Chương 11

Đêm tối mò. Trăng mọc mỗi đêm mỗi chậm và mấy đêm nay, mãi đến gần sáng trăng mới xuất hiện. Mỗi khi trăng không mọc lúc đầu hôm mà mọc lúc gà gáy thì đêm tối như than.


Sau bữa tối có món foofoo khoai mài với món canh thịt, cá, hai mẹ con Ezinma ngồi chơi trên chiếu trải ở mặt đất. Một ngọn đèn dầu kè tỏa ra một ánh sáng vàng vọt. Không có ngọn đèn đó thì không sao ăn được, tối đen như vầy thì đến cái miệng của mình cũng không biết nó ở đâu. Trong bốn cái chòi của trại Okonkwo đều thắp một ngọn đèn dầu và từ chòi này nhìn qua chòi kia thì thấy như một con mắt mờ mờ vàng vàng, êm đềm mở trong bóng đêm tối mò.


Vạn vật im lặng, trừ tiếng kêu ra rả của côn trùng và tiếng chày gỗ đâm foofoo của Nwayieke. Nàng ở cách đó bốn cái trại và ai cũng biết nàng làm bếp trễ lắm. Xóm giềng chung quanh ai cũng nhận ra được tiếng chày tiếng cối của nàng. Những tiếng đó cũng thuộc về cảnh ban đêm.


Okonkwo đã ăn các món ba người vợ bưng lại, và bây giờ ngồi tựa lưng vào tường để nghỉ ngơi. Ông ta lục trong cái đẫy, lấy ra ve đựng thuốc để hít. Ông dốc ngược cái ve lên lòng bàn tay trái nhưng thuốc không ra, gõ ve lên đầu gối để cho thuốc rời ra. Thuốc của nhà Okeke này luôn luôn làm cho ta bực mình như vậy. Chỉ ít bữa là nó ướt, mà thuốc chứa nhiều mang-tiêu (saltpetre) quá. Trong một thời gian lâu, Okonkwo không mua thuốc ở đó. Idigo biết sấy thuốc, thuốc ngon hơn, nhưng mới đau, phải nghỉ.


Từ mấy cái chòi của đàn bà, có những tiếng nho nhỏ đưa ra, thỉnh thoảng xen vào một khúc hát: Mỗi người vợ ngồi kể chuyện cổ tích với các con. Mẹ con Ezinma ngồi trên chiếu trải dưới đất. Tới phiên Ekwefi kể chuyện:
“Thời xửa thời xưa trên thiên cung có một buổi đại yến, tất cả các loài chim được mời tới dự. Chúng thích lắm và bắt đầu chuẩn bị, trang điểm sơn mình bằng cam đỏ và vẽ lên mình nhiều hình đẹp bằng uli .
Rùa thấy chúng sửa soạn như vậy, hiểu là vì chuyện gì rồi, vì nó chúa khôn, không có cái gì trong thế giới loài vật mà qua được mắt nó. Khi nghe nói trên thiên cung có đại yến, chỉ nghĩ tới thôi, nó cũng đã thấy ngứa ngứa ở cuống họng. Hồi đó đói kém và đã hai tuần trăng rồi, Rùa chưa được ăn một bữa no. Cơ thể nó kêu lạo xạo như một khúc gỗ trong cái mai trống rỗng của nó. Vì vậy nó lập mưu để có thể lên trời dự yến.
Ezinma bảo:
- Nhưng nó không có cánh mà.
Má nó đáp:
- Hãy khoan. Có vậy mới thành chuyện chứ. Rùa không có cánh, nhưng nó lại thăm các con chim, xin cho nó đi theo.
Các con chim nghe nó nói, bảo:
- Tụi tôi biết anh quá mà. Anh mưu mô quỷ quyệt mà lại vong ân. Tụi tôi mà cho anh đi theo thì thế nào anh cũng phá tụi tôi.
Rùa đáp:
- Các bạn không biết tôi rồi. Tôi đã đổi tính rồi. Tôi đã biết rằng gây phiền lụy cho người khác thì cũng gây phiền lụy cho chính mình nữa.
Rùa ăn nói ngọt ngào và chỉ một lát, bầy chim nhận rằng nó đã thay đổi thật, thế là mỗi con cho nó một cái lông nhờ vậy nó làm được đôi cánh.
Sau cùng ngày dự tiệc đã đến. Rùa tới chỗ hẹn sớm hơn hết. Khi các loài chim đã tụ họp đủ mặt, chúng bay thành một đàn. Rùa bay trong đám, hoan hỉ và nói liến thoắng, và được các loài chim cử làm đại diện vì nó có tài hùng biện.
Vừa bay nó vừa nói với đàn chim:
- Có một điều quan trọng chúng ta nên nhớ, là khi được dự những bữa đại yến như bữa này thì mỗi người phải mang một tên mới. Chủ nhân trên thiên cung mong rằng chúng ta giữ đúng tục cổ đó.


Không có một con chim nào nghe nói về cái tục cổ đó, nhưng chúng biết rằng, Rùa tuy thua kém về phương diện nào khác, nhưng đã du lịch nhiều, biết phong tục của nhiều dân tộc. Nên mỗi con lựa một tên mới. Chúng lựa xong rồi, Rùa cũng lựa một tên. Mọi con sẽ gọi nó là “Hết thảy chư vị”.


Sau cùng bọn tân khách đó lên tới thiên cung và chủ nhân thấy họ tới, mừng rỡ lắm. Rùa, lông cánh rực rỡ muôn màu, ngóc đầu lên cảm ơn chủ nhân. Diễn văn của nó hùng hồn quá, và các loài chim đều mừng rằng đã dắt nó theo, và gật đầu tán thành mỗi lời của nó. Chủ nhân tưởng nó là vua các loài chim, nhất là thấy nó có vẻ hơi khác những con kia.


Sau khi đã đem trình rồi ăn các trái cola, các vị nhà trời bày trước mặt khách những mỹ vị mà Rùa chưa bao giờ được thấy, cũng chưa bao giờ tưởng tượng nổi. Món canh được đem ra, nóng hổi và để ngay trong nồi. Đầy thịt và cá. Rùa hít mạnh khìn khịt. Có khoai mài đâm, có cả canh khoai mài nấu với dầu kè và cá tươi. Lại có rượu kè nữa. Khi các món đó bày đủ ở trước mặt khách rồi, một vị nhà trời lại nếm mỗi món một chút rồi mời chư vị chim nhập tiệc. Nhưng Rùa nhảy lên, hỏi:
- Các ngài dọn bữa tiệc này đãi ai đây?
Vị nhà trời đáp:
- Đãi hết thảy chư vị.
Rùa quay lại nói với các con chim:
- Các bạn có nhớ rằng tên tôi là “Hết thảy chư vị” đấy nhé. Mà ở thiên cung này có lệ mời người đại diện trước rồi mới tới các người khác. Vậy tôi ăn xong rồi mới tới phiên các bạn.
Thế là nó bắt đầu ăn trong khi các con chim bất bình, càu nhàu. Các vị nhà trời tưởng rằng chim có tục nhường tất cả các thức ăn cho vua. Rùa lựa những miếng ngon nhất, uống hết hai bình rượu kè, tới nỗi bụng đầy nhóc thức ăn và rượu, lòi ra khỏi cái mai.
Các con chim bấy giờ mới bu lại ăn những miếng thừa và mổ những khúc xương mà Rùa đã liệng xuống đất, chung quanh chỗ nó ngồi. Vài con chim uất quá, nuốt không vô, thà nhịn đói mà bay về còn hơn. Nhưng trước khi về, chúng lấy lại những cái lông đã cho Rùa mượn. Và Rùa ngồi trơ lại đó, cái mai đầy nhóc thức ăn và rượu mà không có cách nào để bay về. Nó xin các con chim về nhắn cho vợ nó hay, chim từ chối. Sau cùng con Két, giận dữ hơn hết thảy các con khác, bỗng đổi ý và bằng lòng về nhắn cho vợ Rùa, Rùa bảo:
- Bạn về nói với nhà tôi rằng trong nhà có những vật gì êm, mềm thì đem trải ra trên khắp cái trại của tôi để tôi nhảy từ trên trời xuống cho khỏi nguy tới tính mạng.
Két hứa sẽ nhắn, rồi bay đi. Khi về tới nhà Rùa, nó bảo vợ Rùa đem hết cả các đồ nào cứng ra. Vợ Rùa bèn lấy ra nào là cuốc, rựa, lao, súng trường, cả súng đại bác của chồng nữa. Rùa từ trên thiên cung ngó xuống thấy vợ khuân các đồ trong nhà ra, nhưng ở cao quá, không nhận rõ là cái gì. Khi thấy đã chuẩn bị xong cả rồi, nó nhảy xuống. Nó rớt, rớt tưởng chừng như rớt hoài, không bao giờ ngừng. Rồi nó rớt đánh bùm một cái xuống trại của nó, nghe như có tiếng đại bác”.
Ezinma hỏi:
- Nó có chết không?
Ekwefi đáp:
- Không. Cái mai của nó bể ra thành ngàn mảnh. Nhưng bên hàng xóm có một thầy bùa rất giỏi. Vợ Rùa mời thầy lại, thầy luợm hết các mảnh bể, dán lại với nhau. Vì vậy mà mai Rùa không nhẵn.
Ezinma bảo:
- Trong truyện đó không có hát.
Ekwefi đáp:
- Phải. Má sẽ tìm một truyện có hát. Nhưng bây giờ đến lượt con kể.
Ezinma kể:
- Hồi xửa hồi xưa, Rùa và Mèo đi chiến đấu với khoai mài - không, truyện không bắt đầu như vậy. Hồi xửa hồi xưa, ở xứ các loài vật có nạn đói kém dữ dội. Con nào con nấy đều gầy lòi xương ra, trừ con Mèo vẫn mập mạp, lông bóng nhẫy như thoa bằng dầu kè...
Nó ngừng lại, vì đúng lúc đó, có tiếng the thé ở ngoài sân, phá tan sự tĩnh mịch ban đêm. Nghe ra là tiếng của Chielo, bà cốt của Agbala, đương đoán tương lai. Cái đó không có gì lạ. Thỉnh thoảng Chielo bị thần ốp, vẫn đoán tương lai như vậy. Nhưng đêm nay bà lại chào Okonkwo, đoán tương lai cho ông, và mọi người trong nhà đều ngừng kể các truyện cổ tích mà lắng tai nghe:
Giọng của Chielo vang lên như lưỡi dao nhọn chém vào bóng tối:
- Agbala do-o-o-o! Agbala ekene -o-o-o-o! Okonkwo! Agbala ekene gio-o-o-o! Agbala chofu ifu ada ya Ezinmao-o-o-o!


Nghe thấy tên Ezinma, Ekwefi ngẩng ngay đầu lên như một con vật đã hít thấy tử khí ở chung quanh. Tim bà đập mạnh, đau nhói trong ngực.
Bà cốt lúc này đã vô trại rồi, đứng nói với Okonkwo ngoài cửa obi . Bà lặp đi lặp lại hoài rằng Agbala muốn gặp Ezinma. Okonkwo ráng thuyết phục bà rằng Ezinma đã ngủ, để sáng hôm sau mời bà trở lại. Nhưng Chielo nhất định không nghe cứ tiếp tục la rằng Agbala muốn gặp con bé. Giọng của bà lanh lảnh như tiếng chuông, bọn đàn bà con nít trong nhà Okonkwo đều nghe rõ hết. Okonkwo vẫn bảo rằng đứa bé mới đau và đã ngủ. Ekwefi vội vàng bồng con vô phòng ngủ, đặt nó lên chiếc chõng tre cao.


Bỗng Chielo hét lên: “Coi chừng đấy Okonkwo! Đừng có tiếng một tiếng hai với Agbala. Khi Thần phán thì đừng có người nào dám cãi. Coi chừng đấy!”.
Phăng phăng bước vô obi của Okonkwo, bà cốt đi tuốt ra phía sau, tới khu bán nguyệt, tiến thẳng tới chòi của Ekwefi. Okonkwo đi theo.
- Ekwefi, Agbala chào em. Ezinma, con gái của tôi đâu? Agbala muốn gặp nó.
Ekwefi ở trong chòi bước ra, tay trái cầm đèn dầu. Gió hiu hiu thổi, bà đưa bàn tay phải ra che ngọn đèn. Mẹ của Nwoye cũng cầm cây đèn dầu bước ra, mấy đứa con đứng trong bóng tối ngó biến cố lạ thường đó. Người vợ trẻ nhất của Okonkwo cũng đi ra, đứng coi với mấy người kia.
Ekwefi hỏi:
- Agbala muốn gặp cháu ở đâu?
Bà cốt đáp:
- Ở trong đền Núi Hang chứ ở đâu nữa bây giờ?
Ekwefi cương quyết bảo:
- Tôi cũng đi nữa.
Bà cốt rủa:
- Tufia-a! (Giọng bà vang lên như tiếng sấm giận dữ trong mùa nắng). Đàn bà mà sao dám tự ý tới trước mặt thần Agbala hả? Coi chừng đấy, thần nổi giận sẽ không tha đâu? Đâu, con gái tôi đâu, dắt nó ra đây.
Ekwefi trở vô chòi, dắt Ezinma ra.
- Đi con, đi lại nhà bà cốt. Má sẽ cõng con, con sẽ không thấy đường xa.
Ezinma khóc. Nó quen nghe Chielo gọi nó là “con gái của tôi” rồi. Nhưng dì Chielo đó khác hẳn với bà cốt Chielo mà lúc này nó thấy trong ánh đèn vàng vọt mờ mờ.
Bà cốt bảo:
- Đừng khóc con, Agbala sẽ nổi giận đấy.
Ekwefi dỗ nó:
- Đừng khóc con, một lát thôi, dì sẽ đưa con về. Má sẽ cho con một khúc cá.
Bà quay vô chòi, gỡ cái rổ đen như mồ hóng, chứa khô cá và vài thức nữa để nấu canh. Bà bẻ một khúc cá làm hai, đưa cho Ezinma. Nó bám chặt lấy mẹ. Ekwefi xoa đầu nó. Đầu nó cạo từng chỗ, để lại mấy chỏm tóc thành một hình đều đặn, cân đối. Hai mẹ con lại bước ra.
Bà cốt quỳ một đầu gối xuống đất, Ezinma leo lên lưng bà, tay trái nó nắm chặt khúc cá, nước mắt long lanh.
- Agbala do-o-o-o! Agbala ekeneo-o-o-o!...
Chielo lại khấn vái. Rồi bà quay thoắt lại, đi ngang qua obi của Okonkwo, cúi đầu rất thấp để khỏi đụng. Hai giọng nói tan lần trong bóng tối.
Ekwefi bỗng thấy mỏi mệt rã rời, kỳ dị, trong khi bà đăm đăm ngó về phía có tiếng nói, như một con gà mái có mỗi một con gà con bị diều hâu cắp đi mất. Tiếng nói của Ezinma đã tắt, chỉ còn nghe thấy tiếng của Chielo mỗi lúc một xa.
Okonkwo, vừa quay về obi vừa hỏi:
- Sao đứng trân trân ra đó như thể nó bị bắt cóc vậy?
Mẹ của Nwoye an ủi:
- Lát nữa bà ấy sẽ đem nó về.
Nhưng Ekwefi không nghe gì cả. Bà đứng ngẩn người ra một lúc rồi bỗng quyết định, vụt chạy qua obi của Okonkwo mà ra ngoài.
Okonkwo hỏi:
- Đi đâu?
- Tôi đi theo Chielo.
Rồi bà biến mất trong bóng tối.
Okonkwo đằng hắng, lấy ve bột thuốc hít trong đẫy da dê đeo ở bên mình ra.



*
* *



Tiếng nói của bà cốt chỉ còn văng vẳng ở xa. Ekwefi bước vội ra đường mòn chính, quẹo qua trái, theo hướng của tiếng nói. Đêm tối như vầy, không nhìn thấy gì cả. Nhưng bà tìm được con đường cát, hai bên có những cành lá ướt. Rồi bà bắt đầu chạy, hai tay ôm ngực để cho vú khỏi lúc lắc đập qua đập lại thành tiếng. Chân trái vấp phải một rễ cây trồi khỏi mặt đất, và bà hoảng lên: điềm gở đây. Bà chạy mau hơn nữa. Nhưng tiếng của Chielo vẫn còn ở xa. Bà ấy cũng chạy nữa sao? Cõng Ezinma thì làm sao có thể đi nhanh như vậy được? Đêm hơi lạnh mà Ekwefi cũng bắt đầu thấy nực rồi vì chạy. Bà cứ vướng hoài các đám cỏ, các cây leo ở trên đường. Một lần bà vấp, té. Lúc đó bà mới rùng mình, thấy Chielo không còn tụng niệm nữa. Tim đập thình thình, bà đứng sựng lại. Rồi tiếng nói của Chielo vang lên cách có mấy bước, phía trước, nhưng không thấy được bà ta. Ekwefi nhắm mắt lại một chút, rồi mở ra để cố nhìn mà vô ích. Ngay trước mặt cũng không nhìn thấy gì cả.
Có một đám mây mưa che lấp hết sao. Đom đóm bay qua bay lại, lập lòe những ngọn đèn xanh nhỏ xíu, chỉ làm cho bóng tối càng thêm thăm thẳm. Giữa hai tiếng kêu của Chielo, là tiếng kêu ra rả, rung rung của côn trùng trong rừng, như dệt trong bóng tối linh động.
- Agbala do-o-o! Agbala ekeneo-o-o-o!...
Ekwefi khập khiễng bước theo sau, không dám lại gần quá mà cũng không dám bỏ cách xa quá. Bà nghĩ rằng Chielo và con bà thế nào cũng tiến về cái hang thiêng. Bây giờ đi chậm lại bà mới có thì giờ suy nghĩ. Khi họ tới hang thì bà sẽ làm gì đây? Không dám vô đâu. Vậy phải ngồi đợi một mình ở cửa hang rùng rợn đó. Bà nghĩ tới bao nhiêu nỗi kinh khủng ban đêm. Bà nhớ lại cái đêm xa xăm đó, trông thấy Ogbu-agali-odu , một ác tinh vô hình do các “bùa ngải” rất linh mà thị tộc đã chế tạo từ thời xưa để hại kẻ thù, nhưng rồi bây giờ thị tộc đã quên mất cái thuật chế ngự nó. Đêm đó cũng tối mò như đêm nay, Ekwefi cùng với mẹ từ bờ sông trở về nhà, bỗng thấy một ánh đỏ từ ác tinh đó phát ra trong khi nó bay về phía mình. Hai mẹ con liệng cả vò nước, nằm rạp xuống bên đường, tin chắc thế nào ánh đỏ ghê gớm đó cũng sẽ sà xuống mà giết mình. Chỉ có mỗi lần đó là Ekwefi trông thấy Ogbu-agali-odu . Chuyện đó xảy ra lâu lắm rồi mà bây giờ mỗi lần nhớ tới bà còn thấy ớn lạnh cùng mình.
Tiếng của bà cốt bây giờ gióng lên thưa hơn nhưng vẫn lớn như trước. Không khí lành lạnh và ẩm sương. Ezinma hắt hơi. Ekwefi lẩm bẩm: “Trời phù hộ con sống lâu”. Cũng lúc đó bà cốt bảo: “Trời phù hộ con tôi sống lâu”. Tiếng hắt hơi của Ezinma phát ra trong bóng tối làm ấm lòng má nó. Ekwefi tiếp tục khập khiễng lê bước.
Rồi bỗng bà cốt quát lên: “Có ai đi phía sau tôi. Dù là ma hay là người thì xin Agbala cạo đầu nó bằng một lưỡi dao mẻ đi! Xin vặn cổ nó cho nó ngoẹo đầu ra sau mà thấy được gót chân của nó”.
Ekwefi đứng sựng lại, chết trân. Có một tiếng nói trong thâm tâm nhủ thầm là: “Về đi, kẻo mà bị Agbala làm hại”. Nhưng bà không thể về được. Bà đứng yên cho tới khi Chielo đã bỏ bà lại khá xa, rồi lại tiếp tục theo dõi. Bà đã đi lâu quá rồi, đã bắt đầu thấy tê ở tứ chi và ở đầu. Và lúc đó bà mới nghĩ ra rằng Chielo và con bà không thể nào tiến về phía hang được. Chắc là đã đi quá hang từ lâu rồi; chắc là tiến về Umuachi, làng xa nhất của thị tộc. Bây giờ chỉ lâu lâu mới thấy Chielo cất tiếng.
Ekwefi có cảm tưởng rằng đêm đã bớt tối. Mây đã tan và vài ngôi sao lấp lánh. Có lẽ trăng hết hờn rồi, cũng sắp hiện, khi trăng mọc giữa đêm, người ta bảo rằng buổi tối trăng không chịu ăn, như một anh chồng giận vợ, sau một cơn gây lộn, hờn, không thèm ăn món ăn vợ nấu.
- Agbala do-o-o-o! Umuachi! Agbala ekene unuo-o-o!
Đúng như Ekwefi đã nghĩ, bà cốt cất tiếng chào làng Umuachi. Thực không ngờ được họ đã đi một quãng xa như vậy. Khi họ ở trong con đường mòn hẹp trong rừng tiến ra khoảng trống của làng, thì bóng tối nhạt đi và có thể nhận được hình mờ mờ các cây. Ekwefi nheo mắt cố nhìn con gái mình và bà cốt, nhưng mỗi khi tưởng nhận ra được hình thù hai người thì hình đó lại tan mất như một bóng tối. Toàn thân tê cóng, nhưng bà vẫn tiếp tục đi.
Bây giờ Chielo cất tiếng tụng niệm hoài như hồi mới khởi hành. Ekwefi có cảm tưởng tới một khoảng đất trống, rộng, đoán là tới ilo , tức sân làng. Bà giật mình nhận thấy rằng Chielo không tiến nữa. Sự thực bà cốt còn đi ngược trở lại. Ekwefi vội vàng tránh ra bên đường. Chielo đi ngang qua mặt, rồi cả ba người lại trở về đường cũ.
Hành trình này thật là dài và mệt, và trên già nửa hành trình, Ekwefi có cảm tưởng cứ bước tới như một người thụy du. Mặt trăng đã mọc rồi nhưng chưa hiện trên trời, ánh trăng đã làm tan bóng tối. Bây giờ Ekwefi thấy rõ hình bóng của bà cốt cõng đứa bé. Bà bước chậm lại cho cách quãng xa hơn, vì sợ nếu Chielo quay lại mà thấy thì không biết sẽ ra sao.
Bà đã khấn trời cho trăng mọc. Nhưng bây giờ ánh trăng mờ mờ lại làm cho bà sợ hơn bóng tối. Thế giới đầy những hình thù mơ hồ kì quái, hễ chú ý nhìn thì nó biến mất, đổi thành những hình bóng khác. Một lúc, Ekwefi sợ quá, suýt bật thành tiếng để gọi Chielo cho có bạn, có sự thiện cảm của con người. Bà đã thấy hình bóng một người đàn ông leo một cây kè, đầu lộn xuống đất, hai chân chổng lên trời. Nhưng đúng lúc đó, tiếng tụng niệm của Chielo, bị thánh ốp lại cất lên và Ekwefi nén được lòng: trong cái giọng đó, không có chút gì là con người cả. Không còn là Chielo ngồi gần bà ở chợ, và đôi khi mua bánh đậu cho Ezinma mà bà ta gọi là con nữa. Lúc này Chielo là một người đàn bà khác rồi, là bà cốt của Agbala, Thần Núi-Hang. Ekwefi tiếp tục lết, mang hai nỗi sợ trong lòng. Tiếng chân tê cóng của bà nghe như tiếng chân của một người nào bước ở sau. Hai cánh tay khoanh lên bộ ngực trần. Sương rơi lộp độp và không khí lạnh lẽo. Bà không còn nghĩ ngợi gì được nữa, dù là nghĩ tới những cảnh rùng rợn ban đêm. Bà chỉ còn khập khiễng bước trong tình trạng nửa thức nửa ngủ, chỉ khi nào Chielo tụng niệm, bà mới hoàn toàn tỉnh táo.
Sau cùng họ quẹo và bắt đầu tiến về phía hang. Từ lúc đó trở đi, Chielo tụng niệm không dứt. Bà ta khấn thần bằng vô số tên: chúa tể tương lai, sứ giả của đất, vị thần giết chết một người đúng lúc đời người đó sung sướng nhất. Ekwefi cũng tỉnh lại và những nỗi sợ đã dịu đi, bây giờ lại bừng lên.
Trăng đã lên, bà có thể thấy rõ Chielo và Ezinma. Một người đàn bà mà có thể cõng một đứa nhỏ lớn cỡ đó một cách dễ dàng như vậy, lâu như vậy, quả thực là một phép màu. Nhưng Ekwefi không nghĩ tới điều đó. Chielo đêm đó đâu phải là một người đàn bà thường.
- Agbala do-o-o-o! Agbala ekeneo-o-o-o! Chi negbu madu ubosi ndu ya nato uto daluo-o-o!...
Ekwefi đã có thể nhận thấy hình bóng rùng rợn của các đồi núi hiện lên rõ ràng dưới ánh trăng. Đồi núi bao quanh rìa một thung lũng tròn, chỉ có một cửa, tức chỗ mà đường mòn đưa vô lòng thung lũng.
Khi bà cốt đặt chân vào thung lũng đó, tiếng tụng niệm của bà chẳng những vang lên hơn mà còn bị tứ phía dội lại nữa. Rõ ràng đây là điệu của một vị thượng đẳng thần. Ekwefi cẩn thận lựa đường đi, không hấp tấp. Bà tự hỏi, đi theo lại đây có phải là khôn không? Ezinma chắc chẳng sao đâu. Mà ví dụ có làm sao thì có cách nào ngăn cản cho được? Bà không dám vô hang sâu thăm thẳm dưới đất đó. Vậy thì có mặt ở đây cũng hoàn toàn vô ích.
Trong khi nghĩ ngợi như thế, bà không biết rằng đã tới gần miệng hang quá. Cho nên khi bà cốt cõng Ezinma chui tuốt vào hang bằng một lỗ chỉ lớn hơn lỗ chui của gà mái, Ekwefi vùng chạy theo như để ngăn họ lại. Bà đứng lại ngó cái lỗ tròn tối om đã nuốt chửng Chielo và Ezinma, mà nước mắt lã chã, và trong thâm tâm thề rằng hễ nghe thấy tiếng Ezinma khóc thì thế nào cũng xông vào hang để che chở cho con, dù phải chống cự với tất cả các thần thánh trên thế giới. Sẽ nhất định cùng chết với con.
Tự thề như vậy rồi, bà ngồi xuống một mỏm đá để đợi. Bà đã hết lo. Bà có thể nghe thấy tiếng cầu nguyện của bà cốt, mà giọng lanh lảnh tan ra trong khoảng trống mênh mông của hang. Ekwefi úp mặt vào đầu gối, ngồi đợi.
Bà không biết đã đợi như vậy bao lâu. Chắc là lâu lắm. Bà quay lưng về con đường mòn dẫn ra ngoài khu đồi núi này. Chắc bà nghe thấy tiếng động ở sau lưng nên thình lình quay phắt lại. Một người đàn ông đứng ở đó, tay cầm một cái rựa. Ekwefi hét và nhảy lên.
Okonkwo bảo:
- Đừng lẩn thẩn nữa. (Giọng ông mỉa mai). Anh tưởng mình vô điện với Chielo chứ.
Ekwefi không đáp, mắt rưng rưng vì cảm ơn chồng. Bà biết rằng con gái bà sẽ không sao.
Okonkwo bảo:
- Về nhà ngủ đi. Để anh đợi ở đây cho.
- Em cũng đợi nữa. Gần hừng đông rồi. Gà đã gáy rồi.


Trong khi họ ngồi sát nhau, Ekwefi nhớ lại ngày họ còn trẻ. Nàng đã cưới Anene và Okonkwo lúc đó nghèo quá, không có đủ sính kim. Ở với Anene được hai năm, nàng không chịu được cảnh đó nữa và trốn theo Okonkwo. Nàng trốn đi vào một buổi sáng sớm. Trăng tỏ. Nàng xuống sông múc nước. Nhà Okonkwo ở trên con đường ra sông. Nàng vô, gõ cửa, chàng ra. Ngay hồi đó, chàng cũng ít nói. Chàng chỉ bồng nàng vô giường rồi trong bóng tối, bắt đầu sờ soạng để cởi chiếc khăn quấn mình của nàng.