Về vụ xử tử không thành của người da đỏ

Ất đi chu du thiên hạ, chẳng may lọt vào một vùng cấm kỵ của dân da đỏ. Ngay chỗ linh thiêng của bộ lạc, Ất làm một “bãi quận công”. Luật tục của bộ lạc rất nghiêm khắc. Bất cứ ai làm dơ bẩn vùng cấm kỵ linh thiêng ấy đều bị xử tử. Ất bị bọn lính canh bắt quả tang lúc chưa xong chuyện ấy, hết đường chối cãi.
Bọn lính giải Ất đến gặp vị Tù trướng. Sau khi nghe bọn lính trình bày sự việc, vị Tù trưởng phán:
- Trước khi chết, ta cho ngươi phát biểu một câu để ghi vào sổ lưu của bộ lạc ta. Nếu câu do ngươi nói ra là câu đúng thì ta cho ngươi chết treo, nếu câu nói của ngươi là câu sai thì ta cho ngươi chết chìm.
Ất run sợ trước cái chết nhưng rồi chàng cũng bình tĩnh đón nhận. Chàng nghĩ rằng chết treo hay chết chìm cũng là chết nhưng phải chọn cái chết nào nhanh và dễ chịu hơn. Suy nghĩ một lát, rồi chàng nói:
- Tôi sẽ chết chìm!
Tù trưởng sai lính ghi tên họ và câu nói ấy của Ất vào sổ lưu của bộ lạc, rồi sai lính thực thi mệnh lệnh như đã hứa với Ất. Nhưng khi bọn lính giải Ất ra dìm nước thì bỗng dưng có người lính kêu lên:
- Khoan! Cho nó chết chìm là nó đã nói đúng hình thức chết của nó. Mà Tù trưởng ta đã hứa là nếu nó nói câu đúng thì cho chết treo. Ta phải đem treo cổ nó để giữ lời hứa của Tù trưởng ta.
Khi bọn lính dong Ất đến giá treo cổ thì một người lính khác lại kêu lên:
- Khoan! Cho nó chết treo thì câu nói của nó là câu sai. Mà Tù trưởng ta đã hứa với nó là nếu nó nói câu sai thì cho nó chết chìm. Vậy ta phải cho nó chết chìm để giữ lời hứa cho tù trưởng ta.
Cứ thế bọn lính lại giải Ất đến chỗ vực sâu, rồi lại giải về chỗ treo cổ. Vì phải giữ lời hứa cho Tù trưởng nên bọn chúng không sao thi hành dược.
Quanh đi, quẩn lại không biết xử trí thế nào, bọn lính đành giải Ất về yết kiến Tù trưởng trình bày sự việc. Vị Tù trưởng không thể vi phạm lời hứa nên đành tha Ất. Khi trở lại quê nhà, Ất kể cho họ hàng, bè bạn nghe câu chuyện mà chàng đã gặp phải trên đường chu du. Ai cũng khen chàng thông minh nhưng cũng khen dân da đỏ biết phép suy luận và tôn trọng lời hứa. Từ đó, Ất không dám làm cái việc “sau quận công” trong các chuyến hành trình chu du đây đó nữa.

Lời bàn:
Luật pháp và mệnh lệnh có khi tự mâu thuẫn nhau khiến cho người thi hành, không thi hành được. Đây là câu chuyện hoàn toàn lãng mạn nhưng có giá trị thực tiễn cao. Các nhà làm luật cần thận trọng khi ban hành pháp luật, để không có ngày gặp phải tình huống không sao thi hành được.