Phần II - Chương 11

Quyết định của đại công tử gây ra cơn bão tố trong cả gia tộc. Công tước phu nhân kiên quyết không nhượng bộ, phu nhân Idalia và công tước Franchisếc ủng hộ bà. Bá tước phu nhân Chvilexka như bị lên cơn sốt. Không thuộc về gia tộc, không thể tham gia ý kiến - điều đó khiến bà ta bị dằn vặt. Phẫn nộ , cáu tiết, bà ta cố gắng làm hại Xtefchia bằng cách khác: khích bác nàng và mối quan hệ của nàng với Valdemar. Nhưng vị bá tước phu nhân đầy sùng mộ ấy không thể chơi cách ấy được lâu. Một ngày kia bà nhận được một bức thư nhã nhặn nhưng đầy hàm súc của đại công tử , và kể từ đó bà mất hẳn ý thức đùa cợt với Xterfchia.
Điền trang Xuodkovxe phủ một bầu không khí u ám. Cụ Machây nín lặng đầy ẩn ý, trở nên khó tính một cách lạ lùng. Vốn là người cả quyết, giờ đây phu nhân Idalia cũng thấy e ngại phải bước vào phòng làm việc của cụ. Dòng máu quý tộc trong bà sôi lên sùng sục vì chuyện Xtefchia, song bà không dám trao đổi chuyện ấy với cha. Đóng chặt cửa phòng, ngồi lặng trong chiếc ghế bành, cụ Machây nghiền ngẫm những suy tư trĩu nặng. Bộ óc già nua của cụ không còn chứa đựng nổi những giòng thác lũ ý nghĩ ấy nữa. Ngay trong ngày hôm ấy cụ biết chuyện Valdemar tỏ tình, cụ cũng biết lời từ chối của Xtefchia, cụ những tưởng rằng việc cô gái ra đi có thểb làm thay đổi quyết định của đứa cháu trai. Cụ thương tiếc Xtefchia, cụ cảm thấy lưong tâm cắn rứt, cụ bị giày vò, nhưng đồng thời cụ rất mong cuộc tình kia chấm dứt. Nhưng khi thấy Valdemar đưa tiễn Xtefchia ra ga, cụ Machây hiểu rằng hy vọng ấy chỉ là hão huyền. Cụ tin chắc rằng trên chiếc xe trượt kín mít kia, Xtefchia sẽ chịu thuần phục những lời thuyết phục của Valdemar, bởi cuãng đang yêu , cô gái khó lòng cưỡng nổi những tình cảm của chàng trai. Cụ già ngạc nhiên sao mình lại có thể có phút giây mang ảo tưởng chàng sẽ hành động khác đi, một khi cụ vốn hiểu rõ đứa cháu mình đến thế. Và ngày hôm sau, khi cụ Machây thấy mấy con ngựa của trang Guenbovitre trước nhà, cụ biết ngay Valdemar đến đây làm gì, và cụ không nhầm. Bình tĩnh nghe trọn những lời nồng nhiệt, đầy tình cảm và sự kiên quyết chưa từng thấy của đứa cháu trai, rồi cụ mới bắt đầu van xin chàng đừng làm điều đó. Nhìn thẳng vào mắt ông, Valdemar chỉ dằn giọng nói ngắn gọn:
- Sao lại thế? Cả ông nữa, ông cũng cấm cháu được hưởng hạnh phúc sao? ... Sau tất cả những gì đã từng xảy ra trong đời ông? Chẳng lẽ ông lại muốn có thêm một tấn bi kịch nữa trong gia đình chúng ta, chẳng lẽ ông muốn quá khứ lập lại? Chảng lẽ ông lâi khuyên cháu không nên cưới nàng- cháu gái của người phụ nữ bất hạnh mà chính ông xưa kia đã từng yêu? ...
Cụ Machây cảm thấy đuối lý. Những lời tuy đắng cay nhưng đúng đắnthốt ra từ miệng đứa cháu trai như dội thẳng vào óc cụ, sức nặng của chúng biến thành hàng trăm ngàn mũi kim nhọn hoắt đâm vào tim cụ đớn dau. Cụ già hiểu rằng quá khứ đã trả thù cụ, đang động đến sợi dây đau xót nhất trong tâm linh cụ.
Trong trí tưởng của cụ diễn qua hàng dãy sự kiện trước giờ báo thù vừa điểm: việc Xtefchia tới Xuodkovxe và tình yêu của Valdemar và cái chết của người phụ nữ kia. Kể từ sau cái chết ấy mọi sự tồi tệ nhất bắt đầu xảy ra. Việc Xtefchia ra đi càng khiến cho thảm họa đến nhanh hơn, cụ Machây không còn nghi ngờ gì nữa: thảm kịch nhất định sẽ xảy đến, chẳng chóng thì chầy. Cụ như nhìn thấy một vực thẳm không lối thoát. Valdemar đang nắm cụ trong tay. Cụ cảm thấy sự bất lực của bản thân, và diều đó khiến cụ khổ tâm nhất.
Gục đầu xuống ngực, đan chặt hai bàn tay khô khẳng vào nhau, cụ ngồi đó , già nua vô chừng, nom thật thểu não đến đáng thương. Sau cơn bùng nổ, Valdemar lại an ủi cụ, chàng giải thích cho cụ thấy tình vô lý của những thứ tín điều có thể ngăn cản mối duyên của chàng với Xtefchia. Chàng nói về những tình cảm dành cho nàng, chàng tế nhị nhắc cho ông nội nhớ lại mối tình của cụ mà thôi không đá động tới cái kết cục của nó. Vị đại quý tộc già xúc động đến tột độ, khi nói tới Xtefchia - Valdemar tháo lập lắc vàng ra khỏi dây đeo, chiếc lập lắc có trang điểm thêm những viên kim cương và hồng ngọc, rồi ấn lò xo và đưa cho ông nội xem. Bên trong chiếc khung vòng vàng là khuôn mặt thu nhỏ, tuyệt đẹp của Xtefchia đang tươi cười, được tô màu rất điệu nghệ. Cô gái mặc chiếc áo váy giản dị, đeo chuỗi hạt, bím tóc dày nặng buông một bên vai. Đôi mắt cô, dẫu đã thu nhỏ, nhìn cụ Machây với vẻ ngọt ngào, mơ màng và nhớ nhung khôn tả. Đôi môi nhỏ bé, mỉm nụ cười tinh nghịch, chứa đựng bao sức hút nhiệm mầu đến khôn dò. Dáng đầu cúi nghiêng đầy duyên dáng , vẻ duyên dáng mà cô gái luôn luôn toát ra.
Cụ Machây ngắm ảnh mà rùng mình. Điều trước tiên cụ thấy ở vẻ mặt cô gái là sự giống nhau giữa cô với bức ảnh tiểu thư Korvitrúpna mà cụ nâng niu như một thánh tích. Đôi mắt Xtefchia như van vỉ. Bằng nét cười và nỗi nhớ nhung của ánh mắt, cô như cầu xin, cụ đừng cấm đoán hạnh phúc của cô với Valdemar, đừng giết chết cô bằng một lời từ chối. Xtefchia như hiện ra bằng xương bằng thịt trước mặt cụ, khi cô quỳ bên gối cụ sau lúc dự tang bà ngoại trở về. Khi ấy nàng khóc, nép vào tay cụ chân thành với sự tin cẩn của trẻ thơ. Cụ Machây thấy toàn thân như toát mồ hôi lạnh, lương tâm cụ như bị xáo động.
- Vậy mà người lại định giết chết nó ? ... Vì sao ? - Một giọng nói nội tâm nào đó chợt hét lên.
Cụ nhìn cháu trai dưới đôi lông mày trĩu xuống. Valdemar đang cúi người, tựa đầu vào lòng bàn tay, nhìn mê mải bức chân dung nhỏ xíu của Xtefchia với vẻ hạnh phúc khôn tả trên nét mặt, chàng như đang ôm ấp, đang ve vuốt nàng bằng ánh mát nồng nàn.
Một giọng nói khàn khàn câm lặng nào đó lại chợt lên tiếng trong lòng cụ già.
- Vậy mà ngươi định cấm đoán hạnh phúc của nó sao? Bằng luật lệ nào mới được chứ ? ...
Cụ già nhắm nghiền mắt, cay đắng tự trả lời:
- Ngươi chẳng cấm được nó đâu, bởi nó chẳng chịu nghe lời.
Rồi cụ quay lại hỏi Valdemar:
- Ở đâu ra bức ảnh này?
- Người ta đã thu nhỏ lại cho cháu từ một bức ảnh chụp ở Guenbovitre. Cháu vẫn mang theo mình từ bấy đến nay.
- Con bé xinh đẹp!- Cụ già thì thầm.
- Ông cũng thương nàng, ông ạ, vì nhớ đến người kia. Xin ông hãy thương yêu chính bản thân nàng, như một đứa cháu, như vợ hiền của cháu. Ông ơi, nàng sẽ mang lại cho cháu niềm hạnh phúc mà ông từng khát khao ban cho cháu.
Cụ Machây vô cùng xúc động.
Valdemar không nài xin thêm nữa. Chàng hiểu rằng cụ già cần có thời gian để bình tĩnh và tự thắng mình ... Chàng để cho cụ có thời gian, vững tin là chàng sẽ thắng.
Mấy ngày trôi qua, Valdemar không trở lại. Cụ Machây hay tin chàng đã tới Obrony và công tước phu nhân đã từ chối lời đề nghị của chàng, không ban phước cho chàng. Cụ già trải qua một sự phân vân ghê gớm. Sự im lặng của đại công tử khiến cụ bị kích động. Cụ gần nhưn không nhìn mặt con gái, bởi sự phẫn nộ to tiếng của phu nhân Idalia vềb " sự rồ dại của Valdemar" khiến cụ bực bội. Chính cụ cũng không muốn cháu nội lấy Xtefchia, nhưng sự phản đối của ngưòi khác khiến cụ bị giày vò không sao chịu nổi.
Luxia cũng có những tình cảm thật khác nhau. Cô cũng nghĩ rằng Xterfchia không thích hợp với giới quý tộc. Cô không sao tưởng tượng nổi việc cô gái Xtefchia - người bạn gái của cô ấy - lại trở thành vị đại công nương của dòng họ Mikhorovxki, một nữ triệu phú, một đại quý tộc, một bậc phu nhân còn cao sang quyền quý hơn cả mẹ cô. Trong những bức thư gửi Xtefchia, Luxia hoàn toàn bỏ qua việc này, như thể không hề biết gì cả. Nhưng cô gái vẫn thương cho Xtefchia, và cô trút hết nỗi cáu giận lên đầu Valdemar, như thể chàng là nguyên nhân trực tiếp khiến Xtefchia phải xa Xuodkovxe. Mọi người, mỗi người một cách, đều lên án đại công tử.