Mụn

Một buổi sáng đẹp trời, sau khi đánh răng rửa mặt xong, bạn lau lại gương soi ở phòng tắm, chợt phát giác trong gương một khuôn mặt không phải của bạn... Không, đó vẫn là khuôn mặt của bạn đấy chứ, chỉ hơi khác là trên làn da mịn màng thường ngày, sáng nay xuất hiện một chấm đỏ; và chẳng may, chấm đỏ này hơi sưng lên và tọa lạc chễm chệ ngay trên chóp mũi bạn...
Bạn nhón gót lên, đưa khuôn mặt lại gần gương soi hơn nữa. Bạn quan sát kỹ càng từng chỗ nhỏ trên mặt và phát hiện thêm một mụn đầu trắng gần sát mép môi dưới, một số mụn đầu đen nằm rải rác hai bên má. Sự thật đang phơi bày trước mắt: bạn có mụn, khá nhiều mụn!!!
Thật ra, mụn chỉ là một trạng thái tự nhiên hầu như ai cũng từng trải qua trong tuổi dậy thì. Đối với một số người, những nốt mụn đáng ghét này vẫn còn đeo đuổi họ đến tuổi trung niên, thậm chí ở cả tuổi già nữa. Bác sĩ James F., sáng lập viên Hội Nghiên Cứu chuyên khoa về mụn ở Newporrt Beach (Mỹ), nói: "Phụ nữ có thể vẫn còn nổi mụn ở tuổi 25, 35 hoặc ở những tuổi lớn hơn nữa. Cụ thể là mẹ tôi, bà cụ vẫn còn mụn ở tuổi 62."
Theo từ ngữ y khoa, mụn được chia làm 3 loại: blackhead (mụn đầu đen), whitehead (mụn tấm, mụn đầu trắng có cùi nhỏ như sợi chỉ), và pimples (mụn bọc, mụn sưng đỏ rất cộm, thường có mủ hoặc cùi lớn). Cả 3 loại này gọi chung là acne (mụn).
Mụn là gì? Tại sao có mụn?... Bác sĩ Peter P., giáo sư về môn Dermatology tại Đại học Y khoa Boston, định nghĩa như sau: "Đó là một trạng thái của cơ thể khi các tuyến bài tiết trên da bị nghẹt, sẽ tạo ra những tế bào bệnh. Những tế bào này có thể làm chỗ đó sưng (mụn trắng, đỏ) hoặc không sưng (mụn đen)".
Cái gì làm nghẹt những tuyến bài tiết đó? "Nó chẳng phải vì người đó ăn đồ nóng, chẳng phải vì phần da chỗ đó không được rửa ráy thường xuyên, cũng chẳng phải vì việc giao hợp sinh lý quá ít hay quá nhiều như đa số người thường nghĩ.. Yếu tố ảnh hưởng lớn nhất chính là sự di truyền!". Các bác sĩ chuyên khoa nói như vậy.
Nếu cả cha và mẹ bạn bị mụn, hầu như 80% tổng số con cái sẽ bị mụn, chẳng hạn như một gia đình có 5 người con, thì hẳn 4 người bị chứng mụn di truyền từ cha mẹ.
Nhưng nếu mặt bạn đầy mụn đỏ, trắng trong khi các chị hoặc em của bạn lại không có chút mụn nào hoặc chỉ có rất ít, bạn nên xem xét lại. Có những lý do khác ngoài yếu tố di truyền, chẳng hạn như sự lo nghĩ quá độ, ra nắng nhiều quá, hoặc khí hậu vùng bạn ở không được tốt lắm. Ngoài ra, còn có những lý do về hóa chất như dùng loại thuốc ngừa thai không hợp với cơ thể, những mỹ phẩm đang dùng không phù hợp với loại da của bạn.
Có thể tìm lại một làn da mịn màng tươi trẻ qua những mẹo vặt sau đây:
Đổi loại mỹ phẩm đang dùng
Ở phụ nữ đã quá tuổi dậy thì, một trong những nguyên nhân gây mụn chính là loại mỹ phẩm họ dùng. Bác sĩ Fulton nói: "Nguyên nhân chính là những loại mỹ phẩm có chứa chất dầu (oil-based). Những yếu tố khác như phấn, nước, màu... trong các loại phấn, son, kem dưỡng da, kem lót làm nền mặt (foundation) không có ảnh hưởng nhiều. Nếu bạn bị mụn nhiều, hãy đổi qua dùng một loại mỹ phẩm không chứa chất dầu".
Khi mua sắm mỹ phẩm, bạn có thể hỏi người bán hàng hoặc đọc nhãn hiệu tìm hàng chữ non-oil-based (không phải gốc dầu) hoặc water-based (gốc nước), hoặc đọc bảng thành phần cấu tạo trên nhãn hiệu xem có chứa chất dầu hay không.
Rửa mặt kỹ mỗi đêm
Nên rửa hết phấn son trang điểm ngay lúc từ sở làm về. Trong trường hợp bạn muốn làm đẹp ở nhà, cũng cần rửa mặt thật sạch trước khi đi ngủ. Nên dùng loại xà bông nhẹ (mild soap hoặc neutralized soap) rửa thật kỹ cho lớp mỹ phẩm sạch hết, sau đó rửa lại bằng nước càng nhiều lần càng tốt (khoảng 5-6 lần) để làm hết xà bông còn dư. Nên nhớ xà bông cũng có chất dầu mỡ, và có tác dụng như các mỹ phẩm oil-based nếu không được rửa sạch hết.
Giảm tối đa việc trang điểm
Bạn chỉ nên trang điểm những lúc thấy thật sự cần thiết như đi làm, đi dạ hội... Dùng mỹ phẩm loại oilbased hay waterbased đều có hại. Chúng chỉ khác nhau ở chỗ hại nhiều hay ít mà thôi. Nếu ông xã bạn thích nhìn thấy một gương mặt đẹp mỗi đêm trước khi đi ngủ, hãy khuyên và tập cho chàng quen với nét đẹp tự nhiên không son phấn của bạn.
Đổi loại thuốc ngừa thai
Một số thuốc ngừa thai có thể làm bạn nổi mụn nhiều hơn, thường những thuốc này có chứa một trong các chất như Ovral, Norinyl, Loestrin, hoặc Norlestrin. Hãy nhớ lại có phải mụn bắt đầu nổi lên từ lúc bạn bắt đầu dùng thuốc ngừa thai hay không... Nếu có, nên thảo luận với bác sĩ ngừa thai của bạn.
Cẩn thận về thực phẩm
Đối với một số người, chất iốt (iodine) trong thực phẩm cũng là nguyên nhân tạo nên mụn vì chất này có tác dụng ăn mòn các tuyến bài tiết trên da của bạn. Phần lớn các loại thực phẩm đều chứa chất này như nước mắm, muối ăn. Đây là một chất có ích cho cơ thể. Dù sao, nếu bạn bị mụn, nên tránh những thức ăn có quá nhiều iốt như: rong biển, gan bò, thịt gà tây, măng tây (asparagus), bông cải xanh, hành tây trắng.
Nên cứ dùng các thứ trên, nên ăn ít nước mắm lại.
Ngoài ra, các loại sinh tố B, nhất là B12, thường làm mụn nổi nhiều hơn. Chất sắt (iron) và sinh tố E cũng tương tự. Nếu bạn đang uống những sinh tố này và bị mụn nặng hơn, hãy ngưng uống lại.
Nặn mụn
Trên thực tế, bạn chỉ nên nặc các mụn đầu đen để ngăn chặn chúng biến thành tàn nhang mà thôi. Các mụn bọc và mụn tấm hoàn toàn không nên nặn.
Bác sĩ Pochi nói: "Mụn bọc là một vết sưng, và nếu bạn nặn một vết sưng có thể làm nó sưng hơn, hoặc nó sẽ làm độc". Bạn không có cách gì làm mụn bọc lặn nhanh hơn. Ông này nói thêm: "Thông thường mụn bọc kéo dài từ một đến bốn tuần lễ, nhưng chắc chắn nó sẽ lặn sau thời gian này".
Mụn tấm hay mụn đầu trắng là một tuyến bài tiết da bị nghẹt nhưng không bị sưng lớn như mụn bọc. Khi bạn nặn mụn tấm, nó sẽ ra cùi trắng nhỏ như sợi chỉ. Nếu bạn nặn mạnh quá có thể làm cùi này phá vỡ vách chứa cùi và tràn ra bên dưới làn da. Mụn tấm bị vỡ ra một hai ngày sau sẽ sưng lên. Lúc đó nó trở thành mụn bọc, sưng đỏ và lớn hơn nhiều.
Nặn mục bọc
Mụn bọc không nên đụng đến, nó sẽ tự động lặn đi. Dù sao, nếu bạn muốn nặn thì chờ đến lúc chóp mụn nổi nhọn lên và trở thành màu vàng mới có thể nặn được. Việc nặn mụn này có thể làm mụn mau lành hơn hoặc cũng có thể làm mụn sưng to hơn, nhất là khi mụn chưa đủ già và có đầu to để nặn.
Công dụng thần kỳ của các sinh tố
Bác sĩ Mary E., chuyên gia về sử dụng sinh tố để chữa bệnh có đề ra các phương pháp chữa mụn sau đây:
1. Sự kết hợp 2 loại sinh tố A và E có thể làm giảm từ 50% đến 75% mụn trong vòng 4 đến 6 tuần lễ. Mỗi ngày 2 lần, trước bữa ăn, uống 1 viên sinh tố E 400 IU và 2 viên sinh tố A 25.000 IU (tổng cộng 400 IU sinh tố E và 50.000 IU sinh tố A).
Sau 4-6 tuần (khi mụn đã gần hết), uống 1 lần mỗi ngày (tổng cộng E - 400 IU và A - 25.000 IU mỗi ngày) để giữ cho mụn đừng trở lại.
Lưu ý: Lượng sinh tố A quá cao trong cơ thể có thể có hại. Tuyệt đối không nên uống nhiều hơn liều lượng kể trên. Chất Beta-carotene có cùng công dụng như sinh tố A nhưng không gây hại, tuy nhiên hơi đắt tiền hơn, thường bày bán chung với sinh tố A.
2. Nếu mụn chỉ đến trong thời gian có kinh kỳ, bạn có thể dùng sinh tố B6 loại 25 mg. Mỗi ngày uống 2 lần vào bữa cơm. Uống liên tục chừng 1 tháng sẽ thấy có kết quả. Nếu muốn kết quả tốt hơn, có thể tăng lên dùng loại 50 mg, mỗi ngày uống 4 lần là tối đa. Quá nhiều B6 cũng có hại.
Thuốc trị mụn
Có một số thuốc trị mụn bán rộng rãi trong các tiệm thuốc tây không cần đơn. Trong những loại này, bác sĩ Fulton khuyến khích bạn nên mua những thuốc chứa chất benzoyl peroxide. Có nhiều loại bán trên thị trường dưới dạng nước, kem sệt... Bạn dùng loại nào cũng được, nhưng nhớ đừng dùng loại có chất dầu (oilbased). Bác sĩ này cũng khuyên bạn nên thoa thuốc vào buổi chiều, để chừng một giờ, rồi rửa thật sạch trước khi đi ngủ. Nhớ đừng thoa thuốc mụn trong khi ngủ, không tốt.
Lưu ý: Thuốc chỉ cần dùng loại có chứa chừng 5% chất benzoyl peroxide là đủ. Ngoài thị trường có bán các loại từ 2,3% đến 10%. Kết quả thí nghiệm tại Đại học Y khoa Ohio cho thấy, một liều thuốc chứa 5% chất này cũng tác dụng giống như loại có chứa 10%. Đừng phí tiền vô ích.
Các bạn có làn da khô
Chất benzoyl peroxide khi xức lên làn da khô có thể làm da bị đỏ lên, tuy không có hại nhưng trông không được thẩm mỹ cho lắm. Nên bắt đầu dùng với lượng tối thiểu khoảng 2-3 phần trăm, khi da đã quen dần mới tăng lên.
Khi xức thuốc mụn, đừng ra nắng
Thường đa số các thuốc mụn đều có thể gây phản ứng phụ khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Vì thế, nên tránh ra nắng trong thời gian xức thuốc. Đồng thời, phải cẩn thận với các dụng cụ sưởi điện hoặc bóng đèn sưởi dùng hồng ngoại tuyến (infra-red), thường trang bị trong phòng tắm.
Dùng thuốc một cách hiệu quả
Dầu đóng trên da mặt thường cản trở việc xức thuốc, vì thế nên rửa mặt sạch trước khi xức, trừ khi bác sĩ có chỉ định khác.
Không nên dùng nhiều loại thuốc một lúc
Trong khi các thuốc điều trị mụn có chất benzoyl peroxide được bán tự do không cần đơn thì loại thuốc chứa Retin-A chỉ được bán khi có đơn của bác sĩ. Nếu bạn đang dùng một trong hai loại này, hãy nhớ không được dùng cùng lúc với loại kia. Chúng có thể gây phản ứng không tốt khi gặp nhau.
Thuốc chỉ giúp ngừa mụn, không phải trị mụn
Các thuốc kể trên hoàn toàn không thể làm một mụn đang hiện diện biến mất đi. Nó chỉ có tác dụng ngăn chặn những mụn sắp nổi lên mà thôi. Vì thế, khi bôi thuốc mụn, bạn không phải bôi vào những mụn đã có sẵn, mà phải bôi vào những chỗ hay nổi mụn (thường là các vùng hai bên má, trên trán...) để ngăn không cho mụn nổi lên ở các chỗ này. Một số người hay bôi thuốc lên cục mụn rồi đắp giấy che lại bên ngoài. Việc làm này vô ích và trông không đẹp mắt!
Mẹo vặt:
1. Đang nổi mụn nhiều? Chất xơ (fiber) có thể làm mụn giảm đi. Hãy ăn nhiều đậu, súp lơ trắng hay xanh; hoặc uống mỗi ngày 2-4 viên Fiber-Con. Đây là loại chất xơ đóng thành viên, thường bày bán chung với các loại thuốc trị tiêu chảy ở hiệu thuốc.
2. Mỗi ngày uống đều 5 mg hỗn hợp các chất Calcium Phosphate, Croscamellose Sodium, Folic-acid, và Magnesium Stearate. Thuốc sẽ giúp mụn lặn bớt rõ rệt (trên 85%) trong thời gian từ 4 đến 6 tuần.
Lưu ý: Hỗn hợp này tuy trị mụn rất thần tốc nhưng việc dùng lâu ngày có thể dẫn đến tình trạng thiếu sinh tố B12 trong máu. Nên bắt đầu với liều lượng 5 mg/ngày trong tháng đầu tiên. Sau đó, nếu muốn dùng tiếp hoặc tăng thêm liều, nên đến bác sĩ để xét nghiệm xem có bị thiếu B12 không. Nếu bác sĩ cho phép, có thể tăng thêm 6 mg mỗi ngày trong tháng kế tiếp, sau đó mỗi tháng tăng thêm 1 mg, cho đến 10 mg mỗi ngày là liều tối đa. Trong khi dùng thuốc, nhớ khám bác sĩ về lượng B12 mỗi quý.
3. Đôi lúc mụn nổi lên vì phản ứng của cơ thể đối với chất carbonhydrates (chất này có rất nhiều trong lúa gạo và các loại bột). Trong trường hợp này, có thể uống mỗi ngày một viên Chromium Picolinate 200 mcg, sẽ có kết quả rất rõ. Khoáng chất này có thể tìm mua tại các hiệu thuốc tây.
4. Sau khi bôi thuốc Retin-A, da bị nổi đỏ lên? Đó là vì bạn vừa rửa mặt bằng xà phòng xong đã vội bôi thuốc. Hãy chờ độ 1-2 tiếng sau khi rửa mặt mới làm việc này. Nếu vẫn còn bị đỏ da, hãy tăng thời gian chờ đợi lên 3- 4 tiếng, hoặc giảm bớt liều lượng thuốc. Chỉ nên bôi một lớp thuốc thật mỏng là đủ, vì việc bôi Retin-A quá dày cũng thường làm da bị nổi đỏ.
5. Thuốc Retin-A đồng thời có công dụng làm mờ đi các nếp nhăn và các vết đồi mồi trên mặt, có thể coi là một trong những thuốc giữ lại tuổi xuân.