CHƯƠNG 46

Elizabeth rất thất vọng khi không nhận được lá thư nào của Jane từ ngày nàng đến Lambton. Trong thời gian đó, mỗi buổi sáng trôi qua là mỗi ngày nàng cảm thấy thất vọng như nhau. Thế nhưng sang đến ngày thứ ba thì Elizabeth không còn phải phiền não nữa vì đã nhận được thư của chị, bù lại nàng nhận được một lúc tới hai lá. Theo dấu bưu ấn, một lá đã được gởi nhầm đi chỗ khác. Elizabeth không cảm thấy ngạc nhiên tý nào về điều đó vì Jane ghi địa chỉ rất tồi.
Hai lá thư được đưa đến khi họ đang chuẩn bị đi dạo, do đó ông bà Gardiner quyết định đi một mình, để Elizabeth được yên tĩnh đọc thư. Lá thư gửi lạc được Elizabeth đọc trước, nó được viết trước đó năm ngày. Đầu thư Jane kể về các bữa tiệc nhỏ và những việc xảy ra ở trong vùng, toàn là những tin tức thông thường ở vùng nông thôn. Nhưng nửa lá thư sau được viết tiếp vào ngày hôm sau, biểu lộ những bằng chứng đã được viết trong lúc Jane đang xúc động để báo một tin tức quan trọng. Thư được viết như sau:

“Lizzy thân yêu. Từ lúc viết xong đoạn thư trên, đã có chuyện xảy ra bất ngờ và rất nghiêm trọng. Nhưng xin em đừng lo sợ, hãy an tâm, gia đình mình ai cũng bình an. Chuyện mà chị sắp kể có liên hệ tới em Lydia đáng thương của mình. Thư hỏa tốc được giao đến nhà mười hai giờ đêm hôm qua lúc mọi người đã lên giường. Thư gửi từ đại tá Forster để thông báo cho gia đình mình biết rằng Lydia đã bỏ đi Scotland với một trong những sĩ quan của ông - nói thật ra là đi với Wickham. Em thử tưởng tượng xem gia đình mình đã ngạc nhiên như thế nào. Thế nhưng đối với Kitty chuyện này dường như không có gì là ngạc nhiên đối với nó. Chị thấy chuyện này thật đáng tiếc, thật là đáng tiếc. Đây thật là một tình yêu thiếu chín chắn cho cả hai bên, tuy nhiên chị hy vọng mọi chuyện sẽ tốt lành và mong rằng mình đã hiểu lầm tư cách của Wickham. Chị có thể tin anh ta là người thiếu suy nghĩ và thiếu thận trọng, nhưng chuyện anh ta làm lần này (thôi thì hãy coi như là chuyện vui mừng) chị mong rằng không có chủ ý xấu xa gì. Ít nhất sự chọn lựa của anh ta không phải là vụ lợi bởi anh ta phải biết rằng cha của mình không có tiền của gì cho Lydia. Người mẹ đáng thương của mình đang đau khổ buồn bã. Cha thì khá hơn một chút. Chị cảm thấy may mắn là tụi mình chưa nói cho họ biết về những chuyện xấu của Wickham. Thật ra chúng ta cũng phải tự mình quên nó đi. Theo như phỏng đoán, hai người họ bỏ trốn vào khoảng mười hai giờ khuya tối thứ Bảy, nhưng không ai nhận ra mãi đến tám giờ sáng ngày hôm qua. Sau đó thư hỏa tốc đã được gửi đi ngay lập tức. Lizzy thân yêu, có lẽ họ đã đi khỏi cách nhà chúng ta chừng mười dặm. Đại tá Forster cho hay anh ta sẽ mau chóng đến nhà mình ngay. Lydia để lại một vài dòng gửi vợ anh ta cho biết mục đích ra đi của họ. Chị phải ngừng bút ở đây vì chị không thể rời khỏi người mẹ đáng thương của mình quá lâu. Chị sợ rằng em sẽ không hiểu hết lá thư này bởi chính chị cũng không biết mình đang viết những gì nữa”.

Không cho mình thì giờ để cân nhắc và cũng không biết mình đang có cảm giác gì, ngay sau khi đọc xong lá thư, Elizabeth lập tức đọc sang lá thư kia. Nàng hấp tấp mở thư một cách thiếu kiên nhẫn. Lá thư này được viết một ngày sau lá thư thứ nhất và có nội dung như sau:

“Em yêu của chị, có lẽ em bây giờ đã nhận được lá thư viết trong tâm trạng hối hả trước đây của chị. Chị ước mong lá thư này sẽ dễ hiểu hơn. Mặc dù thời gian không hạn chế, nhưng đầu óc của chị thì quá bối rối đến nỗi chị không có thể viết một cách mạch lạc được. Lizzy thân thương, chị thật không biết mình sẽ nên viết cái gì, nhưng chị nghĩ mình không nên chậm trễ vì chị có tin xấu báo cho em. Từ sau cuộc bỏ trốn thiếu thận trọng giữa Wickham và em đáng thương Lydia, gia đình mình bây giờ đang khắc khoải mong sao cho đám cưới của họ sẽ xảy ra, bởi vì có nhiều lý do để mình lo sợ rằng bọn họ đã không đi Scotland (1). Đại tá Forster đến đây hôm qua, anh ta rời Brighton ngày hôm trước chỉ vài giờ sau khi gửi lá thư hỏa tốc. Mặc dù lá thư ngắn của Lydia gửi cho bà Forster cho biết họ sẽ đi Gretna Green, nhưng anh Danny nói anh tin rằng Wickham không bao giờ có ý định đi đến đó và cũng không có ý định làm đám cưới với Lydia. Câu nói này đã đến tai đại tá Forster, anh ta lập tức trở nên lo sợ và khởi hành đi từ Brighton ngay, mục đích là đi theo con đường họ đã đi qua. Anh ta đã dễ dàng truy theo tông tích của họ tới Clapham, nhưng sau đó thì không truy được xa hơn vì hai người khi vào đến vùng đó đã đổi sang thuê xe ngựa bốn bánh và trả về xe ngựa hai bánh đã đưa họ đến từ Epsom. Sau đó đại tá Forster chỉ biết được thêm là có người thấy họ tiếp tục đi về hướng London. Chị không biết phải nghĩ gì. Sau khi bằng mọi cách dò hỏi hướng đi của họ đến London, đại tá Forster đã nóng lòng đến Hertfordshire tìm kiếm họ ở tất cả các cổng dẫn vào vào thành phố, các nhà trọ ở Barnet và Hatfield, nhưng cũng không thành công gì – không ai thấy họ đi ngang qua đó. Với sự quan tâm tốt bụng, đại tá Forster đã đến Longbourn để báo cho chúng ta biết về sự lo sợ của anh ta một cách hết sức thành khẩn đáng tiếc. Chị thật cảm thấy buồn cho vợ chồng anh Forster, không ai có thể đổ lỗi cho họ được. Lizzy thân yêu, sự đau khổ của chúng ta thì quá lớn. Cha và mẹ tin rằng chuyện này sẽ ngả theo chiều hướng nghiêm trọng, nhưng với chị thì chị không thể nghĩ xấu về Wickham. Hai người họ có nhiều cách để làm đám cưới riêng một cách hợp pháp ở thủ đô hơn là làm đúng theo kế hoạch trước đấy của họ. Trông ra thì không phải như vậy, nhưng nếu Wickham không có ý định kết hôn với Lydia, hoặc nếu như anh ta chỉ có ý định lừa dối, lợi dụng một thiếu nữ trẻ như Lydia thì chị có nên đặt giả thuyết rằng Lydia sẽ mất hết thanh danh không? Thật là một điều không thể được. Tuy nhiên chị đau lòng nhận thấy rằng đại tá Forster đã không tin vào cuộc hôn nhân của họ. Anh ta đã lắc đầu khi chị bày tỏ niềm hy vọng của mình và nói rằng anh ta lo ngại Wickham không phải là một người đáng tin tưởng. Mẹ thì vẫn bệnh nặng và nằm hoài trong phòng. Nếu như mẹ chịu tự mình gắng sức, có lẽ sẽ đỡ hơn, nhưng chị không mong gì chuyện này sẽ xảy ra. Về phần cha, chị chưa bao giờ thấy cha lo lắng như vậy. Tội nghiệp cho Kitty, nó đã rất giận dữ vì muốn giấu diếm mối quan hệ của hai người, tuy nhiên em nó làm như vậy là vì nó có uy tín và muốn giữ bí mật, mình cũng không nên tìm hiểu. Lizzy, chị thật mừng rằng em đã không phải chứng kiến những cảnh tượng buồn bã này. Bây giờ cơn chấn động đầu tiên đã qua rồi và chị thật mong em trở về. Không phải chị ích kỷ để ép em như vậy, nếu điều đó không tiện cho em, nhưng trong hoàn cảnh như vầy chị không thể không thiết tha cầu khẩn mọi người hãy quay về càng sớm càng tốt.
Tạm biệt.
Tái bút:
Chị lại phải cầm bút lên để viết về điều mà chị mới nói với em là chị sẽ không làm. Thế nhưng trong những tình trạng như hiện giờ chị thật tha thiết mong em quay trở về càng sớm càng tốt. Đáng lẽ chị phải hỏi xin cậu mợ mình trước đã, tuy nhiên vì hiểu rõ cậu mợ nên chị không ngần ngại cầu xin cậu mợ điều này. Cha sẽ đi London với đại tá Forster ngay lập tức để cố gắng tìm ra Lydia. Cha định làm gì thì chị không biết, nhưng sự đau buồn quá độ của cha sẽ khiến cha không thể sáng suốt đưa ra những cách xử lý tốt nhất và an toàn nhất. Đại tá Forster thì phải về lại Brighton buổi chiều ngày mai. Trong tình trạng cấp bách như vầy, những lời khuyên bảo và trợ giúp của cậu sẽ là những điều quý giá nhất trên đời. Cậu sẽ ngay lập tức biết được chị phải làm sao. Chị thật tin vào lòng tốt của cậu”.

- Ôi! Đâu rồi, cậu đâu rồi?
Elizabeth kêu lên, phóng như bay từ chỗ ngồi của mình sau khi đọc xong lá thư, không phí phạm một giây phút quý báu nào, nàng hối hả chạy đuổi theo cậu mình. Khi nàng đến cửa thì cánh cửa cũng vừa được mở ra bởi người hầu và Darcy xuất hiện. Khuôn mặt xanh xao và thái độ kích động của Elizabeth làm Darcy giật mình. Trước khi Darcy có thể lấy lại bình tĩnh để nói thì Elizabeth, lúc đó đầu óc đã hoàn toàn bị chuyện của Lydia choán chỗ, gấp rút kêu lên:
- Tôi thật xin lỗi nhưng tôi phải đi ngay. Tôi phải đi tìm cậu tôi ngay lập tức, tôi có chuyện không thể chậm trễ được. Tôi không thể phí một giây phút nào.
- “Trời ơi, chuyện gì vậy?”, Darcy lớn tiếng hỏi, giọng chan chứa tình cảm hơn là lịch sự, nhưng sau đó chàng vội trấn tĩnh lại. “Tôi sẽ không cản trở và làm chậm của cô một phút nào nhưng hãy để tôi, hay là để người hầu đi tìm ông bà Gardiner về. Trông cô không được khỏe, cô không nên tự đi một mình”.
Elizabeth ngập ngừng, hai đầu gối của nàng run rẩy và nàng cảm thấy không còn sức để bước đi. Elizabeth thấy rằng dù cho nàng có cố gắng tự đi chăng nữa cũng không đem lại lợi ích gì. Bởi vậy với một giọng hết hơi và không còn mạch lạc, nàng gọi người hầu lại và bảo anh ta đi tìm chủ nhân của mình về ngay.
Khi người hầu đi rồi, Elizabeth cảm thấy không thể đứng vững nổi nên đã ngồi xuống. Nàng trông bệnh hoạn đến nỗi Darcy cảm thấy chàng không thể rời bỏ nàng trong lúc đó. Chàng không dằn được mình, cất giọng dịu dàng và ái ngại:
- Để tôi gọi người hầu gái cho cô. Cô có muốn dùng gì để cảm thấy dễ chịu hơn không? Một ly rượu nhé? Hay tôi lấy cho cô một ly được không? Cô trông không được khỏe.
- “Không cần, cám ơn anh”, Elizabeth trả lời, cố trấn tĩnh. “Không, tôi không sao cả. Tôi rất khỏe. Tôi chỉ đang buồn bởi một vài tin tức khủng khiếp mới nhận được từ Longbourn”.
Nước mắt tuôn trào, Elizabeth kể một cách khái quát sự việc nhưng chỉ vài phút sau thì nàng không thể nói thêm một lời nào. Darcy chờ đợi nàng nói tiếp và chỉ có thể bày tỏ một vài lời không được rõ ràng bày tỏ sự quan tâm của mình. Chàng quan sát Elizabeth một cách yên lặng và thương xót. Sau một hồi, Elizabeth tiếp tục:
- Tôi mới nhận được thư từ chị Jane báo một tin thật khủng khiếp. Tôi không thể giấu diếm bất cứ ai. Em gái út của tôi đã bỏ gia đình trốn theo trai. Nó đã lao mình vào mãnh lực cám dỗ của Wickham. Cả hai người bỏ trốn từ Brighton. Anh đã hiểu rất rõ về Wickham, chắc anh sẽ không nghi ngờ về những chuyện xảy ra kế tiếp. Em tôi không có tiền, không quen biết ai, không có bất cứ gì để hấp dẫn anh ta. Coi như thanh danh của em tôi sẽ mất hết không còn gì.
Darcy chỉ biết đứng bất động kinh ngạc trong khi Elizabeth nói thêm bằng một giọng rất xúc động:
- Khi cân nhắc lại, thật ra tôi đã có thể ngăn cản trước chuyện này. Tôi đã biết anh ta là người thế nào. Nếu như tôi đã giải thích chỉ một phần nào chuyện mà tôi đã biết cho gia đình mình nghe, nếu như mọi người đều biết được tư cách của anh ta thì chuyện này đã không xảy ra. Nhưng tất cả đã trễ rồi.
- “Thật ra tôi rất đau buồn”, Darcy lớn tiếng, “đau buồn và chấn động. Nhưng chuyện này có chắc chắn không?”.
- “Đúng như vậy. Họ rời Brighton với nhau đêm thứ Bảy và tung tích của họ đã được truy lùng gần tới London, sau đó không có tin gì nữa. Họ chắc chắn không đi Scottland.
- Đã làm được gì rồi? Đã có cố gắng gì để tìm cô ta chưa?
- Cha của tôi đã đi London và Jane mới viết thư năn nỉ cậu tôi trợ giúp ngay lập tức, vì vậy chúng tôi phải về ngay, hy vọng tôi sẽ có thể rời đây trong vòng nửa tiếng. Nhưng tôi biết rất rõ chúng tôi cũng không thể làm được chuyện gì trong lúc này. Làm sao có cách giải quyết với một người đàn ông như vậy? Làm sao có thể tìm ra họ? Tôi thật không có một tý hy vọng nào. Thật là khủng khiếp.
Darcy biểu hiện sự đồng ý trong yên lặng.
- Bây giờ thì tôi đã hiểu thấu bản chất thật sự của anh ta. Ôi! Nếu như tôi biết mình nên làm gì thì tôi đã làm việc đó rồi. Nhưng tôi thật đã không biết, tôi lo sợ mình sẽ làm quá trớn. Thật là một lỗi lầm thảm hại.
Darcy không trả lời. Chàng dường như không nghe Elizabeth nói, chỉ đi tới đi lui trong phòng, đầu óc đắm chìm trong suy tư. Lông mày chàng nheo lại, dáng điệu nghiêm trang. Nhìn dáng điệu Darcy, Elizabeth nhanh chóng nhận ra chúng có ý nghĩa gì. Sức lực của nàng dường như đã mất hết. Câu chuyện là bằng chứng cho thấy dưới mắt Darcy gia đình nàng giờ đây đầy khiếm khuyết và đáng khinh. Việc Darcy tự chế ngự biểu hiện của mình không mang lại sự thanh thản cho tâm hồn hay làm giảm bớt sự đau buồn của nàng. Ngược lại nó đã khiến nàng hiểu rõ những mong ước trong lòng mình. Chưa bao giờ Elizabeth cảm thấy mình thật sự yêu Darcy như lúc này. Thế nhưng giờ đây sau chuyện này, tình yêu đó sẽ chỉ là hư ảo và vô vọng.
Elizabeth không có thì giờ để suy nghĩ lâu hơn về chuyện của bản thân mình. Việc Lydia mang đến sự bẽ mặt nhục nhã và đau khổ cho mọi người mau chóng choán hết suy nghĩ của nàng. Che mặt dưới tấm khăn tay, Elizabeth cảm thấy mình hoàn toàn không còn cảm giác gì nữa. Sau nhiều phút im lặng, nàng chợt bừng tỉnh lại khi nghe Darcy lên tiếng. Bằng dáng điệu đầy trắc ẩn và giọng nói cố kiềm chế, Darcy nói:
- Tôi cho rằng trong lúc này cô không muốn tôi ở lại đây, và tôi cũng không có cớ gì để ở lại ngoại trừ chỉ đưa ra những sự quan tâm không tác dụng. Tôi ước gì mình có thể nói hay làm điều gì có thể làm tan đi sự đau buồn của cô. Tuy nhiên tôi không muốn dằn vặt cô thêm bằng những lời an ủi vô ích của mình, chỉ để cô phải nhọc công cảm ơn tôi. Tôi cho rằng sự việc không may này sẽ khiến em gái tôi không được hân hạnh gặp lại cô ở Pemberley ngày hôm nay.
- Ồ, đúng như vậy. Làm ơn xin lỗi Georgiana giùm chúng tôi. Nói rằng vì có chuyện khẩn cấp nên chúng tôi phải về nhà ngay. Làm ơn giữ kín sự thật không vui này càng lâu càng tốt, tuy tôi biết rằng rồi có lẽ cũng chẳng giấu được bao lâu.
Darcy cam đoan chàng sẽ giữ bí mật, một lần nữa chàng bày tỏ sự đau buồn của mình và mong sao Elizabeth sẽ có kết quả vui hơn. Darcy cũng gửi lời thăm đến những người thân của nàng, sau đó với dáng điệu rất nghiêm trang chàng chia tay giã từ.
Sau khi Darcy đi rồi, Elizabeth cảm thấy rồi đây họ sẽ không bao giờ có dịp gặp lại nhau nữa trong mối quan hệ thân ái giống như những lần gặp mặt vừa qua ở Derbyshire. Khi hồi tưởng qua về toàn bộ quá trình quen biết giữa hai người, nàng thấy nó đầy dẫy những mâu thuẫn và muôn màu muôn vẻ. Elizabeth thở dài, trước đây có lẽ nàng đã rất vui mừng nếu như quan hệ giữa nàng và Darcy chấm dứt, nhưng giờ đây cảm giác của nàng dành cho chàng quá mạnh mẽ và nàng thật sự không muốn mối quan hệ của hai người phải chấm dứt như vậy.
Nếu như sự biết ơn và kính trọng là nền tảng tốt đẹp của tình yêu, thì sự thay đổi về tình cảm của Elizabeth không phải là khó có thể xảy ra hay đáng chê trách. Khi so sánh với những tình yêu mà người đời thường cho là yêu ngay trong lần đầu gặp mặt hay yêu trước khi có dịp nói chuyện với nhau được dăm ba câu, thì Elizabeth thật không đáng được bào chữa. Tuy nhiên Elizabeth đã nếm trải qua thứ tình yêu thứ hai vừa kể và nàng đã không thành công, vì vậy nàng cần đi tìm tình yêu qua cách thứ nhất. Vì lẽ đó Elizabeth đã tiếc nuối nhìn Darcy bỏ đi và khi nghĩ đến việc ô nhục mà Lydia đã gây ra nàng càng thấy giận dữ thêm.
Kể từ khi đọc lá thư thứ hai của Jane, Elizabeth chưa bao giờ hy vọng Wickham có ý định kết hôn với Lydia. Nàng nghĩ không ai ngoài Jane có thể tự làm cho mình vui mừng với hy vọng như vậy. Trong khi nội dung lá thư thứ nhất nàng vẫn còn nhớ như in trong đầu, Elizabeth thật ngạc nhiên không hiểu tại sao Wickham lại có thể kết hôn với một cô gái mà chàng không thể nào cưới vì tiền, và vì sao Lydia có thể thu hút được Wickham. Nhưng chuyện đã xảy ra như vậy, coi như Lydia có sức quyến rũ riêng của mình. Tuy nhiên Elizabeth không cho rằng Lydia đã cân nhắc cẩn trọng khi quyết định bỏ trốn và cũng không hề có ý định làm đám cưới. Elizabeth không tin rằng đức hạnh lẫn sự hiểu biết của Lydia sẽ cứu cô khỏi vấp ngã.
Trong khi quân đoàn lính còn đang đóng ở Hertfordshire, Elizabeth chưa hề nhận thấy Lydia đem lòng thương yêu Wickham. Nàng tin rằng Lydia lúc nào cũng chỉ muốn dụ dỗ và thu hút tất cả những thanh niên chung quanh mình, không chừa một ai. Lúc thì sĩ quan này, khi thì quân nhân kia, Lydia thay đổi sự yêu thích của mình từ người này sang người kia tùy hứng. Tình cảm của Lydia không ngừng thay đổi và lúc nào cũng có người là mục tiêu chú ý của cô. Giờ đây Elizabeth mới cảm nhận được một cách sâu sắc mối nguy hại của việc không chú tâm vào dạy dỗ và nuông chiều con gái như vậy.
Chưa bao giờ Elizabeth cảm thấy muốn được ở nhà như lúc này để nghe, nhìn và để được chia sẻ với Jane việc quán xuyến chăm sóc gia đình. Lúc này gia đình nàng xáo trộn và mọi chuyện đều đang đổ lên đầu Jane, khi mà cha thì vắng mặt, mẹ thì không có khả năng phấn đấu và cần sự chăm sóc thường xuyên. Elizabeth tin rằng họ không thể làm được gì cho Lydia, việc cậu nàng ra tay trợ giúp trong lúc này là một việc cực kỳ quan trọng. Khi ông bà Gardiner về và bước vào phòng thì sự thiếu kiên nhẫn của Elizabeth càng trở nên mãnh liệt. Ông bà Gardiner đã vội vã hốt hoảng quay trở lại ngay sau khi nghe báo tin. Theo lời tường thuật của người hầu, họ nghĩ rằng cô cháu gái đột nhiên ngã bệnh. Elizabeth phải cải chính lại để cho cậu mợ được yên tâm, nàng nôn nóng thông báo lý do tại sao phải gọi họ về và đọc lớn cho họ nghe hai lá thư, lập đi lập lại lời tái bút trong run rẩy và lo lắng. Mặc dù Lydia chưa bao giờ là cô cháu gái được họ thương mến nhất, nhưng ông bà Gardiner cũng không khỏi cảm thấy ưu phiền sâu xa. Sau những lời thảng thốt bày tỏ sự ngạc nhiên và kinh hoàng, ông Gardiner sau đó đã hứa sẽ giúp trong phạm vi khả năng của mình, không chỉ riêng vì Lydia mà cả những gì có liên quan đến chuyện này. Elizabeth thật không mong đợi gì hơn, vội vàng ngỏ lời cám ơn cậu, mắt rưng rưng giòng lệ cảm kích. Cả ba người đều đồng lòng lên đường ra về. Tất cả những gì liên quan đến chuyến du lịch của họ sau đó đã được sắp xếp xong và họ chuẩn bị lên đường ngay lập tức.
- “Nhưng còn Pemberley thì sao?”, bà Gardiner kêu lên. “Anh người hầu nói với cậu mợ Darcy đã đến đây khi cháu sai anh ta đi tìm cậu mợ, phải vậy không?”.
- Vâng, và cháu đã nói với Darcy chúng ta sẽ không thể giữ lời hứa đến thăm. Chuyện đó đã giải quyết xong rồi.
- “Chuyện đó đã giải quyết xong rồi”, bà Gardiner lẩm bẩm lặp lại câu này khi bà đi nhanh về phòng mình chuẩn bị hành lý. “Hai người đã thân nhau đến nỗi con bé có thể kể hết sự thật cho anh ta nghe? Ôi, ta đã biết như thế mà”.
Thế nhưng sự mong ước đó chỉ là mơ tưởng hay ít nhất chỉ có thể giúp bà tiêu khiển trong lúc đang vội vàng và tâm trí rối bời. Elizabeth giúp bà Gardiner thu xếp những chuyện cần làm còn lại, nàng giúp viết giấy nhắn lại cho tất cả các bạn của họ ở Lambton và đưa ra lời cáo lỗi với lý do biện hộ cho sự ra đi đột ngột của họ. Chỉ trong vòng một giờ tất cả mọi thứ đã được chuẩn bị xong. Sau khi ông Gardiner thanh toán tiền bạc với nhà trọ, họ không còn vướng bận chuyện gì và bắt đầu lên đường. Qua những giờ phút đau buồn của buổi sáng, Elizabeth biết rằng thời gian còn lại cho nàng chỉ còn rất ít. Nàng bước vào ngồi trong xe ngựa và trực chỉ lên đường về lại Longbourn.



Chú thích:
(1) Những cặp tình nhân có thể tới Scotland để làm đám cưới mà không cần theo những thủ tục đòi hỏi như ở Anh.