Chương 3

Đavưđốp nhớ lao động chân tay đến bần thần cả người. Thân thể mạnh khoẻ cường tráng cuả anh khao khát lao động, thứ lao động nó làm cho chiều đến, các bắp thịt đau dần trong cái mệt bã khoan khoái, và đêm đến, giữa lúc đang thèm muốn nghỉ ngơi thì giấc ngủ ập ngay tới, ngon lành, không mộng mị.
Một hôm, Đavưđốp đến xưởng rèn kiểm tra công việc sửa chữa liềm cỏ của nông trang. Cái mùi nồng gắt của sắt đỏ và than hồng, tiếng đe búa rậm rịch và tiếng thở dài não nuột, khò khè già nua của chiếc bễ rèn cổ kính làm ruột gan anh nao nao. Anh đứng lặng mấy phút trong gian xưởng tối xâm xẩm, say sưa nhắm mắt lại rạo rực hít thở những mùi vị anh đã quen thuộc từ tấm bé, quen thuộc đến thấy tê tái cả người, rồi không cưỡng lại nổi sự quyến rũ, anh vớ lấy cái búa… Anh làm thông hai ngày, từ sáng sớm đến tối mịt, không ló mặt ra khỏi xưởng. Thức ăn, cái uống thì bà chủ nhà mang đến cho anh. Nhưng cái kiểu lao động khỉ gió gì mà cứ nửa giờ một lại có người đến bắt anh dừng tay, miếng sắt móng ngựa kẹp ở đầu gọng kìm lại nguội xám đi, bác phó rèn già Ipôlít thì càu nhàu còn thằng phó nhỏ thì cười nhăn nhở khi thấy bàn tay quai búa đã mỏi dừ của Đavưđốp chốc chốc lại buông rơi cây bút chì xuống nền đất, và vạch lên trang giấy công văn không phải là những chữ ngay ngắn rõ ràng mà là những hình nguệch ngoạc, xiêu vẹo.
Làm việc kiểu thế này thì thèm vào, và để khỏi gây phiền hà cho bác Ipôlít, Đavưđốp bỏ xưởng rèn ra về, chửi thầm trong bụng; mặt lầm lầm cau có, anh đến trụ sở ngồi.
Anh mất trọn mấy hôm vào việc giải quyết những công việc hàng ngày, sự vụ nhưng rất cần thiết: kiểm tra lại những bản thống kê và cơ man nào là giấy tờ sổ sách kế toán, nghe báo cáo của các đội trưởng, xem xét đơn từ của nông trang viên, họp hành, tóm lại là những việc mà thiếu nó thì không thể có tổ chức sản xuất tập thể lớn, nhưng cũng là cái mặt công tác ít hấp dẫn Đavưđốp nhất.
Đêm anh đâm ra khó ngủ, sáng dậy đầu nhức như búa bổ, ăn quấy quá cho qua bữa, và từ đó đến chiều tối không lúc nào rũ bỏ được cái cảm giác bứt rứt bần thần rất khó hiểu, xưa nay anh chưa từng bị. Rồi chính anh cũng không để ý, anh đã phần nào buông thả mình, sinh ra cái thói cáu kỉnh mà trước kia anh không hề có, và ngay như nhìn bề ngoài cũng kém xa cái anh chàng hoạt bát tươi tắn ngày nào mới đặt chân đến Grêmiatsi Lốc. Trời sinh ra cái ả Luska kia làm gì để anh cứ nghĩ miết đến nó thế này, nghĩ rất là linh tinh… Cái ả chết tiệt ấy đi ngang qua đường đời anh thật sẽ chỉ mang lại cho anh tai bay vạ gió mà thôi!
Một hôm, ngắm nghía bộ mặt gầy tọp đi của Đavưđốp bằng đôi mắt lim dim giễu cợt, Radơmiốtnốp nói:
- Gầy tợn thế, hả Xêmiôn? Nom cậu bây giờ cứ như một con bò cày già qua một mùa đông đói cỏ: điệu này thì cứ đến đổ giữa luống mất thôi, nom bơ phờ, lông lá xơ xác… Thay lông hay sao đấy? Mà cậu cũng nên bớt tơ tưởng bọn gái làng chúng mình đi, nhất là những ngữ trốn chúa lộn chồng. Cái trò ấy hại sức khoẻ lắm đấy…
- Anh đút nút hộ tôi cái lối khuyên nhủ vô duyên ấy đi!
- Này đừng sửng cồ thế. Mình có quý cậu mới khuyên.
- Cậu là cứ chuyên môn tưởng tượng ra đủ mọi chuyện dấm dớ, thực tế thế!
Mặt Đavưđốp đỏ dần lên, rồi chín rừ. Không đủ sức che giấu sự bối rối của mình, anh vụng về lái sang chuyện khác. Nhưng Radơmiốtnốp không chịu buông tha:
- Cậu học được ở đâu cái lối đỏ mặt thế hả, ở hải quân hay ở nhà máy? Không phải đỏ riêng cái mặt, mà đỏ cả cổ! Khéo đỏ cả người nữa cũng nên. Cởi áo ra tớ xem.
Chỉ đến khi thấy đôi mắt đục ngầu của Đavưđốp ánh lên một ánh dữ tợn, Radơmiốtnốp mới lái ngoắt chuyện sang hướng khác, ngáp dài một cái uể oải, bàn chuyện cỏ khô. Đôi mi mắt trĩu xuống cuả anh làm ra vẻ buồn ngủ, nhưng hàng ria vàng hoe của anh không giấu nổi, hoặc cũng chẳng buồn giấu một nụ cười hóm hỉnh.
Radơmiốtnốp đoán già đoán non hay là biết rõ Đavưđốp đi lại với Luska? Biết thì đúng hơn. Nhất định là biết rồi! Và giữ bí mật làm sao được chuyện ấy khi mà con mụ Luska trâng tráo kia chẳng những không muốn giữ, mà lại còn cố tình phô trương ra. Chắc hẳn việc mụ bị chồng là một ông bí thư chi bộ cho ra rìa nhưnng lại không bị hắt hủi, mà vớ được chính ông chủ tịch nông trang chứ không phải là một anh nông trang viên lèm nhèm nào, đã làm cho lòng tự ái rẻ tiền của Luska thoả mãn.
Mấy lần ả đã sóng đôi với Đavưđốp đi ở trụ sở nông trang ra, và bất chấp tập quán nghiêm khắc của xóm làng, ả khoác lấy tay anh, thậm chí còn hơi nép vào vai anh, Đavưđốp nhớn nhác nhìn quanh, chỉ kinh gặp Maka; nhưng anh không rút tay ra và, lựa chân theo nhịp chân của ả, anh bước những bước ngắn cũn, như một chú ngựa bị buộc chân, và không hiểu sao đường phẳng phiu mà cứ vấp luôn… Bọn trẻ hỗn như ranh – cái tai vạ của những đôi trai gái – lẵng nhẵng chạy theo họ giở đủ mọi bộ điệu, nheo nhéo hò reo:
Bột chua ta nặn ta nhào
Thành anh thành ả dính vào với nhau.
Chúng đem cái đầu óc sáng kiến tai ác của chúng ra biến hoá vô tận hai câu hát lèm bèm ấy và trong khi Đavưđốp mồ hôi toát ra như tắm, trong bụng rủa thầm cả bọn nhãi lẫn Luska lẫn cái tính thiếu quả quyết của mình, cùng với ả đi chưa được hai góc phố thì “bột chua” đã lần lượt biến thành bột nhão, bột trứng, bột bơ, bột ngọt và v.v.. Rốt cuộc Đavưđốp đã mất hiết kiên nhẫn; anh khẽ gỡ mấy ngón tay đen giòn của Luska đang bám chặt vào khuỷu tay anh, nói: “Xin lỗi, anh bận, vội đi đằng nằy”, rồi rảo bước bứt lên trước. Nhưng thoát khỏi bọn trẻ dai như đỉa đâu phải chuyện đơn giản. Chúng chia thành hai tốp, một tốp ở lại trêu Luska, một tốp đuổi theo bám riết lấy Đavưđốp. Chỉ còn một cách có hiệu quả để dứt khỏi cái đuôi ấy: Đavưđốp bước tới một hàng rào gần đó, làm ra vẻ định bẻ một cái roi, thế là lập tức bọn nhãi vù đi như một đàn chim sẻ, để lại ông chủ tịch nông trang hoàn toàn làm chủ trận địa…
Cách đó ít lâu, một đêm tối như hũ nút, Đavưđốp và Luska đã chạm trán phải ông già gác chiếc cối xay gió sau làng, xa xa ngoài thảo nguyên. Ông già Verinhin đang đắp áo dipun nằm dưới một cái hang chồn cũ đào trong gò. Thấy bóng một đôi trai gái đang tiến thẳng tới, khéo xéo lên mình, ông chồm bật dậy, đứng thẳng người, hô gắt lên theo đúng phép nhà binh:
- Ai? Đứng lại!
Và giương ra khẩu súng cũ rích, đã thế lại chưa nạp đạn.
- Ta cả đây. Tôi đây mà, cụ Verinhin ạ! – Đavưđốp miễn cưỡng đáp.
Anh quay ngoắt trở lại, kéo Luska theo sau, nhưng cụ Verinhin đuổi theo kịp, năn nỉ:
- Đồng chí Đavưđốp ơi, có thuốc hút không? Đủ một điếu thôi mà. Thèm thuốc đến ù cả tai!
Luska không quay đi, chẳng lánh sang bên,và cũng chẳng kéo khăn che mặt. Ả thản nhiên nhìn Đavưđốp lật đật dốc thuốc lá trong túi ra, và cũng tỉnh bơ như thế, nói:
- Đi thôi, anh Xêmiôn. Và này, bác Nhikôlai ơi, bác nên cảnh giác bọn trộm cắp chứ không phải cảnh giác với trai gái đi ăn sương ngoài thảo nguyên. Đâu phải chỉ có kẻ gian là đi đêm…
Bác Nhikôlai cười ha hả vài tiếng, thân mật vỗ vai Luska:
- Này, cô em ơi… đêm hôm là chuyện tối tăm: biết ai là trai gái ăn sương, ai là ăn trộm? Nghề canh gác của lão là bảo vệ cối xay, thấy bất cứ ai cũng hô đứng lại, bởi vì trong cối xay là thóc nông trang, chứ đâu phải phân bò. Thôi, lão xin cảm ơn về cái chất khói. Chúc anh chị hạnh phúc! Và may mắn…
Khi còn lại hai người với nhau, Đavưđốp hạch Luska, giọng bực dọc ra mặt:
- Cái lối đâu em nói leo vào như thế? Em mà lánh đi thì có khi ông ấy chẳng nhận ra em đâu.
Luska đáp lại ráo hoảnh:
- Em đâu phải mười sáu, và cũng chẳng phải gái tơ mà sợ xấu hổ với mấy lão già ngu ngốc ấy.
- Nhưng dẫu sao…
- Dẫu sao cái gì?
- Tại sao em lại cứ phải trương ra như thế?
- Thế lão ấy là gì đối với em, bố đẻ hay bố chồng?
- Anh thật không hiểu em…
- Cứ chịu khó vắt óc ra, rồi khắc hiểu.
Đêm tối, Đavưđốp không trông thấy nhưng nghe giọng thì đoán là Luska đang cười tủm. Thất vọng trước thái độ của ả là đàn bà con gái mà coi thường thanh danh, ngồi xổm lên dư luận như vậy, anh bốc lên:
- Nhưng, con rồ ạ, em cũng phải hiểu là anh lo cho em chứ!
Luska đáp, càng ráo hoảnh hơn nữa:
- Đừng bận tâm. Em khắc lo lấy. Anh hãy lo cho thân anh.
- Anh cũng lo cho cả anh nữa.
Luska đứng sững ngay lại, xấn sát vào người Đavưđốp. Giọng ả nói vang lên một vẻ đắc thắng cay chua:
- Anh chường là anh chường ơi, anh phải nói toẹt ra như thế ngay từ đầu chứ! Anh chỉ lo cho anh mà thôi, anh ngại cho chính bản thân anh bị người ta bắt gặp ngoài thảo nguyên với gái. Còn như đối với lão Nhikôlai, đêm hôm anh phết tôi hay phết ai thì cũng vậy thôi mà.
Đavưđốp cáu lắm:
- “Phết”? Ăn với nói!
- Thế thì nói thế nào? Lão Nhikôlai sống đã lõi đời, và thừa biết là đêm hôm anh lôi tôi ra đây tất nhiên không phải để hái dâu dại. Và anh đâm ra sợ dân làng lương thiện và bà con nông trang viên đứng đắn nghĩ nọ nghĩ kia về anh. Đúng vậy không? Chứ anh lo khỉ gió gì cho tôi! Anh chẳng chạy nhông ngoài đồng với tôi thì cũng chạy nhông với một con khác. Anh muốn được chơi, đồng thời lại giữ được bí mật, tâm ngẩm tầm ngầm, để không ai biết là anh đi phết gái. Tôi đi guốc vào bụng anh rồi, anh khôn lỏi lắm! Nhưng, anh chường ơi, làm sao mà giữ kín được suốt đời hả anh? Ôi chao, thế mà là lính thuỷ nữa cơ đấy! Làm sao mà anh lại sinh ra nông nỗi ấy hả? Tôi chẳng sợ, còn anh lại sợ? Thành thử, tôi hoá ra là đàn ông, còn anh thì là đàn bà, thế chứ gì?
Luska ăn nói có vẻ cợt nhả hơn là đanh đá, nhưng xem chừng ả hậm hực về thái độ anh chàng người yêu của mình. Ả lặng thinh một lát rồi khinh khỉnh liếc nhìn anh một cái, cởi thốc luôn cái váy láng đen đang mặc ra, hạ lệnh:
- Cởi quần ra!
- Điên à! Cởi làm gì?
- Mặc váy tôi vào, còn quần anh đưa đây, tôi mặc. Như thế mới phải! Trong cái trò đời này, sử xự thế nào thì phải ăn mặc thế ấy. Nào, mau lên!
Đavưđốp bật cười, mặc dù cũng bị chạm tự ái vì lời lẽ và ý kiến đòi đổi váy của Luska. Cố hết sức nén cơn bực dọc đang dâng lên trong bụng, anh nói nhỏ:
- Thôi đừng giở trò nữa, Luska! Mặc váy vào, về thôi.
Luska miễn cưỡng, lừng khừng mặc váy vào, sửa lại mái tóc xoà ra dưới mép khăn vuông, và bỗng nói, giọng bất ngờ buồn rứt:
- Em chán anh ghê lắm, lính thuỷ gì mà như cáy!
Từ đó về đến tận làng họ không nói với nhau một lời. Tới đầu ngõ họ cũng lại lẳng lặng như thế mà chia tay nhau. Đavưđốp lạnh lùng cúi đầu chào, Luska cũng khẽ gật đầu một cái, rồi đi khuất sau cổng, tan đi trong bóng đen kịt của cây phong già…

Mấy ngày sau họ không gặp nhau, rồi một buổi sáng, Luska mò tới trụ sở nông trang, ngồi ngoài hành lang kiên nhẫn đợi cho đến lúc người khách cuối cùng ra về. Đavưđốp định đóng cửa phòng mình lại thì trông thấy Luska. Ả ngồi trên tấm ghế dài, hai chân doạng ra như đàn ông, hai đầu gối tròn trĩnh kéo căng tà váy, miệng cắn hạt quỳ và mỉm cười lâng lâng.
- Cắn hạt quỳ không, đồng chí chủ tịch ơi? - Ả hỏi nhỏ, giọng nghịch ngợm. Đôi lông mày kẻ chỉ của ả khẽ rung rung, và đôi mắt ả nhìn với vẻ ranh mãnh ra mặt.
- Sao cô không đi làm cỏ?
- Đi bây giờ đây, anh không thấy em mặc quần áo lao động à? Em tạt vào dặn anh… Xẩm tối hôm nay anh ra nhá, chỗ bãi thả bò. Em sẽ đợi anh ở gần kho thóc nhà Lêônốp. Biết chỗ không?
- Biết.
- Anh ra chứ?
Đavưđốp lẳng lặng gật đầu, rồi đóng chặt cửa lại.
Anh ngồi hồi lâu bên bàn, chìm đắm trong mối tơ vò, hai nắm tay chống má, đăm đăm nhìn vào một điểm. Anh có chuyện phải suy nghĩ!
Ngay hồi trước cái bữa đầu hai người giận nhau, Luska đã hai lần đến chơi nhà anh vào buổi tối. Ả ngồi một lúc, rồi nói toe toe:
- Đưa em về đi, anh Xêmiôn! Ngoài đường tối om, đi một mình em hãi lắm. Hãi kinh lên được! Từ hồi bé tính em đã nhát nhát là, hãi tối lắm…
Đavưđốp cau lại một cái dữ tợn, lừ mắt chỉ ngăn vách gõ ván; phía bên kia vách, mụ chủ nhà, một mụ già ngoan đạo, đang khó chịu hục hặc như một con mèo cái và khua bát khua đũa, sửa soạn bữa ăn chiều cho ông lão và Đavưđốp. Cái tai nhạy thính của Luska bắt được rành rọt từng tiếng lẩm bẩm rin rít của mụ:
- Của ấy mà lại hãi! Quỷ cái chứ đâu phải đàn bà! Đêm tối âm ty nó sờ soạng cũng tự lần mò được đường đến chỗ con quỷ đực chứ chẳng phải đợi con quỷ đực tới tán tỉnh nó. Lạy Chúa tha cho con cái tội nói xấu, nhưng nó mà lại hãi ư? Thôi đi, con mụ phù thuỷ ấy mà lại có hãi tối!
Luska nghe những lời đánh giá chẳng lấy gì làm bùi tai ấy chỉ mỉm cười. Ả đâu phải hạng đàn bà dễ dàng để cho những lời ngoa ngoắt của một mụ già ngoan đạo nào đó tác động đến tinh thần! Ả thì cứ mặc xác cái con mụ đi đạo hổ mang ấy, con mụ chuyên môn ngứa mồm và ra cái điều nền nếp đạo mạo! Trong quãng thời gian ngắn ngủi từ ngày đi lấy chồng, ả Luska táo tợn đã từng gặp những chuyện còn ghê bằng mấy, đã từng chọi với chị em Grêmiatsi Lốc những trận còn ghê bằng mấy ấy chứ. Ả nghe rõ vanh vách những lời mụ chủ nhà lẩm bẩm trong mồm phía sau cánh cửa kia, gọi ả là con răng há, là mèo mả gà đồng. Lạy Chúa, những lời ấy dẫu sao cũng còn tương đối dễ nghe hơn những lời ả đã từng nghe, và nhất là chính ả đã từng văng ra trong những trận xô xát với các chị em đã bị ả xúc phạm, khi những chị em ấy xông vào ả với những câu chửi rủa có sách và với niềm tin ngây thơ mù quáng rằng chỉ một mình họ được phép yêu chồng họ mà thôi! Dù sao thì Luska cũng biết tự vệ và bao giờ cũng đánh trả địch thủ những đòn đích đáng. Không, không bao giờ và không có tình thế nào có thể làm ả hoang mang bối rối, và ả chẳng cần phải lục túi váy mới tìm ra được những lời nanh nọc. Ấy là chưa kể trong làng này, cái mụ đàn bà đánh ghen, đủ tài bêu xấu Luska, giật được khăn vuông của ả, thì cho tới nay vẫn chưa lọt lòng mẹ… Nhưng Luska vẫn quyết định dạy cho bà lão một bài học, dạy chơi thôi, cho đời phải có phép có tắc, thực hành phương châm sống duy nhất của ả là: tiếng nói cuối cùng bao giờ cũng phải thuộc về ả, Luska.
Lần sau đến, lúc ra về, đi qua gian phòng bà lão, ả dừng lại một phút để Đavưđốp vượt lên trước, đợi cho anh ra đến ngoài và bước xuống mấy bậc thềm cót ca cót két rồi ả mới quay lại nhìn bà lão với một vẻ rất đỗi ngây thơ. Quả y như rằng, bà lão Philimônhikha liếm vội đôi môi chẳng cần liếm lúc nào cũng đã chảy nước của bà, rồi làm luôn cho một thôi:
- Mày trơ trẽn quá thể Luska ạ, từ thuở cha sinh mẹ đẻ tao chưa thấy ai như mày bao giờ!
Luska đứng lại giữa phòng, cúi mắt nhìn xuống với một vẻ nhũn nhặn tuyệt vời, như người đứng sám hối. Ả có hai hàng mi rất dài, đen nhánh, như lông mi tô, khi nó cụp xuống thì rợp cả đôi má trắng xanh của ả.
Mắc lỡm cái vẻ ăn năn nhẫn nhục giả vờ ấy, bác Philimônhikha tỉ tê, giọng đã ôn hoà hơn:
- Ngẫm mà xem, cháu ơi, cháu là gái đã có chồng, và dù đã bỏ chồng chăng nữa thì vào buồng ngủ một anh đàn ông chưa vợ, mà lại giữa lúc đêm hôm thế này, liệu có nên hay không? Cũng phải có ý thức trước bà con dân xóm một tí chứ. Cháu nghĩ lại đi, vì Chúa mà ăn năn hối lỗi đi!
Luska đáp lại đúng giọng bác Philimônhikha, cũng nhỏ nhẹ êm ái như thế:
- Khi đức Chúa Giêsu, Đấng Cứu thế vạn năng của chúng con… - Đến đấy, ả ngừng lại một lát chờ đợi, rồi ngước đôi mắt ánh lên trong bóng tối một ánh chẳng lành.
Bà lão ngoan đạo nghe kêu đến tên Chúa vội kính cẩn cúi đầu, hấp tấp làm dấu; đến lúc ấy Luska mới cắt với một vẻ đắc thắng, giọng đã biến thành giọng ăn nói báng bổ của đàn ông:
- … Khi Chúa chia khẩu phần ý thức phân phát cho mọi người thì tôi không có nhà, tôi đi đàn đúm với đám con trai, chơi trò hôn hít. Bởi thế cho nên tôi chẳng xơ múi được tí nào cái ý thức ấy cả. Bà rõ chửa? Này, đừng có há hốc mồm ra thế, kẻo rồi không ngậm lại được nữa đâu. Bây giờ tôi giao nhiệm vụ cho bà: từ nay cho đến lúc anh khách trọ của bà về, nghĩa là trong thời gian anh ta đi xả thân với tôi, bà hãy cầu nguyện cho hai kẻ tội lỗi chúng tôi, nghe rõ chưa, con ngựa cái già?
Luska bỏ bước đi ra, đường bệ, ngay đến một cái nhìn khinh bỉ cũng không thèm ban cho bà lão bị đánh một đòn tiêu diệt đang chết điếng, đứng ngây tán tàn. Đavưđốp từ nãy vẫn đứng chờ bên thềm, thắc mắc hỏi:
- Hai bà con nói chuyện gì thế, Luska?
- Chuyện bổn đạo, - Luska nép sát vào người Đavưđốp, cười khúc khích đáp. Ả đã học được ở anh chồng cũ cái lối nói đùa đánh trống lảng.
- Không, anh hỏi nghiêm túc đấy. Bà ấy thì thà thì thầm cái gì vậy? Có gây sự với em không?
- Gây sự với em sao được! Bà ấy không đủ tài. Bà ấy ghen lồng lên với em, ghen về anh, anh chàng sứt của em ạ! – Luska vẫn tiếp tục giọng nói nỡm.
Đavưđốp buồn bã lắc đầu:
- Bà ấy nghi hai chúng mình, thực tế thế! Đáng lẽ em chả nên đến tìm anh, vấn đề là ở chỗ ấy đấy!
- Anh sợ con mụ già ấy à?
- Việc gì mà sợ?
- Ồ, nếu anh đã hảo hán thế thì nói chuyện ấy làm gì nữa cho phí lời!
Thuyết phục được cái ả Luska ương bướng và ngang như cua ấy đâu phải chuyện dễ. Nhưng bị mụ mẫm đi vì một tình cảm mãnh liệt ập đến một cách bất ngờ như sét đánh, Đavưđốp đã nhiều lần nghĩ một cách thực sự đến chuyện phải có đôi lời nói chuyện với Maka rồi cưới Luska làm vợ, để thoát ra khỏi cái tình trạng khó xử mà anh đã đâm đầu vào, đồng thời cũng để chấm dứt những điều ong tiếng ve có thể nảy sinh ra về anh. “Mình sẽ cải tạo cô ta! Ở với mình cô ấy sẽ đâu vào đấy ngay, sẽ thôi tất cả những trò ấy! Mình sẽ lôi cuốn cô ta vào công việc tập thể, sẽ yêu cầu, hoặc sẽ bắt buộc cô ấy tu dưỡng học tập. Cô ta sẽ khá ra phết, thực tế là như thế! Cô ta là con người chẳng đến nỗi đần độn, còn như cái tính xốc nổi của cô ta rồi sẽ hết, mình sẽ làm cho nó hết. Mình đâu phải Maka, Maka với cô ta cứ như dao chém đá, mình không có cái tính ấy, mình sẽ có cách khác ăn nói với cô ta, mềm mỏng hơn”. Đánh giá quá cao khả năng của mình và của Luska, anh chàng Đavưđốp dương dương tự phụ đã suy nghĩ như vậy đó.
Cái hôm họ hẹn nhau bên kho thóc nhà Lêônốp, mới ăn trưa xong Đavưđốp đã nhìn đồng hồ rồi. Thế cho nên anh sửng sốt không tả được, rồi sự sửng sốt ấy biến thành giận dữ, khi một tiếng trước giờ hẹn, anh nghe thấy và nhận ra tiếng chân nhẹ nhàng của Luska bước lên thềm, tiếp theo là cái giọng trong trẻo của ả:
- Đồng chí Đavưđốp có nhà không?
Cả bà lão chủ nhà, cả ông lão, - tình cờ đúng lúc ấy ông lão có nhà, - chẳng ai đáp nửa lời. Đavưđốp vớ lấy chiếc mũ cátkét, nhảy bổ ra cửa và chạm trán với một ả Luska tươi như hoa. Ả né sáng bên nhường bước. Hai người lẳng lặng đi ra cổng.
- Tôi không thích những cái trò ấy! – Đavưđốp nói bằng một giọng cục cằn, thậm chí còn nắm chặt hai bàn tay, hơi thở hổn hển vì giận sôi lên. – Cô đến đây làm gì? Ta đã hẹn gặp nhau ở đâu? Nói đi chứ, của tội của nợ!...
- Anh quát tháo gì tôi vậy? Anh coi tôi là thế nào? Là vợ anh đấy phỏng, hay bồi ngựa của anh? – Luska vặn lại, chẳng hề bối rối.
- Thôi đi! Tôi hỏi cô, chứ quát tháo gì cô!
Luska nhún vai, nói bằng một giọng thản nhiên khinh khỉnh:
- Được, nếu anh hỏi chứ không quát thì lại là chuyện khác. Em nhớ anh, đến sớm trước giờ hẹn. Hẳn là anh phải bằng lòng, phải thích lắm chứ nhỉ?
- Bằng lòng cái khỉ gió! Thế nào mụ chủ nhà anh cũng sắp đi nói vung tứ linh khắp làng cho mà xem! Lần trước em bảo gì mụ ấy mà để đến nỗi mụ ấy không nhìn mặt anh nữa, độc chỉ quang quác, và món xúp cắp cải của anh đã biến thành món rau lợn? Nói chuyện đạo à? Chuyện đạo quái gì mà chỉ mới động nghe nhắc đến em mụ ấy đã nấc lên ừng ực, và tái xanh tái xám như người chết trôi vậy! Thực tế là thế, anh nói không sai đâu!
Luska phá ra cười, một cái cười trẻ trung và hồn nhiên đến nỗi Đavưđốp tự nhiên thấy lòng mình dịu đi. Nhưng lần này anh không bụng dạ nào mà vui đùa, và khi Luska cười đến chảy nước mắt hỏi lại anh:
- Anh bảo sao? Nấc lên ừng ực hả, tái xanh hả? Đáng kiếp cái giống con chiên ấy! Để mụ từ nay đừng có chõ mõm vào việc người khác. Rõ khéo, tự nhiên mụ ấy lại vơ vào người cái việc làm vú già dạy bảo em.
Thì Đavưđốp lạnh lùng ngắt lời ả:
- Thế em không ngại mụ đi nói vung vít về chúng mình khắp xóm à?
- Nếu làm việc ấy mụ ấy no được thì mụ ấy cứ làm. – Luska đáp, thản nhiên như không.
- Em phớt được, nhưng anh thì anh không phớt được, thực tế thế! Em thôi cái trò khỉ ấy đi, đừng có trương cái việc ta đi lại với nhau ra nữa! Mai anh sẽ nói chuyện với Maka, rồi hoặc chúng mình sẽ lấy nhau, hoặc là xin chào, cô đi đường cô, tôi đi đường tôi. Anh không thể sống mà cứ để mọi người đàm tiếu thế này được: trông kìa, ông chủ tịch, bồ bịch của con Luska đấy. Cái lối phô trương của em phá hoại uy tín của anh đến tận gốc, em có hiểu không?
Luska đỏ bừng mặt lên, đẩy mạnh Đavưđốp ra, rít răng lại nói:
- Chán mớ đời loại đàn ông đi hỏi vợ như anh! Cái hạng nhát như cáy thế, anh tưởng tôi thiết lắm phỏng? Cứ đợi đấy rồi tôi lấy khối! Đi chơi với tôi trong lòng anh xấu hổ, thế mà cũng “ta lấy nhau đi”! Động tí là sợ, gặp ai cũng nhớn nha nhớn nhác, thấy trẻ con cũng chạy re như bị ma đuổi. Cái uy tín của anh, anh hãy tha nó ra bãi thả bò đằng sau kho thóc nhà Lêônốp rồi ôm nó lăn kềnh ra cỏ, khốn khổ cho cái thân đời anh! Tôi cứ ngỡ anh là người thế nào kia, nhưng anh chẳng khác gì anh chàng Maka nhà tôi cả: anh ta đầu óc đặc sệt cách mạng thế giới, còn anh đặc sệt cái uy tín của anh. Sống với các anh thì gái nào cũng sẽ buồn đến chết khô chết héo thôi!
Luska nín thinh một lát, rồi bỗng nói bằng giọng run run xúc động, dịu dàng một cách bất ngờ:
- Thôi, ta chia tay, anh Xêmiôn của em!
Ả đứng lặng vài giây, như do dự, rồi quay ngoắt đi, bước thoăn thoắt trên con đường nhỏ.
Đavưđốp nghẹn ngào gọi với:
- Luska!
Đến đầu đường, tấm khăn quàng trắng của Luska ánh lên một tia cuối cùng, rồi tắt ngấm trong đêm tối. Đavưđốp đưa tay lên vuốt khuôn mặt tự nhiên nóng bừng bừng, đứng ngây ra không nhúc nhích, miệng hoang mang mỉm cười, và bụng nghĩ: “Mình khéo rõ chọn lúc lao đơn! Thế cũng đòi lấy vợ, đồ con lừa, thực tế thế!”.


* * *


Cuộc giận nhau đã tỏ ra chẳng phải chuyện đùa. Thực chất thì đó không phải là giận nhau, cũng chẳng phải cãi nhau, mà là một cái gì đại loại như một sự tan vỡ. Luska cố tình tránh mặt Đavưđốp. Ít lâu sau bữa ấy, anh dọn đi nhà khác ở. Việc ấy chắc chắn đến tai Luska, nhưng ngay cả việc ấy cũng không thúc đẩy được ả chịu làm lành.
Đavưđốp mất sạch hy vọng gặp lại người mình yêu, phát khùng lên nghĩ bụng: “Đã thế thì mặc xác cô ấy nếu cô ấy muốn loạn thần kinh như vậy!”. Nhưng có một cái gì cay đắng chua chát vò xé trái tim anh, và lòng anh u uất, ảm đạm như một ngày tháng Chạp mưa dầm. Xem ra thì chỉ trong khoảng thời gian ngắn ngủi, Luska đã tìm được con đường dẫn thẳng tới trái tim không mánh lới và chưa được tôi luyện ngọn lửa yêu đương của Đavưđốp…
Thực ra thì cuộc tan vỡ đã quá rõ này cũng có mặt tốt của nó: một là anh thoát được cuộc trò chuyện nặng nề thanh minh với Maka, hai là từ nay không có gì đe doạ cái uy tín vững như kiềng ba chân của anh nữa, cái uy tín vừa qua đã hơi bị lung lay vì hành động có phần nào thiếu đạo đức của anh. Song tất cả những lý lẽ đanh thép ấy chỉ đem lại cho anh chàng Đavưđốp khốn khổ một niềm an ủi hết sức mong manh. Cứ động còn lại một mình anh với anh là y như rằng, - và chính anh cũng chẳng để ý thấy thế, - đôi mắt thẫn thờ của anh lại nhìn ngược lại vào một quãng nào trong dĩ vãng. Anh mơ màng mỉm cười buồn bã, nhớ lại cái hương ngây ngất của đôi môi Luska lúc nào cũng se se và mấp máy, nhớ cái ánh mắt luôn luôn biến đổi của đôi mắt nồng cháy của ả.
Mà Luska có đôi mắt quả là kỳ lạ thật! Khi ả khẽ ngước lên nhìn ai, hơi có vẻ như nhìn trộm, thì trong ánh mắt ấy thoáng một cái gì yếu đuối thơ dại làm nao nao lòng người, và lúc ấy nom ả có vẻ một cô bé mới dậy thì hơn là một ả đàn bà đã lõi đời, lõi đủ ngón yêu đương. Nhưng một phút sau, đưa tay khẽ vuốt lại tấm khăn vuông lúc nào cũng tinh tươm hồ lơ trắng bong, ả hất đầu lên, và đã nhìn người ta với một vẻ chế giễu khiêu khích, và lúc ấy đôi mắt ánh lên một ánh độc địa của ả nom trâng tráo và dạn dày ra mặt.
Cái tài thay hình đổi lốt trong nháy mắt ấy không phải Luska đã điêu luyện được qua trường học làm duyên, mà là cái có từ bẩm sinh. Ít ra thì cũng là Đavưđốp cảm thấy như vậy. Mờ mắt đi vì yêu, anh không thấy rằng con người anh yêu là một con người đặc biệt tự tin, có thể là quá tự tin, và rõ ràng là kiêu. Nhưng thiếu gì điều mà Đavưđốp chẳng trông thấy, chẳng nhận thấy.
Một lần, trong lúc sóng tình dâng lên dào dạt, anh hôn lên đôi má xoa một lớp phấn nhẹ của Luska, nói:
- Luska ạ, em cứ như bông hoa! Ngay cả những nốt tàn nhang của em cũng thơm, thực tế thế! Em có biết thơm mùi gì không?
- Mùi gì? – Luska chống khuỷu tay nhỏm dậy thắc mắc hỏi.
- Một cái mùi gì tươi mát, ờ… đại loại như giọt sương đêm chẳng hạn. À mà đúng rồi, mùi hoa điểm tuyết, thoang thoảng thôi, nhưng rất hay.
- Em thì bao giờ chẳng vậy, - Luska đáp bằng một giọng hoàn toàn nghiêm trang, coi đó là chuyện dĩ nhiên.
Đavưđốp nín thinh, ngạc nhiên một cách khó chịu trước sự hợm hĩnh sàm sỡ ấy. Lát sau anh hỏi:
- Nhưng tại sao em lại bao giờ cũng vậy?
- Vì em đẹp chứ sao.
- Thế theo em, ai đẹp cũng đều thơm cả à?
- Em biết đâu đấy, em có nói tất cả đâu. Em ngửi họ bao giờ mà biết. Mà em cũng chẳng hoài hơi nói về họ, em nói về em thôi, của nỡm ạ. Đâu phải ai đẹp cũng đều có nốt tàn nhang cả, mà nốt tàn nhang thì vùng em người ta bảo là những hạt xuân. Chắc vì thế mà nó thơm mùi hoa điểm tuyết.
Đavưđốp buồn rầu nói:
- Em hơi hợm mình, thực tế thế! Má em chẳng phải thơm mùi hoa điểm tuyết đâu, anh nói em biết, mà là mùi củ cải trộn tỏi ngâm dầu giấm.
- Thế sao lại cứ hít lấy hít để?
- Vì anh thích mùi củ cải ngâm dấm tỏi…
- Anh Xêmiôn ạ, anh nói chuyện dớ da dớ dẩn, cứ như trẻ con, - Luska không hài lòng, nói.
- Đi với sói phải nói giọng sói chứ.
Luska phản công ngay:
- Sói nói chuyện với gà, sói vẫn là sói. Gà nói chuyện với sói có sùi bọt mép gà vẫn là gà.
Lần ấy họ cũng giận nhau, nhưng chỉ giận vớ giận vẩn, qua ngay, vài phút sau đã hoàn toàn làm lành. Lần này thì khác. Giờ đây Đavưđốp cảm thấy những giờ phút đã được sống bên Luska là một dĩ vãng tuyệt đẹp nhưng xa xôi lắm rồi và không bao giờ quay trở lại nữa. Hết hy vọng gặp mặt Luska để thanh minh với nhau, nói với nhau cho ra nhẽ, Đavưđốp thực sự nẫu ruột nẫu gan. Anh uỷ nhiệm cho Radơmiốtnốp thay anh giải quyết công việc của nông trang, còn anh thì chuẩn bị đi xuống đội hai trong một thời gian vô định, tham gia với đội tiến hành công việc cày bừa vụ tháng Năm trên cái khoảnh xa nhất của đồng nông trang.
Đó không phải là một chuyến ra đi do đòi hỏi công tác, mà là cuộc chạy trốn nhục nhã của một người vừa muốn lại vừa sợ trông thấy cái kết cục đang tới của cuộc tình duyên của mình. Đavưđốp thừa hiểu như thế trong đôi lúc tỉnh táo nhìn vào mình. Nhưng anh mệt lắm rồi, cho nên anh vẫn quyết định ra đi, coi đó như là lối thoát dễ chấp nhận nhất, dù chỉ vì một lý do là xuống đội anh sẽ chẳng còn cách nào gặp Luska nữa, và may ra sẽ sống được ít bữa bụng dạ tương đối thảnh thơi.