Chương 17

Tôi cho rằng mùa hè này là một trong những mùa hè khó chịu nhất đối với tôi sẽ chỉ là những cơn giông và gió bão ở Bắc Đới Hà. Nhưng hoá ra không phải thế. Lần đầu tiên tôi được thử cơn giận dữ Mao. Điều này xảy ra do lỗi của Phó Liêm Chương.
Ngay sau khi chúng tôi về Bắc Kinh vào tháng sáu năm 1956, Phó Liêm Chương đề nghị tôi thông báo cho ông ta về sức khoẻ của Mao. Trách nhiệm của Phó về sức khoẻ của Mao vẫn được tiếp tục. Phó viết cho Chủ tịch một bức thư và quyết định rằng tôi chuyển nó. Trong thư Phó gợi ý Mao một thứ thuốc ngủ mới của Tây Đức mang tên Fanodor và thông báo rằng đã kiểm tra cẩn thận thuốc của lãnh tụ.
Tôi không thấy cần thiết dùng thuốc mới. Mao đã ngủ tương đối tốt hơn, trung bình ông ngủ từ 6 đến 12 giờ trong một ngày đêm. Phó biết rõ rằng Chủ tịch có thể kiên nhẫn thử thuốc, và Mao luôn luôn cảnh cáo cả tôi trước về điều này. Tôi phát biểu sự phản đối của mình với Phó. Ông đồng ý gác lại việc dùng thuốc ngủ mới, nhưng khăng khăng bắt tôi nói Mao đi khám sức khoẻ. Phó lại nhắc đi nhắc lại rằng Mao biết ông ta từ những năm 30 và luôn luôn tin ông. Đồng chí cứ chuyển cho lãnh tụ thư của tôi - Phó nói và gọi hai chuyên gia từ viện y học Bắc Kinh chuẩn bị đến làm việc. Tôi lại sự phản đối của mình, nhưng Phó đột ngột cắt lòi tôi và tuyên bố rằng mọi việc đã được quyết định rồi.
Tôi trong tình thế rất khó xử. Về hình thức Phó Liêm Chương là thủ trưởng tôi, tôi không thể không tuân lệnh. Cùng với đường đó tôi tin rằng Mao sẽ bác đề nghị của Phó, và tất cả các bực tức của Mao đổ xuống đầu tôi. Tôi tính kế hoãn binh.
Hai ngày sau. Phó bực mình vì sự chậm trễ và yêu cầu tôi đưa thư của ông ta tận tay Mao.
Tôi chẳng còn cái gì khác còn lại nữa, và tôi lấy tinh thần đi gặp chủ tịch. Mao vừa mới ra khỏi bể bơi và nằm trên chiếc ghế dài.
- Vì sao đồng chí đến chậm để bơi? - Mao thích thú - Bác sĩ cũng cần phải chăm sóc sức khoẻ của mình chứ. Tôi mặc áo tắm và nhảy ùm xuống bể.
- Đừng để ý đến tốc độ vội, cứ luyện độ dẻo dai đã - Mao dạy tôi, trong khi vẫn nằm ở ghế dài nhìn ra.
- Tôi vẫn chưa thuộc cách bơi của Chủ tịch - Tôi trả lời - Tôi cần tập nhiều.
- Đồng chí có thể lực tốt đấy, và đồng chí cũng khéo giữ mình nổi trên nước đấy - Mao khen tôi.
Bắt đầu được rồi, tôi thầm nghĩ và nói:
- Khi chúng ta ở Vũ Hán, Chủ tịch sông Dương Tử vài giờ liền, và trong khi nhịp tim và tuần hoàn vẫn bình thường.
- Đồng chí lại nịnh tôi rồi - Mao cười.
- Không đâu, tôi nói thật đấy. Nhiều thanh niên không thể bơi lâu như vậy được. Có thể lấy ví dụ - ngay cả một thuỷ thủ thậm chí không đủ sức bơi cùng với chúng ta.
- Sao tôi nghe thấy điều này nhỉ? - Mao chú ý lắng nghe.
- Khi bơi có nhiều người tham gia và Uông Đông Hưng giấu chuyện anh thuỷ thủ này để không làm rối người khác và làm mất lòng tin của họ vào sức mình.
- Trong trường hợp như thế có gì mà phải rối - Mao nhận xét - Thể trạng mỗi người khác nhau.
- Chính bây giờ người ta nên đưa Chủ tịch vào bệnh viện để khám, trong khi mà Chủ tịch đang khỏe mạnh và sôi nổi thế này - Tôi thận trọng thăm dò - Kết quả nhận được sẽ dùng làm chuẩn cho Chủ tịch trong tương lai.
Tôi không muốn nêu tên Phó Liêm Chương, e Chủ tịch buộc tội tôi luôn nghe lời khuyên của Phó và không muốn nhận trách nhiệm về mình.
Mao liếc nhìn tôi và quay đầu lại, nói:
- Điều này chả dẫn đến cái gì cả, bác sĩ Lý thân mến. Khi nông dân đau yếu, họ cũng chẳng chú ý đến điều này và vẫn tiếp tục làm. Mọi thứ sẽ tự qua đi. Thậm chí nếu họ ốm nặng, thì họ cũng chưa tới bác sĩ ngay lập tức đâu. Thuốc chỉ giúp họ khi ốm thập tử nhất sinh. Liệu có phải thuốc của đồng chí luôn luôn giúp được người bệnh không? Thí dụ, ung thư. Chẳng lẽ đồng chí có thể chữa được nó à? Tôi nghĩ là không!
Tôi cố giải thích rằng tại giai đoạn đầu của ung thư người ta có thể chữa được nếu không phải u ác tính, bằng phẫu thuật hiện đại có thể cắt bỏ được.
- Tuy nhiên nếu không có sự khám xét tổng thể về ung thư thì không thể phát hiện ung thư ngay từ giai đoạn đầu.
Mao ngắt lời tôi:
- Đồng chí hãy cho ví dụ?
Phần đông những người lãnh đạo đảng cộng sản Trung quốc là những người tương đối trẻ và khỏe mạnh. Đương nhiên, tôi không thể lấy họ ra làm ví dụ được, và tôi nói về một số trường hợp chữa thành công ung thư vú.
Mao cười - tôi công nhận ông lập luận đúng.
- Ung thư vú - ông nhận xét - có thể nhận biết bằng mắt thường. Nó phát sinh ra trên bề mặt cơ thể, vì thế có thể phát hiện kịp thời và chữa chạy bằng mổ xẻ. Tuy nhiên tồn tại nhiều dạng ung thư, chống nó thì y học hiện đại bó tay.
Mao ngừng một lát, sau đó hỏi:
- Đồng chí, nói đi, tôi cần khám gì nào?
- Đây là thư của thứ trưởng bộ y tế - tôi lấy từ trong túi ra - Chủ tịch hãy đọc qua.
Đọc sơ qua bức thư, Mao giận dữ quát:
- Lại Phó Liêm Chương, biết ngay mà, ông ta chẳng có việc gì làm. Bây giờ tôi không có thời gian để theo ý ông ta vẽ ra. Hãy hoãn lại đến chuyến đi của tôi vào Bắc Đới Hà.
Thế là người ta quyết định gửi các bác sĩ đến Bắc Đới Hà và sẽ khám Mao Chủ tịch ở đó
Phó không giấu vẻ vui mừng.
- Thấy chưa - ông nói - ngay lúc Mao biết rằng ý tưởng này là của tôi, ông đồng ý ngay lập tức.
Phó vẫn còn ngây thơ cho rằng lãnh tụ đối xử với ông giống như 30 năm rất đây.
Bộ y tế lập kế hoạch tỉ mỷ khám tổng thể cho Chủ tịch và vợ ông. Khám cho Mao là giáo sư Trương Tiêu Giang và Đặng Kiếm Đông, viện y học Bắc Kinh. Kiểm tra sức khoẻ cho Giang Thanh được giao cho bác sĩ Vũ ánh Phương và Lâm Giảo Trí. Họ không cần chờ lâu. Giang Thanh đến đúng ngày và việc khám được tiến hành. Nhưng chính lãnh tụ, đã ởỷ Bắc Đới Hà, nhưng không xuất hiện trong bệnh viện. Các giáo sư chờ ông gần hai tuần lễ, nhưng tôi chưa quyết định nhắc Chủ tịch điều này, bởi vì ông, có thể, rất bận. Phó gọi điện cho tôi giọng khó chịu và yêu cầu là tôi nhắc Mao rằng Trương và Đặng chờ ông hai tuần và họ còn nhiều việc ở Bắc Kinh. Tôi cho rằng lần này chắc Mao đồng ý khám, tôi là bác sĩ của ông có thể gợi ý khéo ông là các giáo sư đã chờ ong hi tuần để khám. Tôi bắt đầu cuộc nói chuyện trong thời gian học tiếng anh của chúng tôi. Tôi nói với Mao rằng các chuyên gia từ Bắc Kinh Bắc Kinh muốn khi nào ông đi khám tổng thể.
- Để cho họ nghỉ ngơi một chút tránh cái nóng Bắc Kinh chứ đã - Mao trả lời.
- Thế tôi nói với họ thế nào? - tôi lo lắng hỏi.
- Nói cái gì cơ?
- Chẳng có lẽ chúng ta chưa nói chuyện về việc khám bệnh đấy sao.
Tôi ngạc nhiên. Mao im lặng
- Ai nói rằng tôi chuẩn bị gặp bác sĩ?
- Chính Chủ tịch đề nghị khám ở Bắc Đới Hà?
- Tôi không thể đổi ý được hay sao? - bỗng nhiên Mao khùng lên - Tôi thậm chí có thể bác bỏ quyết định của Bộ chính trị. Thằng Uông Đông Hưng chắc lại nghĩ ra trò này. Không khám xét gì hết! Bảo nó cút khỏi đây đi.!!!
Tôi hoàn toàn không hiểu tại sao lãnh tụ lại giận dữ đến như thế, và không thể hiểu ông ra lệnh đuổi ai.
- ý tưởng khám bệnh là của Phó Liêm Chương, chứ không phải Uông Đông Hưng đâu ạ - Tôi bẽn lẽn nói.
- Đuổi mẹ nó cả thằng Phó bố láo đi! - Mao thét lên.
- Nhưng ông ta không có đây - tôi nói lí nhí - Có lẽ chính tôi đâu chống lại sáng kiến của Phó.
Cơn giận dữ của Mao thật là bất ngờ và bất thường đến nỗi tôi hoàn toàn lúng túng. Tôi không làm điều gì xấu cả - chỉ có nhắc lãnh tụ là ông cần kiểm tra tình trạng sức khoẻ. Ông có thể lịch sự chối từ, cớ sao lại cáu giận... Khi tôi thoát khỏi ra ngoài, Lý ẩm Kiều bắt đầu giải thích cho tôi là lãnh tụ giận dữ hoàn toàn không phải vì tôi. Hoá ra là Lý ẩm Kiều và Tiểu Chương, một vệ sĩ của lãnh tụ đứng ngoài cửa nghe được.
- Hai hôm nay Bộ chính trị họp một số lần - Lý tiếp tục - Ngoài ra, còn có một số cuộc họp với các bộ trưởng của Quốc vụ viện và với các bí thư đảng các tỉnh. Thảo luận nhiều vấn đề. La Thụy Khanh và Uông Đông Hưng tăng cường an ninh bảo vệ Chủ tịch. Nói riêng, lãnh tụ phát cáu vì có nhiều bảo vệ trong đoàn tàu của ông và đám đông nhân viên an ninh trong trong thời gian ông ta bơi trên sông Dương Tử. Hình như có cái gì đó xảy ra.
Nghe xong, tôi nghĩ, có thể, Mao không hoàn toàn cáu tôi một cáu một ai đó trong hàng ngũ cao cấp.
- Nếu Chủ tịch không giải thích cho đồng chí cái gì xảy ra, Giang Thanh cũng nói thôi- Lý an ủi tôi - Đừng lo lắng, quẳng cái ấy ra khỏi đầu đi.
Nhưng tôi không cách nào thể an tâm được. Tôi thường thấy, Mao cư xử với người khác như thế nào, nhưng ông giận giữ và thô lỗ với tôi đến như thế này thì chưa lần nào tôi thấy cả. Tôi đâm thất vọng. Tôi làm việc như thế nào đây với con người nóng nảy và tính khí bất thường? Bỗng nhiên việc phục vụ lãnh tụ hoá ra cũng đầy khó khăn và nguy hiểm đối với tôi. Tôi muốn thoát khỏi Trung Nam Hải và về làm bác sĩ ở bệnh viện thường.
Tôi tự kiểm lại bản thân để tìm nguyên nhân, và hiểu ngay rằng chỉ có mình có lỗi trong vụ này. Biết Mao không thích khám bệnh, mà tôi vẫn còn đề cập tới chuyện khám bệnh. Hình như ông ừ ào qua quýt chỉ để tôi ngừng đả động đến việc này. Từ trước tôi không quan tâm đến chính trị và vì thế tôi không hiểu Mao bận rộn ra sao ở Bắc Đới Hà. Có thể, ông đang phải xử lý những vấn đề gì đó hóc búa, còn tôi thì đưa ra một sáng kiến chẳng đúng lúc.
Chiều hôm sau Mao gọi tôi đến. Khi tôi có mặt ở văn phòng ông, Mao cười và nói:
- Làm việc với tôi không dễ chịu chút nào, đúng không?
Tôi cũng cười thay cho việc đáp lại.
Mao nói:
- Những chuyện ầm ĩ giúp tôi chống lại những ý nguyện lạ. Khi người ta muốn tôi phải làm cái mà tôi không muốn làm thì tôi bắt đầu nổi khùng. Đừng chấp tôi làm gì. Tôi luôn luôn cho rằng cần phải phê bình không những người khác, mà còn cả bản thân nữa. Vì thế, nếu đồng chí coi rằng tôi có cái gì đó không đúng, nói ngay với tôi, đừng có nói sau lưng tôi. Kiểu ấy tôi thẳng thừng chẳng chịu được đâu.
- Thưa Chủ tịch - Tôi trả lời - Tôi đã hành động thiếu suy nghĩ, đem chuyện khám bệnh ra bàn.
- ở Bắc Đới Hà tôi có nhiều chuyện quan trọng - Mao giải thích. Ông nói rằng sau vài tuần ở Bắc Kinh sẽ khai mạc Đại hội lần thứ 8 đảng cộng sản Trung quốc và ông phải chuẩn bị chương trình cho nó - Hãy chuyển lời cho các bác sĩ rằng tôi rất bận - ông yêu cầu - và nói sau này tôi phải kể lại cho ông - Ông nghĩ một lát và tiếp tục, giọng bình tĩnh hơn: Trương Tiêu Giang và Đặng Kiếm Đông
- Hãy quan tâm đến các bác sĩ Bắc Kinh. Nếu họ muốn, họ có thể ở lại Bắc Đới Hà lâu hơn. Bác sĩ Trương Tiêu Giang là người cùng quê Hồ Nam với tôi. Có thể, tôi cố thu xếp thời gian để chuyện trò với ông.
Tôi vẫn chưa biết về hoàn cảnh chính trị trong nước, nhưng cũng cảm thấy rằng Mao giận dữ ai đó.
Sau khi làm lành Mao lại, cũng như trước đây, tin và kính trọng tôi. Chúng tôi hàng ngày học tiếng Anh, trong thời kỳ mất ngủ của lãnh tụ tôi là người nghe chăm chú và người đối thoại của ông. Chủ tịch thường phẫn nộ bởi chính sách của Liên-xô trong mối quan hệ với Trung quốc và luôn luôn nhắc đi nhắc lại là chúng tôi cần học phương tây. Ông cho rằng tư duy phương tây giúp đỡ việc hồi phục văn hoá của đất nước lạc hậu chúng ta. Mao chống lại sự bắt chước mù quáng phương tây và muốn trên cơ sở kết hợp văn hoá phương đông và phương tây tạo ra một nguyên tắc mới để cập nhật đất nước vĩ đại chúng ta. Khi tôi lưu ý Mao về sự khác nhau giữa phương đông và phương tây, Mao nhận xét rằng tôi chưa đủ trí lãng mạn và khát vọng. Theo tôi, nhiều người lãnh đạo đảng cộng sản cũng không có điều này.
Gần thời kỳ ấy, cuối hè năm 1956, Mao lần đầu tiên thông báo cho tôi ý định của mình từ chức Chủ tịch cộng hoà nhân dân Trung hoa. Thoạt đầu tôi không tin. Khi đấy tôi chưa biết rằng Chủ tịch không bao giờ nói xuông, và cũng không có ý nghĩa gì đặc biệt trong các cuộc đàm luận về đêm, tuy nhiên sau này tôi hiểu rằng Mao đã suy nghĩ cẩn thận và quyết định. Việc từ chức chức vụ chủ tịch nước của Mao vẫn chưa lan ra, nhưng dư luận đã bóng gió nói đến. Chính thức Mao bỏ chức vụ này chỉ ba năm sau đó - vào năm 1959. Ông cũng tuyên bố rằng nguyên nhân là do sức khoẻ xấu và ông muốn đỡ ừ vướng víu công việc xã giao hình thức, giành thời gian giải quyết các vấn đề trong nước và chính sách gđối ngoại. Thực tế Mao cũng có cả những kiểu chơi ngầm.
Thật vậy mỗi buổi lễ chính thức trên quảng trường Thiên An Môn làm lãnh tụ mất ngủ vài đêm và khi xong việc lại bị cảm và sưng cuống phổi. Mao cũng bực mình do chuyện hình thức này mà ông bị mất thời gian quý giá.
Chủ tịch không thích các buổi tiếp khách chính thức. Để tham gia, ông phải mặc quần áo đúng nghi lễ mà ông không ghét. Ông cho rằng tất cả các cuộc gặp đại sứ nước ngoài và các thủ tục hình thức chỉ làm mất thời gian vô ích. Từ năm 1956 huỷ bỏ các cuộc biểu tình trong ngày lễ trên quảng trường trang hoàng không phải vì tự ái mà đơn thuần là vì Mao cáu
Tuy nhiên sau một vài năm tôi hiểu rằng việc Chủ tịch từ chức là một hành động chính trị khôn ngoan. Với bước đi như thế Mao muốn lấy lòng tin chiến hữu của mình, đặc biệt là Lưu Thiếu Kỳ và Đặng Tiểu Bình, những người mà ông bắt đầu nghi ngờ. Việc Khơ-rút-sốp buộc Stalin tội sùng bái cá nhân đẩy Mao vào vị trí phòng thủ. Bạn chiến đấu của ông muốn sự lãnh đạo đất nước phải do tập thể làm, việc họ phê bình cách đi của Chủ tịch trong cuộc cải cách mau lẹ đã trở nên mạnh mẽ và biến những người bạn cũ của ông thành những người chống đối lại ông. Khi thông báo cho những người lãnh đạo cao cấp đảng ý định của mình từ chức chủ tịch nước, Mao muốn chứng tỏ cho các chiến hữu của mình tính trung thành của ông, dù họ đang thuyết phục ông ở lại. Nếu sự từ chức của ông không gây nên sự chống đối, Mao sẽ dùng các biện pháp quyết liệt để giành quyền lực của mình.
Rời khỏi lò đấu tranh chính trị Bắc Kinh, Chủ tịch tiếp tục theo dõi sự phát triển tình hình ở Trung Nam Hải. Mao không có ý định rời bỏ quyền lực, ngược lại - ông muốn tóm lấy tất cả sợi dây điều khiển đất nước vào tay mình. Mao không cần cái vẻ bề ngoài quyền lực, mà cần quyền lực để cải cách đất nước tương ứng với kế hoạch có ảnh hưởng sâu rộng.
Lãnh tụ chẳng phải đợi lâu. Đại hội 8 đảng cộng sản Trung quốc, khai mạc tháng 9 năm 1956, xác nhận tất cả sự nghi ngờ tồi tệ của ông trong mối quan hệ của Lưu Thiếu Kỳ và Đặng Tiểu Bình.



Tôi cho rằng mùa hè này là một trong những mùa hè khó chịu nhất đối với tôi sẽ chỉ là những cơn giông và gió bão ở Bắc Đới Hà. Nhưng hoá ra không phải thế. Lần đầu tiên tôi được thử cơn giận dữ Mao. Điều này xảy ra do lỗi của Phó Liêm Chương.

Ngay sau khi chúng tôi về Bắc Kinh vào tháng sáu năm 1956, Phó Liêm Chương đề nghị tôi thông báo cho ông ta về sức khoẻ của Mao. Trách nhiệm của Phó về sức khoẻ của Mao vẫn được tiếp tục. Phó viết cho Chủ tịch một bức thư và quyết định rằng tôi chuyển nó. Trong thư Phó gợi ý Mao một thứ thuốc ngủ mới của Tây Đức mang tên Fanodor và thông báo rằng đã kiểm tra cẩn thận thuốc của lãnh tụ.

Tôi không thấy cần thiết dùng thuốc mới. Mao đã ngủ tương đối tốt hơn, trung bình ông ngủ từ 6 đến 12 giờ trong một ngày đêm. Phó biết rõ rằng Chủ tịch có thể kiên nhẫn thử thuốc, và Mao luôn luôn cảnh cáo cả tôi trước về điều này. Tôi phát biểu sự phản đối của mình với Phó. Ông đồng ý gác lại việc dùng thuốc ngủ mới, nhưng khăng khăng bắt tôi nói Mao đi khám sức khoẻ. Phó lại nhắc đi nhắc lại rằng Mao biết ông ta từ những năm 30 và luôn luôn tin ông. Đồng chí cứ chuyển cho lãnh tụ thư của tôi - Phó nói và gọi hai chuyên gia từ viện y học Bắc Kinh chuẩn bị đến làm việc. Tôi lại sự phản đối của mình, nhưng Phó đột ngột cắt lòi tôi và tuyên bố rằng mọi việc đã được quyết định rồi.

Tôi trong tình thế rất khó xử. Về hình thức Phó Liêm Chương là thủ trưởng tôi, tôi không thể không tuân lệnh. Cùng với đường đó tôi tin rằng Mao sẽ bác đề nghị của Phó, và tất cả các bực tức của Mao đổ xuống đầu tôi. Tôi tính kế hoãn binh.

Hai ngày sau. Phó bực mình vì sự chậm trễ và yêu cầu tôi đưa thư của ông ta tận tay Mao.

Tôi chẳng còn cái gì khác còn lại nữa, và tôi lấy tinh thần đi gặp chủ tịch. Mao vừa mới ra khỏi bể bơi và nằm trên chiếc ghế dài.

- Vì sao đồng chí đến chậm để bơi? - Mao thích thú - Bác sĩ cũng cần phải chăm sóc sức khoẻ của mình chứ. Tôi mặc áo tắm và nhảy ùm xuống bể.

- Đừng để ý đến tốc độ vội, cứ luyện độ dẻo dai đã - Mao dạy tôi, trong khi vẫn nằm ở ghế dài nhìn ra.

- Tôi vẫn chưa thuộc cách bơi của Chủ tịch - Tôi trả lời - Tôi cần tập nhiều.

- Đồng chí có thể lực tốt đấy, và đồng chí cũng khéo giữ mình nổi trên nước đấy - Mao khen tôi.

Bắt đầu được rồi, tôi thầm nghĩ và nói:

- Khi chúng ta ở Vũ Hán, Chủ tịch sông Dương Tử vài giờ liền, và trong khi nhịp tim và tuần hoàn vẫn bình thường.

- Đồng chí lại nịnh tôi rồi - Mao cười.

- Không đâu, tôi nói thật đấy. Nhiều thanh niên không thể bơi lâu như vậy được. Có thể lấy ví dụ - ngay cả một thuỷ thủ thậm chí không đủ sức bơi cùng với chúng ta.

- Sao tôi nghe thấy điều này nhỉ? - Mao chú ý lắng nghe.

- Khi bơi có nhiều người tham gia và Uông Đông Hưng giấu chuyện anh thuỷ thủ này để không làm rối người khác và làm mất lòng tin của họ vào sức mình.

- Trong trường hợp như thế có gì mà phải rối - Mao nhận xét - Thể trạng mỗi người khác nhau.

- Chính bây giờ người ta nên đưa Chủ tịch vào bệnh viện để khám, trong khi mà Chủ tịch đang khỏe mạnh và sôi nổi thế này - Tôi thận trọng thăm dò - Kết quả nhận được sẽ dùng làm chuẩn cho Chủ tịch trong tương lai.

Tôi không muốn nêu tên Phó Liêm Chương, e Chủ tịch buộc tội tôi luôn nghe lời khuyên của Phó và không muốn nhận trách nhiệm về mình.

Mao liếc nhìn tôi và quay đầu lại, nói:

- Điều này chả dẫn đến cái gì cả, bác sĩ Lý thân mến. Khi nông dân đau yếu, họ cũng chẳng chú ý đến điều này và vẫn tiếp tục làm. Mọi thứ sẽ tự qua đi. Thậm chí nếu họ ốm nặng, thì họ cũng chưa tới bác sĩ ngay lập tức đâu. Thuốc chỉ giúp họ khi ốm thập tử nhất sinh. Liệu có phải thuốc của đồng chí luôn luôn giúp được người bệnh không? Thí dụ, ung thư. Chẳng lẽ đồng chí có thể chữa được nó à? Tôi nghĩ là không!

Tôi cố giải thích rằng tại giai đoạn đầu của ung thư người ta có thể chữa được nếu không phải u ác tính, bằng phẫu thuật hiện đại có thể cắt bỏ được.

- Tuy nhiên nếu không có sự khám xét tổng thể về ung thư thì không thể phát hiện ung thư ngay từ giai đoạn đầu.

Mao ngắt lời tôi:

- Đồng chí hãy cho ví dụ?

Phần đông những người lãnh đạo đảng cộng sản Trung quốc là những người tương đối trẻ và khỏe mạnh. Đương nhiên, tôi không thể lấy họ ra làm ví dụ được, và tôi nói về một số trường hợp chữa thành công ung thư vú.

Mao cười - tôi công nhận ông lập luận đúng.

- Ung thư vú - ông nhận xét - có thể nhận biết bằng mắt thường. Nó phát sinh ra trên bề mặt cơ thể, vì thế có thể phát hiện kịp thời và chữa chạy bằng mổ xẻ. Tuy nhiên tồn tại nhiều dạng ung thư, chống nó thì y học hiện đại bó tay.

Mao ngừng một lát, sau đó hỏi:

- Đồng chí, nói đi, tôi cần khám gì nào?

- Đây là thư của thứ trưởng bộ y tế - tôi lấy từ trong túi ra - Chủ tịch hãy đọc qua.

Đọc sơ qua bức thư, Mao giận dữ quát:

- Lại Phó Liêm Chương, biết ngay mà, ông ta chẳng có việc gì làm. Bây giờ tôi không có thời gian để theo ý ông ta vẽ ra. Hãy hoãn lại đến chuyến đi của tôi vào Bắc Đới Hà.

Thế là người ta quyết định gửi các bác sĩ đến Bắc Đới Hà và sẽ khám Mao Chủ tịch ở đó

Phó không giấu vẻ vui mừng.

- Thấy chưa - ông nói - ngay lúc Mao biết rằng ý tưởng này là của tôi, ông đồng ý ngay lập tức.

Phó vẫn còn ngây thơ cho rằng lãnh tụ đối xử với ông giống như 30 năm rất đây.

Bộ y tế lập kế hoạch tỉ mỷ khám tổng thể cho Chủ tịch và vợ ông. Khám cho Mao là giáo sư Trương Tiêu Giang và Đặng Kiếm Đông, viện y học Bắc Kinh. Kiểm tra sức khoẻ cho Giang Thanh được giao cho bác sĩ Vũ ánh Phương và Lâm Giảo Trí. Họ không cần chờ lâu. Giang Thanh đến đúng ngày và việc khám được tiến hành. Nhưng chính lãnh tụ, đã ởỷ Bắc Đới Hà, nhưng không xuất hiện trong bệnh viện. Các giáo sư chờ ông gần hai tuần lễ, nhưng tôi chưa quyết định nhắc Chủ tịch điều này, bởi vì ông, có thể, rất bận. Phó gọi điện cho tôi giọng khó chịu và yêu cầu là tôi nhắc Mao rằng Trương và Đặng chờ ông hai tuần và họ còn nhiều việc ở Bắc Kinh. Tôi cho rằng lần này chắc Mao đồng ý khám, tôi là bác sĩ của ông có thể gợi ý khéo ông là các giáo sư đã chờ ong hi tuần để khám. Tôi bắt đầu cuộc nói chuyện trong thời gian học tiếng anh của chúng tôi. Tôi nói với Mao rằng các chuyên gia từ Bắc Kinh Bắc Kinh muốn khi nào ông đi khám tổng thể.

- Để cho họ nghỉ ngơi một chút tránh cái nóng Bắc Kinh chứ đã - Mao trả lời.

- Thế tôi nói với họ thế nào? - tôi lo lắng hỏi.

- Nói cái gì cơ?

- Chẳng có lẽ chúng ta chưa nói chuyện về việc khám bệnh đấy sao.

Tôi ngạc nhiên. Mao im lặng

- Ai nói rằng tôi chuẩn bị gặp bác sĩ?

- Chính Chủ tịch đề nghị khám ở Bắc Đới Hà?

- Tôi không thể đổi ý được hay sao? - bỗng nhiên Mao khùng lên - Tôi thậm chí có thể bác bỏ quyết định của Bộ chính trị. Thằng Uông Đông Hưng chắc lại nghĩ ra trò này. Không khám xét gì hết! Bảo nó cút khỏi đây đi.!!!

Tôi hoàn toàn không hiểu tại sao lãnh tụ lại giận dữ đến như thế, và không thể hiểu ông ra lệnh đuổi ai.

- ý tưởng khám bệnh là của Phó Liêm Chương, chứ không phải Uông Đông Hưng đâu ạ - Tôi bẽn lẽn nói.

- Đuổi mẹ nó cả thằng Phó bố láo đi! - Mao thét lên.

- Nhưng ông ta không có đây - tôi nói lí nhí - Có lẽ chính tôi đâu chống lại sáng kiến của Phó.

Cơn giận dữ của Mao thật là bất ngờ và bất thường đến nỗi tôi hoàn toàn lúng túng. Tôi không làm điều gì xấu cả - chỉ có nhắc lãnh tụ là ông cần kiểm tra tình trạng sức khoẻ. Ông có thể lịch sự chối từ, cớ sao lại cáu giận... Khi tôi thoát khỏi ra ngoài, Lý ẩm Kiều bắt đầu giải thích cho tôi là lãnh tụ giận dữ hoàn toàn không phải vì tôi. Hoá ra là Lý ẩm Kiều và Tiểu Chương, một vệ sĩ của lãnh tụ đứng ngoài cửa nghe được.

- Hai hôm nay Bộ chính trị họp một số lần - Lý tiếp tục - Ngoài ra, còn có một số cuộc họp với các bộ trưởng của Quốc vụ viện và với các bí thư đảng các tỉnh. Thảo luận nhiều vấn đề. La Thụy Khanh và Uông Đông Hưng tăng cường an ninh bảo vệ Chủ tịch. Nói riêng, lãnh tụ phát cáu vì có nhiều bảo vệ trong đoàn tàu của ông và đám đông nhân viên an ninh trong trong thời gian ông ta bơi trên sông Dương Tử. Hình như có cái gì đó xảy ra.

Nghe xong, tôi nghĩ, có thể, Mao không hoàn toàn cáu tôi một cáu một ai đó trong hàng ngũ cao cấp.

- Nếu Chủ tịch không giải thích cho đồng chí cái gì xảy ra, Giang Thanh cũng nói thôi- Lý an ủi tôi - Đừng lo lắng, quẳng cái ấy ra khỏi đầu đi.

Nhưng tôi không cách nào thể an tâm được. Tôi thường thấy, Mao cư xử với người khác như thế nào, nhưng ông giận giữ và thô lỗ với tôi đến như thế này thì chưa lần nào tôi thấy cả. Tôi đâm thất vọng. Tôi làm việc như thế nào đây với con người nóng nảy và tính khí bất thường? Bỗng nhiên việc phục vụ lãnh tụ hoá ra cũng đầy khó khăn và nguy hiểm đối với tôi. Tôi muốn thoát khỏi Trung Nam Hải và về làm bác sĩ ở bệnh viện thường.

Tôi tự kiểm lại bản thân để tìm nguyên nhân, và hiểu ngay rằng chỉ có mình có lỗi trong vụ này. Biết Mao không thích khám bệnh, mà tôi vẫn còn đề cập tới chuyện khám bệnh. Hình như ông ừ ào qua quýt chỉ để tôi ngừng đả động đến việc này. Từ trước tôi không quan tâm đến chính trị và vì thế tôi không hiểu Mao bận rộn ra sao ở Bắc Đới Hà. Có thể, ông đang phải xử lý những vấn đề gì đó hóc búa, còn tôi thì đưa ra một sáng kiến chẳng đúng lúc.

Chiều hôm sau Mao gọi tôi đến. Khi tôi có mặt ở văn phòng ông, Mao cười và nói:

- Làm việc với tôi không dễ chịu chút nào, đúng không?

Tôi cũng cười thay cho việc đáp lại.

Mao nói:

- Những chuyện ầm ĩ giúp tôi chống lại những ý nguyện lạ. Khi người ta muốn tôi phải làm cái mà tôi không muốn làm thì tôi bắt đầu nổi khùng. Đừng chấp tôi làm gì. Tôi luôn luôn cho rằng cần phải phê bình không những người khác, mà còn cả bản thân nữa. Vì thế, nếu đồng chí coi rằng tôi có cái gì đó không đúng, nói ngay với tôi, đừng có nói sau lưng tôi. Kiểu ấy tôi thẳng thừng chẳng chịu được đâu.

- Thưa Chủ tịch - Tôi trả lời - Tôi đã hành động thiếu suy nghĩ, đem chuyện khám bệnh ra bàn.

- ở Bắc Đới Hà tôi có nhiều chuyện quan trọng - Mao giải thích. Ông nói rằng sau vài tuần ở Bắc Kinh sẽ khai mạc Đại hội lần thứ 8 đảng cộng sản Trung quốc và ông phải chuẩn bị chương trình cho nó - Hãy chuyển lời cho các bác sĩ rằng tôi rất bận - ông yêu cầu - và nói sau này tôi phải kể lại cho ông - Ông nghĩ một lát và tiếp tục, giọng bình tĩnh hơn: Trương Tiêu Giang và Đặng Kiếm Đông

- Hãy quan tâm đến các bác sĩ Bắc Kinh. Nếu họ muốn, họ có thể ở lại Bắc Đới Hà lâu hơn. Bác sĩ Trương Tiêu Giang là người cùng quê Hồ Nam với tôi. Có thể, tôi cố thu xếp thời gian để chuyện trò với ông.

Tôi vẫn chưa biết về hoàn cảnh chính trị trong nước, nhưng cũng cảm thấy rằng Mao giận dữ ai đó.

Sau khi làm lành Mao lại, cũng như trước đây, tin và kính trọng tôi. Chúng tôi hàng ngày học tiếng Anh, trong thời kỳ mất ngủ của lãnh tụ tôi là người nghe chăm chú và người đối thoại của ông. Chủ tịch thường phẫn nộ bởi chính sách của Liên-xô trong mối quan hệ với Trung quốc và luôn luôn nhắc đi nhắc lại là chúng tôi cần học phương tây. Ông cho rằng tư duy phương tây giúp đỡ việc hồi phục văn hoá của đất nước lạc hậu chúng ta. Mao chống lại sự bắt chước mù quáng phương tây và muốn trên cơ sở kết hợp văn hoá phương đông và phương tây tạo ra một nguyên tắc mới để cập nhật đất nước vĩ đại chúng ta. Khi tôi lưu ý Mao về sự khác nhau giữa phương đông và phương tây, Mao nhận xét rằng tôi chưa đủ trí lãng mạn và khát vọng. Theo tôi, nhiều người lãnh đạo đảng cộng sản cũng không có điều này.

Gần thời kỳ ấy, cuối hè năm 1956, Mao lần đầu tiên thông báo cho tôi ý định của mình từ chức Chủ tịch cộng hoà nhân dân Trung hoa. Thoạt đầu tôi không tin. Khi đấy tôi chưa biết rằng Chủ tịch không bao giờ nói xuông, và cũng không có ý nghĩa gì đặc biệt trong các cuộc đàm luận về đêm, tuy nhiên sau này tôi hiểu rằng Mao đã suy nghĩ cẩn thận và quyết định. Việc từ chức chức vụ chủ tịch nước của Mao vẫn chưa lan ra, nhưng dư luận đã bóng gió nói đến. Chính thức Mao bỏ chức vụ này chỉ ba năm sau đó - vào năm 1959. Ông cũng tuyên bố rằng nguyên nhân là do sức khoẻ xấu và ông muốn đỡ ừ vướng víu công việc xã giao hình thức, giành thời gian giải quyết các vấn đề trong nước và chính sách gđối ngoại. Thực tế Mao cũng có cả những kiểu chơi ngầm.

Thật vậy mỗi buổi lễ chính thức trên quảng trường Thiên An Môn làm lãnh tụ mất ngủ vài đêm và khi xong việc lại bị cảm và sưng cuống phổi. Mao cũng bực mình do chuyện hình thức này mà ông bị mất thời gian quý giá.

Chủ tịch không thích các buổi tiếp khách chính thức. Để tham gia, ông phải mặc quần áo đúng nghi lễ mà ông không ghét. Ông cho rằng tất cả các cuộc gặp đại sứ nước ngoài và các thủ tục hình thức chỉ làm mất thời gian vô ích. Từ năm 1956 huỷ bỏ các cuộc biểu tình trong ngày lễ trên quảng trường trang hoàng không phải vì tự ái mà đơn thuần là vì Mao cáu

Tuy nhiên sau một vài năm tôi hiểu rằng việc Chủ tịch từ chức là một hành động chính trị khôn ngoan. Với bước đi như thế Mao muốn lấy lòng tin chiến hữu của mình, đặc biệt là Lưu Thiếu Kỳ và Đặng Tiểu Bình, những người mà ông bắt đầu nghi ngờ. Việc Khơ-rút-sốp buộc Stalin tội sùng bái cá nhân đẩy Mao vào vị trí phòng thủ. Bạn chiến đấu của ông muốn sự lãnh đạo đất nước phải do tập thể làm, việc họ phê bình cách đi của Chủ tịch trong cuộc cải cách mau lẹ đã trở nên mạnh mẽ và biến những người bạn cũ của ông thành những người chống đối lại ông. Khi thông báo cho những người lãnh đạo cao cấp đảng ý định của mình từ chức chủ tịch nước, Mao muốn chứng tỏ cho các chiến hữu của mình tính trung thành của ông, dù họ đang thuyết phục ông ở lại. Nếu sự từ chức của ông không gây nên sự chống đối, Mao sẽ dùng các biện pháp quyết liệt để giành quyền lực của mình.

Rời khỏi lò đấu tranh chính trị Bắc Kinh, Chủ tịch tiếp tục theo dõi sự phát triển tình hình ở Trung Nam Hải. Mao không có ý định rời bỏ quyền lực, ngược lại - ông muốn tóm lấy tất cả sợi dây điều khiển đất nước vào tay mình. Mao không cần cái vẻ bề ngoài quyền lực, mà cần quyền lực để cải cách đất nước tương ứng với kế hoạch có ảnh hưởng sâu rộng.

Lãnh tụ chẳng phải đợi lâu. Đại hội 8 đảng cộng sản Trung quốc, khai mạc tháng 9 năm 1956, xác nhận tất cả sự nghi ngờ tồi tệ của ông trong mối quan hệ của Lưu Thiếu Kỳ và Đặng Tiểu Bình.