TRUYỆN THẦN HẬU THỔ

Theo Báo Cực truyện , xưa , Lý Thánh Tông đi đánh Chiêm thành trở về đến cửa biển bỗng gặp mưa to , gió lớn,sóng trào cuồn cuộn , Thuyền không qua được , phải đậu ở bờ sông.


Đêm ấy ,vua mơ thấy một người con gái mặc xiêm áo trắng ,trang phục thanh đạm xinh đẹp,bước lên thuyền ngự tâu :" Thiếp là tinh của đất đai nước Nam ,được thác vào khúc gỗ đã lâu rồi. Nay ,gặp vua đi đánh giặc ,xin theo quân vua để lập chiến công ".Nói xong thì đi mất. Vua tỉnh giấc ,nói với tả hữu và các bô lão . Có nhà sư tên là Huệ Sinh nói :" Vị thần này thác vào khúc gỗ thì có thể tìm được ".Thế là vua sai các quân đi tìm ,tình cờ trên đỉnh núi ,phát hiện khúc gỗ đầu tựa hình người ,như đã gặp trong mộng.Vua sai đặt lên đầu thuyền ,thắp hương làm lế. Trong giây lát ,sóng im ,gió lặng ,thuyền không bị sóng đánh nữa. Quân lính có tinh thần hăng hái. Khoảng mười ngày thì tới đất Chiêm , vua tung quân đánh mạnh ,cả phá quân Chiêm.
Vua đem quân khải hoàn ,đến chỗ cũ ,cho dựng đền ,phong thần làm "Thần Hậu Thổ".


Lát sau sóng gió lại cuồn cuộn như xưa. Huệ Sinh tâu :" Đó là thần không muốn ở mãi nơi bờ cát hẻo lánh ,nếu nhân tiện đưa thần về ,thì nhất định sẽ êm đẹp".Vua nghe lới ,sóng lại lặng im.


Về tới kinh sư ,vua sai dựng đền ở hướng Yên Lãng để thờ thần. Đến đời Trần Anh Tông ,vua sai dựng đàn cầu đảo ở dưới đền. Vua nằm mơ thấy một người con gái tới tâu :"Thần Câu Mang đền này có thể làm mưa làm gió ".Vua tỉnh dậy ,sai quan đến tế ở đền. Bỗng ,trời đổ mưa như trút .Vua thấy vậy ,sắc phong thần là "Hậu Thổ Phu nhân" ;thần nhiều phen hiển ứng. Sau ,được phong là "Ứng Thiên hóa dục Hậu Thổ phu nhân".