Chương VIII

Tác giả mô tả một số đặc điểm của Yahoo. - Những Ngựa-người tốt bụng vĩ đại. - Sự giáo dục thế hệ trẻ. - Tổng Hội đồng của các Ngựa-người.



T ất nhiên tôi hiểu rõ hơn chủ nhân của tôi nhiều về bản chất con người và vì thế tôi chẳng khó khăn gì trình bày những đặc điểm của Yahoo mà ông đã nhận xét, đối với chính bản thân và các đồng bào của mình. Nhưng tôi vẫn tin rằng các quan sát độc lập sẽ giúp tôi có những kết luận còn thú vị hơn nhiều. Bởi thế, tôi xin phép ông cho tôi đi thăm nơi tụ họp của các Yahoo láng giềng. Ông đồng ý một cách nhã nhặn bởi vì ông không có một chút nghi ngờ nào về sự kinh tởm vô hạn của tôi đối với các động vật này sẽ bảo v ệ tôi tránh bất kỳ ảnh hưởng xấu nào từ phía chúng. Ông ra lệnh cho một trong các người hầu của mình, con ngựa tía con khỏe mạnh, rất nổi danh và tốt bụng đi kèm tôi. Không có sự bảo vệ của nó thì tôi không đủ can đảm để thực hiện chuyến viếng thăm như thế. Tôi đã kể cho độc giả nghe các động vật đáng ghét ấy đón tiếp tôi ra sao khi tôi vừa mới đặt chân lên đất nước này. Chính sau này mấy lần tôi cũng suýt rơi vào móng vuốt của chúng.



Tôi có cơ sở để nghĩ rằng các động vật này ngờ tôi là một đồng loại của chúng. Chúng luôn luôn cố gắng đi gần lại phía tôi, càng gần càng tốt và bắt chước các hành động của tôi như khỉ. Nhưng chúng cũng thường xuyên biểu hiện thái độ căm ghét hoang dại nhất đối với tôi. Những con vật hoang dã ấy theo dõi một sinh vật đã thuần dưỡng đội mũ chụp không vành đi tất dài khi nó ngẫu nhiên rẽ vào đàn của chúng.



Ngay từ thơ ấu, Yahoo tỏ ra hết sức nhanh nhẹn, nhưng mặc dù vậy tôi cũng bắt được một Yahoo đực ba tuổi. Tôi thử dỗ dành nó bằng các cử chỉ âu yếm, nhưng con v ật nhỏ này đã kêu gào một cách tuyệt vọng, cào cấu, cắn tôi khi tôi vừa kịp buông nó ra. Tiếng ồn ào này đã làm cả đàn chạy lại. Tất cả bọn chúng đều hết sức điên cuồng, nhưng khi thấy rằng con Yahoo con vẫn nguyên vẹn và vô hại và con ngựa tía đ ứng bên cạnh tôi thì chúng không dám tiến đến gần.



Theo như tôi nhận xét thì Yahoo là một trong số các động vật khó dạy và huấn luyện nhất. Cái việc mà chúng có thể làm quen được là mang vác và chở vật n ặng. Nguyên nhân chủ yếu của điều này là tính bướng bỉnh và đa nghi của chúng. Tuy nhiên, không phải vì thế mà không thừa nhận tính láu cá và ranh ma của chúng. Chúng độc ác, phản phúc và hay thù hằn. Chúng khỏe mạnh và hỗn xược, đồng thời lại nhát gan, do đó chúng trở nên trâng tráo, hèn hạ và tàn bạo.



Những Ngựa-người nhốt các Yahoo được sử dụng vào các công việc nhà trong các chuồng không xa nơi ở của họ, số còn lại, họ đuổi ra ngoài đồng. Tại đó, chúng đào rễ cây, ăn các loại cỏ khác nhau, tìm bới xác súc vật, đôi khi bắt giết chuột đồng. Mỗi Yahoo đào cho mình một hang sâu ở đâu đó trên sườn đồi và sống đơn độc tại đấy. Các hang Yahoo cái rộng hơn, bởi vì ở đó thường có hai đến ba Yahoo con. Yahoo bơi lội rất giỏi và có thể ở lâu dưới nước. Chúng thích việc bắt cá, mà Yahoo cái thường đưa con cái đi theo.



Bởi vì tôi sống ở đất nước này ba năm trời, hẳn độc giả cũng mong tôi noi gương các nhà du lịch khác kể lại chi tiết phong tục và tập quán của thổ dân ở đây.



Những Ngựa-người cao nhã và bản chất có khuynh hướng với mọi đức hạnh và không có một chút khái niệm nào về cái ác. Nguyên tắc sống cơ bản của họ là hành vi chịu sự điều khiển của trí tuệ của mình. Đặc biệt họ có khả năng tuyệt vời phân định ngay lập tức bằng lý trí và tình cảm, cái gì hợp lý, cái gì không. Còn khi nhận thức được điều gì đó thì không có dao động gì, họ làm theo lương tri và phủ nhận những gì đối lập với trí tuệ. Bởi thế, các cuộc tranh cãi dài, những tranh chấp căng thẳng, ngoan cố bênh vực cho các ý kiến giả dối hoặc đáng nghi ngờ, là thói xấu không thể có ở Ngựa-người .



Sự trung thành trong tình bạn và thiện ý là hai đức tính tốt chủ yếu của Ngựa-người , không chỉ biểu lộ đối với những người thân thích hoặc người quen mình, mà với toàn thể nòi giống nói chung. Người nước ngoài từ miền xa xôi tới đây cũng được đón tiếp như đối với các láng giềng gần gũi. Dù anh ta có bước chân đi đâu đi chăng nữa, anh ta vẫn cảm thấy như sống ở nhà. Những Ngựa-người tuân thủ nghiêm khắc phép lịch sự và nhã nhặn, nhưng họ hoàn toàn không quen thuộc với những gì mà ta gọi là nghi thức xã giao. Họ không nuông chiều con cái của mình nhưng quan tâm tới chúng và tạo cho chúng tất cả những gì mà nguyên tắc giáo dục trí tuệ đòi hỏi. Tôi nhận thấy rằng, chủ nhân của tôi đối xử dịu dàng với con cái láng giềng cũng như đối với con cái của chính mình. Các Ngựa-người cho rằng trí tuệ và thiên nhiên sẽ dạy họ tình yêu giống nhau đối với mọi cái tương tự. Hệ thống giáo dục thanh thiếu niên của họ quá là kỳ lạ và hoàn toàn nên noi theo. Khi Ngựa-người trẻ chưa tròn mười tám tuổi, người ta cho cho nó một ít kiều mạch, cứ như thế hàng ngày; người ta chỉ cho chúng uống sữa trong những trường hợp hết sức hiếm. Mùa hè chúng được đem chăn hai giờ buổi sáng và hai giờ buổi chiều giống như bố mẹ chúng. Còn người hầu chỉ được chăn một giờ. Thức ăn cho chúng được đem về nhà và chúng ăn uống lúc rỗi rãi sau giờ làm việc.



Tính điều độ, tình yêu lao động, sự rèn luyện thể lực và sự chỉnh tề là bắt buộc đối với thanh niên cả hai giới. Lúc từ các Ngựa-người phát triển thể lực, sức chạy nhanh và lòng dũng cảm. Các Ngựa-người non phải tập chạy lâu theo các sườn đồi dốc và các cánh đồng sỏi đá. Khi chúng mệt và thở sùi cả bọt mép người ta buộc chúng vục đầu xuống ao hoặc sông. Cứ bốn lần trong một năm mỗi vùng tổ chức thi tài cho thanh niên.



Các thanh niên biểu diễn thành tích của mình, trong chạy nhảy và các bài tập luyện khác đòi hỏi sức khỏe và sự khéo léo. Phần thưởng cho người thắng cuộc là một bài hát long trọ ng được biểu diễn làm cho người ấy được vinh dự. Trong ngày lễ như vậy, những người hầu đuổi hàng đàn Yahoo chở lên sân khấu cỏ khô, kiều mạch và sữa dê, để chiêu đãi các Ngựa-người . Nhưng ngay sau đó, những con vật này bị đuổi đi xa hơn để hình dạng của chúng không làm những người tham gia cuộc hội thấy gớm.



Cứ bốn năm một lần, vào tiết xuân phân, tiến hành họp Hội đồng của cả dân tộc. Chỗ họp là một thung lũng, cách nhà chủ nhân của tôi chừng hai mươi dặm. Trong Hội đồng này, người ta thảo luận tình hình các vùng khác nhau: họ có được cung cấp đủ cỏ khô, kiều mạch, bò và Yahoo hay không. Nếu ở một vùng nào đó còn thiều thốn cái gì đó, thì Hội đồng sẽ cung cấp đủ cho vùng ấy, lấy từ các vùng khác. Các nghị quyết này luôn được nhất trí thông qua.