng có biết vợ mình đang phải chịu đựng những gì hay không?

Trong số các vị thần bất tử, thần Athene luôn yêu quý Ulysses nên thường xuyên tìm cách bảo vệ chàng. Trong cuộc họp giữa các vị thần, nữ thần đứng lên nói rõ quan điểm của mình với những người khác. Đó là một hôm nắng ráo, thời tiết rất đẹp, không có mưa hay tuyết. Khi mọi người tập trung đông đủ trên đỉnh Olympus, nữ thần Athene ca ngợi lòng tốt, sự thông thái và dũng cảm của Ulysses như thế nào, hiện tại chàng đang bị kẹt ở đảo của nữ thần rừng Calypso ra sao, trong khi tại Ithaca, quê hương chàng, những kẻ gây rối đang tác oai tác quái, phá phách tài sản của chàng, gây phiền nhiễu cho vợ con chàng. Nữ thần cũng nói rằng đích thân nàng sẽ đến Ithaca và giúp Telemachus giành được sự quý mến của người dân trong nước, chỉ cho họ thấy chàng bị đối xử tồi tệ như thế nào rồi sau đó sẽ lên thuyền ra khơi đi tìm cha. Nàng nói xong liền bay từ núi Olympus đến thẳng Ithaca để thực hiện những gì nàng vừa nói. Tới Ithaca, nữ thần biến thành một người đàn ông bình thường có tên là Mentes, chỉ huy của người Taphians. Vào tới cửa nhà Ulysses, nàng nhìn thây những kẻ gây rối tự cao tự đại đang vui chơi trong khi bữa tối đã được chuẩn bị sẵn sàng. Thật là một hình ảnh chướng tai, gai mắt, nữ thần chỉ muốn biến những kẻ xấu xa kia thành những con lợn xấu xí để trừng phạt cho những hành động không thể chấp nhận được của chúng. Vừa quan sát thấy người lạ, Teiemachus vội tiến tới gần, dẫn khách vào nhà và đối xử rất tốt với ông. Trong lúc đó, những kẻ cầu hôn vẫn mải mê ăn uống và cười lớn mà không cần để ý gì đến xung quanh.

Sau đó, Telemachus kể cho nữ thần Athene nghe hay nói đúng hơn là người đàn ông lạ về tình cảnh của mẹ con chàng. Trong khi cha chàng tham gia đoàn quân Hi Lạp đi chiến đấu, trong khi chàng không nhận được bất cứ tin tức nào của cha, không biết cha chàng còn sống hay đã chết thì chàng lại bị đối xử không khác gì kẻ nô lệ thấp kém. Nữ thần Athene hay Mentes nói rằng ông là bạn của của Ulysses đang trên đường đến Cypcrus để mua đồng nên tiện thể ghé thăm Ithaca, Mentes nói tiếp:
- Ulysses vẫn chưa chết, ông ấy sẽ quay trở về nhà nhanh thôi. Cháu rất giống ông ấy, chắc chắn cháu là con trai của Ulysses rồi.

Telemachus trả lời mình chính là con trai của Ulysses nhưng chàng không biết làm thế nào để thoát khỏi tình thế hiện tại. Mentes nổi giận lôi đình khi những kẻ câu hôn lăng nhục chàng hoàng tử trẻ, ông nói rằng đầu tiên chàng nên kể lại những chuyện này với mọi người trên đảo, sau đó lên thuyền đi tìm Ulysses. Đây chính là cách giúp chàng thoát khỏi những phiền toái hiện giờ. Nói xong Athene từ biệt Telemachus.

Ngày hôm sau, Telemaehus tập hợp mọi người và kể cho họ nghe về hoàn cảnh trớ trêu mà mẹ con chàng đang phải gánh chịu. Mặc dù ai nấy đều thông cảm và lấy làm tức cho chàng nhưng không ai có thể giúp đỡ chàng. Tuy nhiên, một nhà tiên tri già nói rằng chắc chắn Ulysses sẽ quay trở về, những kẻ cầu hôn liền đe doạ và lăng nhục ông. Vào buổi tối, nữ thần Athene lại đến dưới hình dáng của một người đàn ông Ithaca có tên là Mentor. Chàng khuyến khích Telemachus hãy đi tìm một con thuyần có hai mươi tay chèo nhưng tuyệt đối không được để cho mẹ chàng biết bất cứ điều gì mà chỉ lặng lẽ chuẩn bị mọi thứ cần thiết cho chuyến đi. Chỉ có vú Eurycleia, người từng nuôi dưỡng chàng và cha chàng, bí mật mang rượu và thức ăn cho chuyến đi của Teiemachus. Đêm hôm Đó, Teiemachus và Mentor lên thuyền ra khơi. Họ chèo thuyền cả đêm và ngày hôm sau đã đến đảo Pylos của ông già thông thái Nestor.

Nestor chào đón họ một cách nồng nhiệt, con trai ông là Pisistratưs và Thrasymedes từng chiến đấu ở thành Troy cũng không giấu được sự vui mừng khi gặp con trai Ulysses. Ngày hôm sau, khi Mentor rời đi, Pisistratưs và Telemachus cùng nhau điều khiển xe ngựa lên vùng đồi cao rồi đi xuống thung lũng. Họ đi hai ngày trời và đến được Lacedaemon nằm phía dưới đỉnh Taygetus trên bờ dòng sông Eurotas trong vắt.

Mặc dù kể từ ngày quân Hi Lạp rời khỏi thành Troy, không ai trong số những người tham chiến nhìn thấy Ulysses, tuy nhiên, Menelaus lại nói cho Telemachus biết rằng cha chàng vẫn còn sống và đang ở cùng nữ thần Calypso trên một hòn đảo hoang. Làm sao Menelaus biết được điều này, chúng ta sẽ khám phá ở các trang sau. Khi Telemachus và Pisistratus đến cung điện của Menelaus thì đúng lúc đức vua đang đãi khách. Thật không lịch sự nếu hỏi hai chàng trai trẻ là ai trước khi họ được tắm rửa tẩy sạch bụi trần, mặc quần áo mới và ăn uống. Sau bữa tối, Menelaus mời hai người khách ở lại, ông nhận thấy Telemachus có vẻ rất thích ngôi nhà của ông cùng với những tia sáng lấp lánh phát ra từ những bức tường được phủ bằng đồng và được trang trí bằng vàng, ngà voi và bạc. Telemachus chưa bao giờ nhìn thấy những thứ đẹp như thế ở Ithaca. Nhận thấy vẻ ngạc nhiên của chàng, Menelaus nói rằng ông đã mang rất nhiều thứ quý giá từ thành Troy về nhà sau tám năm đi lang thang tới Cyprus, Phoenia, Ai Cập và thậm chí là vùng Lobya nằm trên bờ biển phía bắc của châu Phi. Mặc dù hiện tại ông rất giàu có và may mắn nhưng ông vẫn rất buồn khi nhớ tới những chiến hữu đã hi sinh vì lợi ích của ông tại thành Troy. Trên hết, ông vô cùng đau khổ khi người dũng sĩ giỏi nhất là Ulysses đã mất tin tức trong nhiều năm, không ai nghe thấy bất cứ tin tức gì của chàng, không biết hiện chàng còn sống hay đã chết. Meneiaus vừa dứt lời, Telemachus lấy vạt áo choàng che mặt khóc nức nở. Thấy vậy, Menelaus đoán ra chàng trai trẻ là ai và không nói thêm bất cứ điều gì.

Telemachus có hình dáng bên ngoài rất giống Ulysses nên Helen nhận ngay ra chàng là con trai của Ulysses. Pisistratus vô tình nghe thấy Heien nói điều này với Meneiaus, liền kể cho hai người nghe chuyện Telemachus đang đi tìm kiếm tin tức của cha mình. Cả Melenaus và Helen đều vô cùng xúc động khi nhìn thấy con trai của Ulysses - người đáng tin cậy nhất trong số những người bạn của họ. Sau đó, tất cả ba người đều không thể kìm được nước mắt bởi Pisistratus nhớ tới người anh Antilochus của mình đã bị Memnon, con trai của thần mặt trời giết chết trong một cuộc chiến tại thành Troy. Helen muốn an ủi hai chàng trai trẻ, nàng lấy ra một lọ thuốc thần kì mà nữ hoàng Polydama, vợ của Vua Hi Lạp đã tặng cho nàng rồi đem hoà với rượu đưa cho họ uống. Loại thuốc này có tác dụng xoa dịu mọi đau đớn và tức giận, khiến con người quên đi tất cả các nỗi đau buồn, bất hạnh. Helen biết rằng đây chính là thời điểm thích hợp nhất để nàng sử dụng loại thuốc này bởi chỉ có nó mới giúp hai chàng trai bất hạnh kia tạm quên đi nỗi buồn đau.

Sau đó, Helen kể cho Telemachus nghe về những chiến công vĩ đại của Ulysses khi còn ở thành Troy. Ulysses đã chịu bao đau đớn, cải trang thành một kẻ ăn mày xấu tính ra sao để lọt vào bên trong thành phố, ăn cắp Vật thiêng của thành Troy. Menelaus kể cho Telemachus nghe về bản lĩnh của cha mình, về việc chàng đã giữ cho ông cùng những hoàng tử khác im lặng như thế nào trong con ngựa gỗ khi Deiphobus buộc Helen giả giọng của vợ họ gọi họ. Telemachus cảm thấy vô cùng vui sướng khi được kể về sự dũng cảm và thông thái của cha mình.

Ngày hôm sau, Telemachus kể cho Menelaus nghe việc chàng và mẹ chàng đã bị những kẻ đến cầu hôn đối xử tệ bạc như thế nào, Menelaus cầu nguyện để Ulysses sớm quay trở về Ithaca, giết chết tất cả những kẻ gây rối. Ông nói:
- Ta sẽ kể cho cháu nghe tất cả những tin tức ta nghe được về cha cháu. Sau khi rời khỏi thành Troy, thuyền của ta bị những con sóng lớn đánh trôi dạt vào một hòn đảo có tên là Paros. Ta phải ở lại hòn đảo đó trong vòng ba tuần liền, sau đó ta phải mất một ngày để ra khỏi cửa sông Aegyptus (tên cũ của sông Nile). Bọn ta bị đói rét, thức ăn hết, vì vậy đoàn thủy thủ của ta phải lên bờ đi câu cá để lấy thức ăn. Thật trùng hợp là con gái của thần biển Proteus cũng sinh sống trên hòn đảo đó. Nàng khuyên ta rằng nếu có thể hãy bắt cha của nàng khi ông xuất hiện trên mặt biển để yêu cầu ông nói ra những điều ta cần biết. Vào giữa trưa Proteus thường nhô lên khỏi mặt nước, lên bờ để ngủ trên lớp cát dày. Nếu ta bắt được ông ta, ông ta sẽ biến thành nhiều hình dạng khác nhau, nhưng cuối cùng rồi cũng phải quay trở lại hình dạng thực của mình và trả lời câu hỏi của ta. Nữ thần nói xong liền đào một hố sâu dưới cát để ta ẩn nấp. Sau khi ta cùng ba người đàn ông nữa nằm xuống hố, nàng dùng da cá voi phủ lên người bọn ta. Vào giữa trưa, ông già của biển cả xuất hiện cùng đoàn cá voi của mình. Sau khi đếm số lượng cá voi, ông nằm xuống dưới bờ biển để ngủ. Ngay lập tức chúng ta nhảy lên, lao về phía ông ta và giữ thật chặt, không để ông ta thoát. Ban đầu ông ta biến thành sư tử, báo, rồi chuyển sang hình dạng của một con rắn, rồi một con lợn rừng. Tiếp theo, ông ta biến thành một dòng nước chảy, rồi một cây cao đang nở hoa. Nhưng dù ông ta biến thành gì đi chăng nữa thì bọn ta vẫn giữ chặt ông ta cho đến khi ông ta biến thành hình dạng thật của mình. Khi ta hỏi về những việc ta cần làm, Proteus nói rằng ta sẽ không bao giờ có được một ngọn gió tốt lành nếu ta không quay trở lại dòng sông Aeguptus và cung tiến vàng cho thiên đàn. Sau đó, ta hỏi ông ấy về người anh em Agamemnon và được kể lại rằng người anh em của ta đã bị giết chết ở đại sảnh của ông ấy ngay khi mới quay trở về. Cuối cùng ông ta nói về Ulysses và thật không may cho người chiến hữu tốt của ta, hiện ông ấy không có thuyền hay thủy thủ để thoát khỏi hòn đảo hoang để trở về nhà.

Đó là tất cả những gì Menelaus có thể kể cho Telemachus nghe. Chàng trai trẻ ở lại trong cung điện của Menelaus một tháng liền. Trong suốt thời gian đó, những kẻ gây rối vẫn chờ đợi chàng và tính kế giết chết chàng để dễ bề đoạt ngôi. Chúng tập trung lực lượng ở một eo biển hẹp mà chúng nghĩ rằng chàng buộc phải lái thuyền qua khi về quê hương, đợi thời cơ bắt và giết chết chàng.