Phần II - Chương kết

Sau khi trở về Guenbôvitre, diễn ra lễ đặt nền móng cho bệnh viện và nhà an dưỡng mang tên Xtefchia được xây dựng tại Xuôđkôvxe. Dân quanh vùng kinh ngạc câm lặng nhìn buổi lễ trọng thể ấy.
Mấy ngày sau, tại lâu đài Guenbôvitre trở nên tấp nập khác thường. Người ta phá bỏ một chiếc hòm đựng gì đó, rồi sau đó mấy gia nhân cùng chàng Jur cao lớn khiêng một vật rất nặng phủ vải kín mít lên cầu thang. Đại công tử đi trước, mở cửa phòng chân dung của gia tộc.
Người ta tháo bỏ tấm rèm che phía bên phải bức chân dung bà Gabriela Mikhôrôvxka, để lộ ra bức tường bằng gỗ sồi đã có lúc từng khiến Valđemar khó chịu vì sự trống trải của nó. Người ta bắt đầu đóng đinh, tiếng búa rền vang những tràng tiếng vọng khắp phòng.
Những bức chân khác run lên.
Các vị tiền bối của dòng họ Mikhôrôvxki đều rùng mình trong các khung treo. Họ đã thức giấc! Bằng ánh thép khắc nghiệt của những đôi mắt chết họ nhìn xuống cảnh tượng khác thường kia. Cảnh gia nhân dọn dẹp, tiếng búa của cánh thợ mộc vang rền, hình dáng cứng cáp của vị đại công tử trẻ tuổi đang ra những mệnh lệnh bằng giọng khô khốc, khiến các bức chân dung kinh hãi. Cái vật to lớn bịt vải kín mít khiến họ tò mò.
Tiếng xì xào lan khắp phòng - tiếng thì thầm lặng thầm mà dữ dội, nghe như tiếng gầm gừ của những vị đại quí tộc vừa chợt tỉnh giữa cái điền trang vĩnh hằng mang đẫm sự ngợi ca ánh vinh quang sau khi qua đời của họ.
- Có một kẻ mới đến với chúng ta! - cái tin ấy lan đi, được truyền từ khung ảnh này sang khung ảnh khác.
- Nhưng ai mới được kia chứ?
Câu hỏi ấy treo lơ lửng trên những bức chân dung các vị đại công tử thời xưa của lâu đài Guenbôvitre, các vị tổng trấn và hetman lừng lẫy.
Còn tiếng búa vẫn vang lên sắc nhọn, gõ mạnh vào tường gỗ sồi. Những tấm kính cửa sổ rung nhẹ, chiếc đèn chùm bằng đồng ngân nga khe khẽ.
Đột nhiên tất cả ắng hẳn đi. Giọng đại công tử vang lên mấy lần liền và cái vật to dài kia được treo trên tường, phía dưới chạm đến tận sàn nhà.
Những bức chân dung chờ đợi chăm chú.
Đại công tử xua tay ra hiệu cho gia nhân lùi ra xa.
Họ thu xếp dụng cụ rồi im lặng bước ra.
Đến lúc ấy đại công tử mới đưa tay gạt vầng trán nhợt nhạt, chàng nhìn quanh phòng, hàng lông mày chau lại, như thể muốn ra lệnh cho ai đó: - Các người hãy trông đây!
Những đôi mắt chết của các bức chân dung dán chặt vào khuôn mặt mờ tối của kẻ hậu duệ.
Phòng chân dung thở hổn hển trong sự chờ đợi, những hình người như cũng hổn hển trong khung.
Đại công tử tiến sát đến bên tường, bằng động tác đột ngột giật mạnh tấm vải phủ màu hồng, ném ra xa.
Một sự bùng nổ câm lặng, một tiếng kêu từ chính trái tim phát ra từ lồng ngực chàng. Đưa hai tay lên ôm thái dương, chàng quỳ gối trước chân dung người vợ chưa cưới.
Các bậc tiền bối của dòng họ Mikhôrôvxki run lên. Tiếng xì xào của họ càng tăng.
- Ai thế? Ai thế nhỉ?
Trên bức chân dung, Xtefchia mặc trang phục phụ nữ thời đế chế được phục chế một cách tuyệt tác, nhất là chỉ qua một bức ảnh. Tác giả của bức chân dung ấy là một trong những bậc thầy danh tiếng nhất của hội họa trong nước. Trên nền vải màu sẫm, Xtefchia đứng cao bằng người thực. Cử động của nàng đầy duyên dáng, rành rẽ và hài hòa. Chiếc váy dài kiểu cổ màu hồng nhạt tô điểm cho dánh vẻ thanh thoát của nàng, biến thành một pho tượng tuyệt tác. Trên nền vải trơn nhẵn nổi bật một dải băng lụa. Ngực áo khoét ngắn, có voan ôm quanh, hé lộ đường cong tuyệt vời của vai và chiếc cổ đeo chuỗi ngọc trai. Một suối tóc vàng sẫm óng ánh như lông hắc điêu thử chảy dài xuống vai và lưng xõa tung thành những làn sóng trên đôi tay. Đôi nhánh hoa trà hồng thắm cài trên ngực và một bên đầu. Chiếc mũ nhỏ thơ mộng màu đen có vành rộng cắm những chiếc lông đà điểu lớn tạo nên cái nền trang nhã cho khuôn mặt quý tộc thanh cao của nàng.
Xtefchia đang dùng một tay đi găng tay đăng ten giữa một nếp sóng dài của chiếc váy, cổ tay thứ hai đeo một chiếc quạt lông đà điểu màu đen xòe mở nửa chừng. Những ngón tay thon thả để trần nom vô chừng quý phái.
Trên chiếc ngón tay áp út của bàn tay phải nàng đeo một chiếc nhẫn với viên ngọc Urian lóng lánh. Từ dưới những nếp gấp mềm mại của chiếc váy dài hiện thấp thoáng bờ mép của đôi hài màu hồng.
Vẻ mặt nàng đầy suy tư nhưng xinh đẹp đến lạ lùng. Đôi môi hồng khẽ chúm chím như đang thầm thì điều gì.
Đôi mắt lớn nhấp nhánh như ánh sao, loáng màu tím, ẩn trong bờ mi tuyệt vời màu sẫm, nhìn thẳng phía trước mặt vẻ mơ mộng, nhưng cũng chứa những đốm lửa vui, tràn đầy sinh lực. Hàng lông mày cong vòng xinh đẹp, hơi dướn lên cao, hàng lông mi dài mượt như đang chớp chớp trong một nét cười tinh nghịch.
Vẻ nghiêm trang suy tư và sự chín chắn về tinh thần thể hiện rất rõ trong chiều sâu của đôi mắt nàng, tương phản một cách kỳ diệu với sự vui vẻ trẻ trung toát ra từ mỗi cử chỉ của thân hình.
Vầng trán trinh trắng viền mái tóc mềm mại toát lên sự thông minh. Tính tinh tế của tâm hồn thể hiện qua những đường nét môi, nhất là nơi khóe miệng. Ở nếp gấp của hàng lông mày có thể nhận thấy sự phong phú của nhiệt tâm.
Đôi môi tuyệt vời của người con gái ấy thu hút lòng người bởi vẻ ngọt ngào, hoà cùng sự hấp dẫn đến mê hồn của ánh mắt của nàng cứ níu kéo người ta, không thể cưỡng nổi. Và sức xuân dường như đang ca hát trong con người nàng. Một thoáng mê đắm, giản dị và vẻ cởi mở của trẻ thơ khiến nàng càng trở nên gần gũi.
Đồng thời, ở con người nàng lại toát tên biết bao vẻ tự hào đầy thanh cao, biết bao vẻ quý phái cổ điển, sự giàu có của nội tâm cộng với lòng nhiệt huyết.
Hình ảnh của Xtefchia, được thể hiện một cách thiên tài, với một sức mạnh nghệ thuật và kỹ thuật điêu luyện, khiến người xem có thể cảm nhận rất tuyệt vời.
Nghệ sĩ quen biết Xtefchia tại Vacsava, ông đã từng ký họa chân dung nàng trong chiếc áo mặc hôm đính hôn. Ông say mê dáng vẻ trang nhã của cô gái, trong cặp ông còn lưu giữ vài bản phác thảo mái đầu của nàng, được thực hiện rất gấp gáp. Chính điều đó đã giúp ông thêm thuận lợi trong việc thể hiện những đặc điểm khá khó về phương diện tính cách và phong cách đời sống nội tâm của nàng.
Xtefchia đứng trong bức chân dung được làm nổi hẳn lên, với những đường nét hết sức táo bạo và sự phóng khoáng khác thường trong bút pháp. Xtefchia đang sống.
Dáng hình tươi sáng của nàng như tỏa khắp phòng chân dung một làn gió ban mai tươi mát trong lành, tương phản đến đối nghịch với phu nhân Gabriela đơ Buôcbông mang sắc thái nghiệt ngã.
Nàng khiến cho căn phòng như bừng sáng, giống như một cành xiêm gai đầy hoa làm bừng sáng một cây lạc diệp tùng rêu phong khô xác.
Các bậc tiền bối của dòng họ Mikhôrôvxki kinh ngạc bàng hoàng:
- Ai thế!... Ai thế nhỉ?... - Những tiếng xì xào vẫn lan đi.
Những đôi mắt chết của các bức chân dung ngó dáng hình tuyệt vời của người thiếu nữ, nhìn mép bức họa, gần sát chiếc khung rộng bản chạm trổ bằng thứ gỗ hồng sắc có cẩn đồng.
Nơi đó bật lên dòng chữ:


" Tiểu thư Xtefachia Ruđexka, hôn thê của công tử Valđemar Mikhôrôvxki, đại công tử thứ 12 của điền trang Guenbôvitre.
Qua đời sớm, bị đầu độc bởi sự cuồng tín của một số thành viên thuộc đẳng cấp của chồng.
Nhưng sẽ sống mãi vĩnh hằng trong đẳng cấp ấy”.


Một sự dữ dội toát ra từ những dòng đầy bi thương ấy.
Những bức chân dung rung lên. Một cơn rùng mình hổ thẹn đối với những thế hệ đang sống lướt ngang qua những bức chân dung ấy.
Những chân dung trở lại bất động trước vẻ chết chóc của chúng. Đại công tử đứng lên, ưỡn thẳng người, lùi ra xa, ngắm mãi Xtefchia bằng ánh mắt mờ đục. Rồi mãi sau, chàng thốt to lên thành tiếng:
- Em sẽ vĩnh viễn còn lại giữa giới anh!


Đáp lại chàng chỉ có sự im lặng câm đặc.
Valđemar nặng nề ngồi xuống tràng kỷ. Ánh mắt buồn bã vô biên của chàng dán chặt vào hình ảnh màu hồng thắm của Xtefchia, tách rời từng chi tiết từng đường nét của nàng. Rồi chàng nhìn xuống bàn tay mình: trên những ngón tay chàng, long lanh nằm cạnh nhau hai chiếc nhẫn hứa hôn - chiếc nhẫn có viên ngọc Urian của Xtefchia và chiếc nhẫn mang viên kim cương lớn của dòng họ Mikhôrôvxki.
Lâu đài chìm trong sự tĩnh mịch câm lặng, bi thương, dường như niềm hạnh phúc cuối cùng đã chết.




NGUYỄN HỮU DŨNG dịch