Chương 24

Vào tháng 11 năm 1957 Liên-xô kỷ niệm 40 năm ngày lập nước. Nhân dịp này Khơ-rút-sốp mời các vị lãnh đạo các đảng cộng sản từ khắp thế giới sang Liên-xô. Hồi đó, Mao Chủ tịch đã 63 tuổi và mới một lần duy nhất rời Trung quốc là cuối năm l949, ngay sau khi thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung hoa khi ông và Stalin đàm phán về Hiệp định Xô- Trung ở Moskva.
Mao vui mừng vì được trở lại Moskva. Chiến dịch chống những người thiên hữu vẫn diễn ra tốt đẹp và Chủ tịch rất phấn khởi. Toàn dân tỏ ra như một và tin tưởng chưa từng thấy. Chủ nghĩa xã hội được đưa về tới cả nông thôn lẫn thành thị, cuộc cách mạng tiến triển thuận lợi. Mao có thể tới Mát-xcơ-va với danh nghĩa là một người thắng cuộc, một người nước ngoài với tư cách một nhà lãnh đạo lâu năm nhất của thành trì cộng sản, một người dẫn đầu một đoàn đại biểu khổng lồ, là một đối thủ và là một người tuyên chiến đối với Khơ-rút-sốp.
Chúng tôi lên đường vào ngày 2 tháng 11 Tôi lo chuẩn bị về y tế cho chuyến đi.
Phó ban y tế trung ương đảm nhận việc chăm lo sức khoẻ thành viên trong đoàn đại biểu, trong khi đó tôi đến Moskva với tư cách bác sĩ riêng của Chủ tịch.
Giang Thanh đề nghị cho cả Lưu Huệ Mẫn đi theo, người đã điều trị cho Mao ở Thanh Đảo. Như thế có thể đến đáp sự phục vụ trước đây của ông ta và ngoài ra sự hiện diện của ông ở Mát-xcơ-va cũng chứng tỏ Chủ tịch là một người khuyến khích y học Trung quốc. Sự cảm kích lúc đầu của bác sĩ Lưu nhanh chóng chuyển thành lo ngại. Ông sợ sẽ bị mất mặt nếu ông bị cảm lạnh ở Moskva. Thật là nhục nếu Chủ tịch bị ốm và ngay cả bác sĩ điều trị cho Chủ tịch cũng bị ốm. Bác sĩ Lưu cũng sợ những chiếc áo bành-tô đồng phục nhồi bông phát cho mọi thành viên trong đoàn đại biểu sẽ không đủ ấm, ông muốn có một áo bành-tô lông, một cái mũ lông và cảm thấy nhẹ nhõm ra mặt khi Diệp Tử Long, người phụ trách hậu cần đáp ứng yêu cầu của ông.
Thế rồi, ông Lưu lo lắng đến sức khỏe của Mao. Ông phải được trang bị đầy dù để đề phòng tất cả những trường hợp có thể xảy ra, vì ở Liên-xô không có những loại thảo được mà Lưu cần khi Chủ tịch bị ốm.
Những thảo dược của ông chất đầy ba cái thùng lớn, đến nỗi mùi thảo dược hăng hắc bốc ra từ những chiếc thùng đã được niêm phong đó. Nhưng bác sĩ Lưu vẫn nhất quyết đòi mang những thùng đó lên máy bay.
Chúng tôi thỏa thuận rằng, bác sĩ Lưu chỉ mang theo máy bay một lượng thảo dược đủ dùng cho một tuần, còn ba chiếc thùng cũng nhu chiếc nồi bằng đất sét để sắc thuốc sẽ được gửi sang Mát-xcơ-va trước trong một chuyến tàu chở đầy tặng phẩm.
Cuối cùng chúng tôi cần một y tá để chăm sóc Mao. Tôi chọn vợ Hứa Đạo là Ngô Từ Tuấn, người y tá có khả năng nhất và từng trải nhất mà tôi biết. Tuy nhiên Diệp Tử Long muốn cử một trong những y tá mà năm ngoái đã đưa Giang Thanh sang Moskva. Nhu vậy sẽ rẻ hơn, vì đảng phải lo quần áo mùa đông cho các thành viên trong đoàn, còn người y tá hộ tống Giang Thanh trước đây đã có sẵn quần áo. Nhưng ngược lại, cô ta không được đào tạo về y khoa. Giang Thanh ủng hộ tôi một cách bất thường: một y tá tốt cho Mao Chủ tịch quan trọng hơn nhiều so với việc tiết kiệm nhỏ nhặt. Thế là Ngô Từ Tuấn được bổ nhiệm vào nhiệm vụ này.
Liên-Xô cũng cử một bác sĩ để chăm sóc sức khoẻ Chủ tịch trên đường tới Mát-xcơ-va.
Tôi phải tiếp đãi ông khách này trong thời gian ngắn ngùi mà ông lưu lại ở Bắc kinh. Cô y tá Ngô Từ Tuấn và tôi đã dẫn ông ta tới nhà hàng Quán Tư Đắc nổi tiếng về món vịt Bắc Kinh quen thuộc. Ông bác sĩ này tỏ ra rất thích những món ăn cùng như thứ rượu mạnh Mao Đài.
Khi tôi đưa ông về sứ quán Liên-Xô. Ông đã chếnh choáng và mừng rỡ khi tôi đưa thêm cho ông một chai Mao Đài nữa.
Người Nga dành cho chuyến bay của chúng tôi hai chiếc máy bay TU 104.
Mao, Tống Khánh Linh, ông bác sĩ người Nga và tôi đi trên một chiếc, những người còn lại của phái đoàn đại biểu khổng lồ của Trung quốc đi chiếc thứ hai. Các chiêu đãi viên hàng không mang tới cho chúng tôi món trứng cá muối, cá, khoai tây rán ăn kèm với bánh mì và trong các chặng nghỉ để tiếp nhiên liệu giữa đường là đủ các loại xúc-xích được cắt lát. Mao chẳng cần giấu diếm mối ác cảm của ông đối với những món aă của người Nga. Ngay lúc mới khởi hành, ông bác sĩ Nga đã uống rất nhiều vốt ka, ông nói về tác hại của hút thuốc và lợi ích của uống rượu. Chặng còn
lại của chuyến bay ông dành cho giấc ngủ để tỉnh rượu.
Nikita Khơ-rút-sốp đón chúng tôi ở sân bay. Cùng đi với ông có Nikolai Bulganin, một người có bộ râu xồm đáng kính, có vẻ mặt u sầu và người bạn cũ của tôi là Anastas Mikoyan. Mikoyan chào đón tôi rất nồng nhiệt bằng tiếng Nga, nhưng không có phiên địch nên tôi chẳng hiểu gì cả. Hình như ông ta nói gì đó về phương pháp điều trị bằng châm cứu mà tôi đã giới thiệu cho ông trước đây. Người phụ nữ duy nhất của Ban tiếp tân là bà bộ trưởng bộ văn hóa Ekaterina Furzeva, một phụ nữ trông hấp dẫn trạc 50 tuổi. Không hiểu sao mà bà đi đi lại lại có vẻ tất bật.
Phái đoàn Trung quốc là phái đoàn quan trọng nhất trong 64 đoàn đại biểu.
Khơ-rút-sốp tiếp Mao rất thân mật và đầy vẻ kính trọng. Ông đích thân đưa Mao vào nơi làm việc của mình trong điện Kreml và mời Mao sau hội nghị hoặc là đi nghỉ ở một nhà nghỉ tại Mát-xcơ-va, hoặc đến bãi tắm Sotschi bên bờ Biển Đen. Mao từ chối và ngay từ đầu đã tỏ ra thận trọng và lạnh lùng đối với Khơ-rút-sốp. Ông vẫn còn tức việc Khơ-rút-sốp đã phê phán Stalin. Gần như ngay sau khi chúng tôi đặt chân đến Mát-xcơ-va, Mao đã bắt đầu châm chọc người lãnh đạo đảng cộng sản Nga này. Khi chúng tôi đi từ sân bay vào thành phố, cũng giống như tôi, Mao nhận thấv dân chúng trên đường phố có vẻ chán chường và cau có. Ngược hẳn với ở Trung quốc, nơi mà lòng nhiệt tình sau cách mạng vẫn hừng hực dâng cao. Mao nói: Với chiến dịch chống Stalin, Khơ-rút-sốp đã đánh mất đi sự ủng hộ của dân chúng. Chẳng có gì lạ khi người dân ở đây đã mất hết nhiệt tình.
Người ta chuẩn bị cho Mao và những người tùy tùng của ông cực kỳ kỹ lưỡng.
Đó là một lâu đài, trước kia là nơi ở của hoàng hậu Katharina trước đây với những hành lang tạo thành những mê cung rộng lớn và những căn phòng gọn gàng, được trang trí bằng những đồ cổ cực quí. Dưới sàn là những tấm thảm nhung dày, trên trần cao có treo những chùm đèn sáng lấp lánh, còn những bức tường được trang trí bằng những bức tranh chân dung. Mao ở trong căn phòng lộng lẫy nhất là phòng ngủ của hoàng hậu Katharina. Căn phòng đó khá rộng và được bày biện tuyệt đẹp. Lần này tuy ông không mang theo chiếc giường riêng của ông, nhưng ông vẫn khăng khăng dùng chiếc bô riêng của ông, mặc dù đã có cầu tiêu xả nước ngay bên cạnh phòng tắm.
Diệp Tử Long, Vương Kính Tiên, Lâm Khắc, Lý ẩm Kiều, vệ sĩ Tiểu Trương, hai người dầu bếp và tôi cùng ở với Mao trong lâu đài. Những thành viên còn lại trong đoàn đại biểu, trong đó có nhiều vị lãnh dạo đảng và chính phủ như Tống Khánh Linh, Đặng Tiểu Bình. Bành Chân. Bành Đức Hoài, Lỗ Đình Nghị, Dương Thượng Côn, Trần Bá Đạt, Hồ Kiều Mục cũng như những người hộ tống khác thì ở các khách sạn hoặc chia nhau ở trong sứ quán Trung quốc. Tôi hầu như chẳng gặp họ. Lâm Khắc và tôi cùng ở trong một căn phòng thuộc một phần lâu đài. Tuy căn phòng này không lộng lẫy như phòng của Mao, nhưng trông nó cũng rất sang trọng. Người ta luôn luôn mang tới cho chúng tôi nào táo, cam, sô-cô-la, nước cam, nuớc khoáng vâ thuốc lá.
Mao rất phấn khích, sôi nổi và kích động. Tuy ông chẳng thèm để ý đến sự xa hoa bao quanh ông, nhưng lại lưu tâm đến thái độ ân cần mà người ta dành cho ông và các đại biểu Trung quốc. Ông so sánh rất sắc xảo với những gì ông đã chứng kiến vào năm 1949, khi ông sang hội đàm với Stalin. Ông châm biếm với nụ cười khinh bỉ:
- Các đồng chí thấy bây giờ người ta tiếp đãi mình như thế đấy. Ngay tại đất nước cộng sản này, người ta cũng phân biệt rõ ai là người có thế lực và ai là người yếu hèn. Đúng là bọn đua đòi!
Tôi không thể tin được là Mao có thể nặng lời như vậy.
Chúng tôi viếng lăng Lênin và đặt vòng hoa trước quan tài kính của Lênin và Stalin một cảm giác thật xúc động. Thi hài của hai nhà lãnh đạo Liên-Xô trông nhăn nhúm và khô khốc. Sau này tôi được biết chân tay của họ đã bị thối rữa và được thay thế bằng sắp. Hồi đó tôi không thể ngờ rằng 20 năm sau tôi phải điều hành một nhóm bác sĩ bảo quản thi hài của Mao.
Mao tỏ ra ít để tâm đến văn hóa Nga. Ông ngồi ăn một mình, thậm chí còn tách ra khỏi các thành viên trong đoàn đại biểu Trung quốc. Trong mỗi bữa ăn. Ông có thể thoải mái chọn các món ăn từ vô số các món ăn Nga và Trung quốc. Người ta đã điều cho ông hai đầu bếp Nga và một trong hai dầu bếp riêng của ông cũng rất thành thạo nghệ thuật nấu ăn phương Táy. Tuy vậy, Mao vẫn chỉ ăn những món ăn của Hồ Nam - quê hương ông - do người đầu bếp mà ông ưa thích nấu. Tôi cũng hiểu được sự ưu ái mà ông dành cho các món ăn Trung quốc, bởi vì chúng tôi cũng không thấy ngon miệng khi phải ăn những món ăn nặng nề của Nga. Bởi vậy, khi ông mời tôi đến ăn cơm vào buổi tối. tôi đã ăn rất thích thú, mặc dù tôi mới vừa ăn các món ăn Nga. Mao trêu tôi: Tôi không nghĩ đồng chí vừa mới ăn xong.
Chuyến chu du duy nhất của Mao vào đời sống vãn hóa Nga lại là một thất bại khó chịu. Khơ-rút-sốp dẫn ông đi xem buổi trình diễn vở Hồ Thiên Nga. Tôi cũng đi theo và ngòi với hai chính trị gia này ở lô riêng của Khơ-rút-sốp. Khi hồi thứ hai bắt đầu, chúng tôi mới gặp nhau. Từ trước tới nay Mao chưa bao giờ xem biểu diễn ba-lê của phương Tây và chưa được ai chuẩn bị trước, cho nên ngay từ đầu ông đã chán ngán. Ông nói với Khơ-rút-sốp:
Tôi chịu không nhảy được như vậy? Thế còn đồng chí? Nhà lãnh đạo Liên-Xô cũng quả quyết là ông không thể nào nhảy bằng đầu các ngón chân được. Hết hồi thứ hai Mao nói ông muốn về. Tại sao trong khi nhảy họ lại nhún trên các đầu ngón chân nhỉ? Thật là nực cười. Tại sao họ không nhảy như những người bình thường? Tôi đoán rằng, Mao cố tình không đánh giá cao nền văn hóa Nga. Ông khoái chí khi chê được Khơ-rút-sốp và những khiếm khuyết của Liên-Xô.
Tới khi chúng tôi đến thăm sinh viên Trung quốc đang học ở trường đại học tổng hợp Mát-xcơ-va, thì mới thấy Mao có vẻ quan tâm đôi chút. Bữa ăn trong các nhà ăn sinh viên ở đây ngon hơn nhiều so với cơm rau đạm bạc bình thường của sinh viên ở Trung quốc. Các cư xá sinh viên ở Mát-xcơ-va cũng đầy đủ tiện nghi hơn hẳn ở Trung Quốc. ở đây cứ hai sinh viên ở trong một phòng. Còn ở Trung quốc thì căn phòng này đủ cho tám người ở. Mao nói: Chúng ta không thể so bì được.
Thường thường, ban ngày ông tham gia các cuộc gặp mặt. Tối đến ông ở trong phòng một mình. Vì vậy, các thành viên trong ban tham mưu của ông có rất nhiều thời gian rảnh rỗi. Có lần, tôi và Lâm Khắc đi xem chương trình biểu diễn ca nhạc dành cho các đoàn đại biểu nuớc ngoài mà chúng tôi rất ưa thích. Những buổi tối, chúng tôi thường vào rạp chiếu phim trong lâu đài để xem những cuốn phim của Mỹ nói về cuộc chiến tranh thế giới thứ hai. Bộ phim mà chúng tôi thích là điệu van-xơ vĩ đại. Hán Tự, nhân viên bộ ngoại giao, sau này ông làm đại sứ ở Hoa Kỳ, sợ việc chúng tôi thích phim Mỹ sẽ xúc phạm nước chủ nhà. Do đó, chúng tôi đã không xem phim Mỹ nữa và chọn xem một bô phim Liên-Xô. Tôi bát đầu xem bộ phim mới quay theo cuốn tiểu thuyết Sông đồng êm đềm của Sô-lô-khốp nói về thời kỳ đầu của cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất và cuộc Cách mạng tháng Mười. Bởi vì bộ phim này chẳng có lời dịch bằng tiếng Trung quốc cũng như tiếng Anh và tôi cũng chẳng hiểu tiếng Nga, nên tôi đã nản chí không xem nữa.
Đoàn chúng tôi được chủ nhà đặc biệt quí trọng. Chúng tôi mang theo vô số tặng phẩm: một chiếc tàu chạm bằng ngà voi rất quí, những bình hoa bằng gốm, những lá cờ của quốc tế cộng sản làm bằng vàng là lá dành cho các cán bộ cao cấp và một số lượng lớn thuốc lá Trung quốc và rượu Mao Đài dành cho các nhân viên. Ngay sau khi đến nơi. chúng tôi bắt đầu phân phát tặng phẩm. Rồi người ta gõ cửa phòng chúng tôi vào ban đêm để xin thêm quà.
Những tặng phẩm quí đã làm cho người ta ngộ nhận rằng, các bác sĩ Trung quốc rất có uy tín và có thu nhập cao. Có lẽ đó cũng là nguyên nhân khiến một cô hầu phòng đã ngỏ ý với tôi. Lâm Khắc thấy người cô gái này đặc biệt cẩn thận khi dọn giường cho tôi. Sau đó qua anh phiên dịch Nhan Minh Phục của chúng tôi, cô cho tôi biết là cô ta muốn cặp bồ với tôi và thậm chí còn sẵn sàng theo tôi về Trung quốc. Nhan Minh phục thay mặt tôi đã từ chối và đoàn chúng tôi được một trận cười vui vẻ.
Khi thời gian ở Moskva của chúng tôi sắp hết, Lại Chu Liệt, trưởng phòng chi tiêu đặc biệt đề nghị tôi cùng với một phiên dịch của sứ quán Trung quốc đến cảm tạ ông bác sĩ đã tháp tùng Mao đến Mát-xcơ-va. Ông bác sĩ này có một căn hộ trải thảm rộng rãi, bày biện đồ gỗ khá dẹp.
Ông mừng rỡ khi chúng tôi tới thăm và tiếp đãi rất ân cần. Khi chúng tôi trao quà tặng cho ông gồm hai chai Mao Đài và một số thứ lặt vặt, ông có vẻ bối rối, đi tới đi lui.
Cuối cùng, ông rút ra ba tờ một trăm rúp đưa cho chúng tôi mỗi người một tờ. Tôi khó chịu và không muốn nhận tiền, nhưng Lại giật tiền từ tay tôi và nhét vào túi. Trên đường về Lại giải thích cho tôi là tất cả những tặng phẩm dành cho phái đoàn Trung quốc là sở hữu của nhà nuớc. Vì Lại là người bần tiện, nên tôi chắc rằng số tiền đó hắn sẽ đút túi riêng.
Vào ngày mồng 7 tháng 11 có cuộc diễu hành nhân dịp 40 năm ngày Cách mạng tháng Mười. Tất cả chúng tôi đều tham dự. Mao đứng với Khơ-rút-sốp trên khán đài của lăng Lê nin. Tôi đứng ngay cạnh lăng. Bên cạnh tôi là tổng bí thư đảng cộng sản Estonia. Ông đã ở Anh lâu năm và nói tiếng Anh tuyệt vời. Ông nói rằng, ông hy vọng sẽ có ngày ông được đến Trung quốc. Trung quốc là một đất nước xa xôi và huyền bí.
Các cuộc diễu hành của chúng tôi vào ngày mồng một tháng 5 và ngày mồng một tháng 10 cũng bắt chước Liên-xô. Trong khi đó, tôi không thể nán lại xem các cuộc duyệt binh tốn kém. Ngay Quảng trường Đỏ có con đường lát đá, với những tháp đường và các cung điện cũng chẳng hấp dẫn được tôi. Hai năm sau, quảng trường Thiên An Môn được mở rộng nhân dịp kỷ niệm 10 năm Cách mạng Trung quốc. Tôi nghĩ rằng Trung quốc đang chạy đua với Liên-xô xây dựng một quảng trường lớn nhất thế giới.
Mặc dù bất đồng với Khơ-rút-sốp, sự kiện Hội nghị Mát-xcơ-va và Bản luyên bố chung cũng tác động tới Mao. Mao nói.
Năm 1848 Mác và ăng ghen đã công bố tuyên ngôn cộng sản và phát động phong trào cộng sản toàn câu. Bây giờ, hơn 100 năm sau, bản Tuyên bố chung ở Moskva đã đúc kết những kinh nghiệm của phong trào này và vạch ra những triển vọng cho tương lai. Mao lạc quan nhìn về tương lai và cũng tư cảm thấy phấn khởi qua những tiên đoán trong bài phát biểu của ông. Trước đông đảo các đại biểu. Mao tiên đoán rằng, trong vòng 15 năm tới, Liên-Xô sẽ vượt Mỹ về công nghiệp luyện kim và những ngành công nghiệp quan trọng khác. Cũng trong thời gian đó, Trung quốc sẽ vượt Anh. Mao quả quyết trong vòng 10 nam tới, hệ thống kinh tế cộng sản sẽ vượt hết các nước tư bản và tình hình thế giới sẽ chín muồi cho một cuộc cách mạng cộng sản.
Mao coi ngành luyện kim là chủ đạo, quyết định việc phát triển kinh tế và cho rằng Trung quốc cần phải tăng sản luợng luyện kim. Ông chấp nhân cuộc chiến tranh lạnh, chính sách của bộ trưởng ngoại giao Mỹ Đa-lét và những căng thẳng quốc tế: Những căng thẳng quốc tế chỉ có lợi cho chúng ta, chóng thống nhất đất nước chúng ta. Chừng nào những kẻ khác còn mài kiếm, chừng ấy tôi chưa thể yên tâm.
Sau này, qua hồi ký của Khơ-rút-sốp tôi biết rằng. Ông ta rất lo ngại trước bài phát biểu vô trách nhiệm của Mao vào tháng 11 năm 1957 ở Mát-xcơva. Mao nhìn thế giới như ếch ngồi đáy giếng. Việc òng quả quyết trong vòng 15 năm tới các nước cộng sản sẽ vưọt các nuớc tư bản là hoàn toàn thiếu cơ sở. Và việc tán thành tiếp tục duy trì tình hình cảng thang trên thế giới trong thời đại nguyên tử là một sự mạo hiểm. Bài phát biểu của Mao cũng chẳng hơn gì những câu chuyện phiếm rỗng tuyếch trong các cuộc tán gẫu ban đêm của chúng tôi. Ông đang ôm ấp một chiến lược mới. Sáng kiến đại nhảy vọt - một chiến dịch mang tính chất chính trị bất hạnh nhất của Mao đã ra đời.



Vào tháng 11 năm 1957 Liên-xô kỷ niệm 40 năm ngày lập nước. Nhân dịp này Khơ-rút-sốp mời các vị lãnh đạo các đảng cộng sản từ khắp thế giới sang Liên-xô. Hồi đó, Mao Chủ tịch đã 63 tuổi và mới một lần duy nhất rời Trung quốc là cuối năm l949, ngay sau khi thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung hoa khi ông và Stalin đàm phán về Hiệp định Xô- Trung ở Moskva.

Mao vui mừng vì được trở lại Moskva. Chiến dịch chống những người thiên hữu vẫn diễn ra tốt đẹp và Chủ tịch rất phấn khởi. Toàn dân tỏ ra như một và tin tưởng chưa từng thấy. Chủ nghĩa xã hội được đưa về tới cả nông thôn lẫn thành thị, cuộc cách mạng tiến triển thuận lợi. Mao có thể tới Mát-xcơ-va với danh nghĩa là một người thắng cuộc, một người nước ngoài với tư cách một nhà lãnh đạo lâu năm nhất của thành trì cộng sản, một người dẫn đầu một đoàn đại biểu khổng lồ, là một đối thủ và là một người tuyên chiến đối với Khơ-rút-sốp.

Chúng tôi lên đường vào ngày 2 tháng 11 Tôi lo chuẩn bị về y tế cho chuyến đi.

Phó ban y tế trung ương đảm nhận việc chăm lo sức khoẻ thành viên trong đoàn đại biểu, trong khi đó tôi đến Moskva với tư cách bác sĩ riêng của Chủ tịch.

Giang Thanh đề nghị cho cả Lưu Huệ Mẫn đi theo, người đã điều trị cho Mao ở Thanh Đảo. Như thế có thể đến đáp sự phục vụ trước đây của ông ta và ngoài ra sự hiện diện của ông ở Mát-xcơ-va cũng chứng tỏ Chủ tịch là một người khuyến khích y học Trung quốc. Sự cảm kích lúc đầu của bác sĩ Lưu nhanh chóng chuyển thành lo ngại. Ông sợ sẽ bị mất mặt nếu ông bị cảm lạnh ở Moskva. Thật là nhục nếu Chủ tịch bị ốm và ngay cả bác sĩ điều trị cho Chủ tịch cũng bị ốm. Bác sĩ Lưu cũng sợ những chiếc áo bành-tô đồng phục nhồi bông phát cho mọi thành viên trong đoàn đại biểu sẽ không đủ ấm, ông muốn có một áo bành-tô lông, một cái mũ lông và cảm thấy nhẹ nhõm ra mặt khi Diệp Tử Long, người phụ trách hậu cần đáp ứng yêu cầu của ông.

Thế rồi, ông Lưu lo lắng đến sức khỏe của Mao. Ông phải được trang bị đầy dù để đề phòng tất cả những trường hợp có thể xảy ra, vì ở Liên-xô không có những loại thảo được mà Lưu cần khi Chủ tịch bị ốm.

Những thảo dược của ông chất đầy ba cái thùng lớn, đến nỗi mùi thảo dược hăng hắc bốc ra từ những chiếc thùng đã được niêm phong đó. Nhưng bác sĩ Lưu vẫn nhất quyết đòi mang những thùng đó lên máy bay.

Chúng tôi thỏa thuận rằng, bác sĩ Lưu chỉ mang theo máy bay một lượng thảo dược đủ dùng cho một tuần, còn ba chiếc thùng cũng nhu chiếc nồi bằng đất sét để sắc thuốc sẽ được gửi sang Mát-xcơ-va trước trong một chuyến tàu chở đầy tặng phẩm.

Cuối cùng chúng tôi cần một y tá để chăm sóc Mao. Tôi chọn vợ Hứa Đạo là Ngô Từ Tuấn, người y tá có khả năng nhất và từng trải nhất mà tôi biết. Tuy nhiên Diệp Tử Long muốn cử một trong những y tá mà năm ngoái đã đưa Giang Thanh sang Moskva. Nhu vậy sẽ rẻ hơn, vì đảng phải lo quần áo mùa đông cho các thành viên trong đoàn, còn người y tá hộ tống Giang Thanh trước đây đã có sẵn quần áo. Nhưng ngược lại, cô ta không được đào tạo về y khoa. Giang Thanh ủng hộ tôi một cách bất thường: một y tá tốt cho Mao Chủ tịch quan trọng hơn nhiều so với việc tiết kiệm nhỏ nhặt. Thế là Ngô Từ Tuấn được bổ nhiệm vào nhiệm vụ này.

Liên-Xô cũng cử một bác sĩ để chăm sóc sức khoẻ Chủ tịch trên đường tới Mát-xcơ-va.

Tôi phải tiếp đãi ông khách này trong thời gian ngắn ngùi mà ông lưu lại ở Bắc kinh. Cô y tá Ngô Từ Tuấn và tôi đã dẫn ông ta tới nhà hàng Quán Tư Đắc nổi tiếng về món vịt Bắc Kinh quen thuộc. Ông bác sĩ này tỏ ra rất thích những món ăn cùng như thứ rượu mạnh Mao Đài.

Khi tôi đưa ông về sứ quán Liên-Xô. Ông đã chếnh choáng và mừng rỡ khi tôi đưa thêm cho ông một chai Mao Đài nữa.

Người Nga dành cho chuyến bay của chúng tôi hai chiếc máy bay TU 104.

Mao, Tống Khánh Linh, ông bác sĩ người Nga và tôi đi trên một chiếc, những người còn lại của phái đoàn đại biểu khổng lồ của Trung quốc đi chiếc thứ hai. Các chiêu đãi viên hàng không mang tới cho chúng tôi món trứng cá muối, cá, khoai tây rán ăn kèm với bánh mì và trong các chặng nghỉ để tiếp nhiên liệu giữa đường là đủ các loại xúc-xích được cắt lát. Mao chẳng cần giấu diếm mối ác cảm của ông đối với những món aă của người Nga. Ngay lúc mới khởi hành, ông bác sĩ Nga đã uống rất nhiều vốt ka, ông nói về tác hại của hút thuốc và lợi ích của uống rượu. Chặng còn
lại của chuyến bay ông dành cho giấc ngủ để tỉnh rượu.

Nikita Khơ-rút-sốp đón chúng tôi ở sân bay. Cùng đi với ông có Nikolai Bulganin, một người có bộ râu xồm đáng kính, có vẻ mặt u sầu và người bạn cũ của tôi là Anastas Mikoyan. Mikoyan chào đón tôi rất nồng nhiệt bằng tiếng Nga, nhưng không có phiên địch nên tôi chẳng hiểu gì cả. Hình như ông ta nói gì đó về phương pháp điều trị bằng châm cứu mà tôi đã giới thiệu cho ông trước đây. Người phụ nữ duy nhất của Ban tiếp tân là bà bộ trưởng bộ văn hóa Ekaterina Furzeva, một phụ nữ trông hấp dẫn trạc 50 tuổi. Không hiểu sao mà bà đi đi lại lại có vẻ tất bật.

Phái đoàn Trung quốc là phái đoàn quan trọng nhất trong 64 đoàn đại biểu.

Khơ-rút-sốp tiếp Mao rất thân mật và đầy vẻ kính trọng. Ông đích thân đưa Mao vào nơi làm việc của mình trong điện Kreml và mời Mao sau hội nghị hoặc là đi nghỉ ở một nhà nghỉ tại Mát-xcơ-va, hoặc đến bãi tắm Sotschi bên bờ Biển Đen. Mao từ chối và ngay từ đầu đã tỏ ra thận trọng và lạnh lùng đối với Khơ-rút-sốp. Ông vẫn còn tức việc Khơ-rút-sốp đã phê phán Stalin. Gần như ngay sau khi chúng tôi đặt chân đến Mát-xcơ-va, Mao đã bắt đầu châm chọc người lãnh đạo đảng cộng sản Nga này. Khi chúng tôi đi từ sân bay vào thành phố, cũng giống như tôi, Mao nhận thấv dân chúng trên đường phố có vẻ chán chường và cau có. Ngược hẳn với ở Trung quốc, nơi mà lòng nhiệt tình sau cách mạng vẫn hừng hực dâng cao. Mao nói: Với chiến dịch chống Stalin, Khơ-rút-sốp đã đánh mất đi sự ủng hộ của dân chúng. Chẳng có gì lạ khi người dân ở đây đã mất hết nhiệt tình.

Người ta chuẩn bị cho Mao và những người tùy tùng của ông cực kỳ kỹ lưỡng.

Đó là một lâu đài, trước kia là nơi ở của hoàng hậu Katharina trước đây với những hành lang tạo thành những mê cung rộng lớn và những căn phòng gọn gàng, được trang trí bằng những đồ cổ cực quí. Dưới sàn là những tấm thảm nhung dày, trên trần cao có treo những chùm đèn sáng lấp lánh, còn những bức tường được trang trí bằng những bức tranh chân dung. Mao ở trong căn phòng lộng lẫy nhất là phòng ngủ của hoàng hậu Katharina. Căn phòng đó khá rộng và được bày biện tuyệt đẹp. Lần này tuy ông không mang theo chiếc giường riêng của ông, nhưng ông vẫn khăng khăng dùng chiếc bô riêng của ông, mặc dù đã có cầu tiêu xả nước ngay bên cạnh phòng tắm.

Diệp Tử Long, Vương Kính Tiên, Lâm Khắc, Lý ẩm Kiều, vệ sĩ Tiểu Trương, hai người dầu bếp và tôi cùng ở với Mao trong lâu đài. Những thành viên còn lại trong đoàn đại biểu, trong đó có nhiều vị lãnh dạo đảng và chính phủ như Tống Khánh Linh, Đặng Tiểu Bình. Bành Chân. Bành Đức Hoài, Lỗ Đình Nghị, Dương Thượng Côn, Trần Bá Đạt, Hồ Kiều Mục cũng như những người hộ tống khác thì ở các khách sạn hoặc chia nhau ở trong sứ quán Trung quốc. Tôi hầu như chẳng gặp họ. Lâm Khắc và tôi cùng ở trong một căn phòng thuộc một phần lâu đài. Tuy căn phòng này không lộng lẫy như phòng của Mao, nhưng trông nó cũng rất sang trọng. Người ta luôn luôn mang tới cho chúng tôi nào táo, cam, sô-cô-la, nước cam, nuớc khoáng vâ thuốc lá.

Mao rất phấn khích, sôi nổi và kích động. Tuy ông chẳng thèm để ý đến sự xa hoa bao quanh ông, nhưng lại lưu tâm đến thái độ ân cần mà người ta dành cho ông và các đại biểu Trung quốc. Ông so sánh rất sắc xảo với những gì ông đã chứng kiến vào năm 1949, khi ông sang hội đàm với Stalin. Ông châm biếm với nụ cười khinh bỉ:

- Các đồng chí thấy bây giờ người ta tiếp đãi mình như thế đấy. Ngay tại đất nước cộng sản này, người ta cũng phân biệt rõ ai là người có thế lực và ai là người yếu hèn. Đúng là bọn đua đòi!

Tôi không thể tin được là Mao có thể nặng lời như vậy.

Chúng tôi viếng lăng Lênin và đặt vòng hoa trước quan tài kính của Lênin và Stalin một cảm giác thật xúc động. Thi hài của hai nhà lãnh đạo Liên-Xô trông nhăn nhúm và khô khốc. Sau này tôi được biết chân tay của họ đã bị thối rữa và được thay thế bằng sắp. Hồi đó tôi không thể ngờ rằng 20 năm sau tôi phải điều hành một nhóm bác sĩ bảo quản thi hài của Mao.

Mao tỏ ra ít để tâm đến văn hóa Nga. Ông ngồi ăn một mình, thậm chí còn tách ra khỏi các thành viên trong đoàn đại biểu Trung quốc. Trong mỗi bữa ăn. Ông có thể thoải mái chọn các món ăn từ vô số các món ăn Nga và Trung quốc. Người ta đã điều cho ông hai đầu bếp Nga và một trong hai dầu bếp riêng của ông cũng rất thành thạo nghệ thuật nấu ăn phương Táy. Tuy vậy, Mao vẫn chỉ ăn những món ăn của Hồ Nam - quê hương ông - do người đầu bếp mà ông ưa thích nấu. Tôi cũng hiểu được sự ưu ái mà ông dành cho các món ăn Trung quốc, bởi vì chúng tôi cũng không thấy ngon miệng khi phải ăn những món ăn nặng nề của Nga. Bởi vậy, khi ông mời tôi đến ăn cơm vào buổi tối. tôi đã ăn rất thích thú, mặc dù tôi mới vừa ăn các món ăn Nga. Mao trêu tôi: Tôi không nghĩ đồng chí vừa mới ăn xong.

Chuyến chu du duy nhất của Mao vào đời sống vãn hóa Nga lại là một thất bại khó chịu. Khơ-rút-sốp dẫn ông đi xem buổi trình diễn vở Hồ Thiên Nga. Tôi cũng đi theo và ngòi với hai chính trị gia này ở lô riêng của Khơ-rút-sốp. Khi hồi thứ hai bắt đầu, chúng tôi mới gặp nhau. Từ trước tới nay Mao chưa bao giờ xem biểu diễn ba-lê của phương Tây và chưa được ai chuẩn bị trước, cho nên ngay từ đầu ông đã chán ngán. Ông nói với Khơ-rút-sốp:

Tôi chịu không nhảy được như vậy? Thế còn đồng chí? Nhà lãnh đạo Liên-Xô cũng quả quyết là ông không thể nào nhảy bằng đầu các ngón chân được. Hết hồi thứ hai Mao nói ông muốn về. Tại sao trong khi nhảy họ lại nhún trên các đầu ngón chân nhỉ? Thật là nực cười. Tại sao họ không nhảy như những người bình thường? Tôi đoán rằng, Mao cố tình không đánh giá cao nền văn hóa Nga. Ông khoái chí khi chê được Khơ-rút-sốp và những khiếm khuyết của Liên-Xô.

Tới khi chúng tôi đến thăm sinh viên Trung quốc đang học ở trường đại học tổng hợp Mát-xcơ-va, thì mới thấy Mao có vẻ quan tâm đôi chút. Bữa ăn trong các nhà ăn sinh viên ở đây ngon hơn nhiều so với cơm rau đạm bạc bình thường của sinh viên ở Trung quốc. Các cư xá sinh viên ở Mát-xcơ-va cũng đầy đủ tiện nghi hơn hẳn ở Trung Quốc. ở đây cứ hai sinh viên ở trong một phòng. Còn ở Trung quốc thì căn phòng này đủ cho tám người ở. Mao nói: Chúng ta không thể so bì được.

Thường thường, ban ngày ông tham gia các cuộc gặp mặt. Tối đến ông ở trong phòng một mình. Vì vậy, các thành viên trong ban tham mưu của ông có rất nhiều thời gian rảnh rỗi. Có lần, tôi và Lâm Khắc đi xem chương trình biểu diễn ca nhạc dành cho các đoàn đại biểu nuớc ngoài mà chúng tôi rất ưa thích. Những buổi tối, chúng tôi thường vào rạp chiếu phim trong lâu đài để xem những cuốn phim của Mỹ nói về cuộc chiến tranh thế giới thứ hai. Bộ phim mà chúng tôi thích là điệu van-xơ vĩ đại. Hán Tự, nhân viên bộ ngoại giao, sau này ông làm đại sứ ở Hoa Kỳ, sợ việc chúng tôi thích phim Mỹ sẽ xúc phạm nước chủ nhà. Do đó, chúng tôi đã không xem phim Mỹ nữa và chọn xem một bô phim Liên-Xô. Tôi bát đầu xem bộ phim mới quay theo cuốn tiểu thuyết Sông đồng êm đềm của Sô-lô-khốp nói về thời kỳ đầu của cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất và cuộc Cách mạng tháng Mười. Bởi vì bộ phim này chẳng có lời dịch bằng tiếng Trung quốc cũng như tiếng Anh và tôi cũng chẳng hiểu tiếng Nga, nên tôi đã nản chí không xem nữa.

Đoàn chúng tôi được chủ nhà đặc biệt quí trọng. Chúng tôi mang theo vô số tặng phẩm: một chiếc tàu chạm bằng ngà voi rất quí, những bình hoa bằng gốm, những lá cờ của quốc tế cộng sản làm bằng vàng là lá dành cho các cán bộ cao cấp và một số lượng lớn thuốc lá Trung quốc và rượu Mao Đài dành cho các nhân viên. Ngay sau khi đến nơi. chúng tôi bắt đầu phân phát tặng phẩm. Rồi người ta gõ cửa phòng chúng tôi vào ban đêm để xin thêm quà.

Những tặng phẩm quí đã làm cho người ta ngộ nhận rằng, các bác sĩ Trung quốc rất có uy tín và có thu nhập cao. Có lẽ đó cũng là nguyên nhân khiến một cô hầu phòng đã ngỏ ý với tôi. Lâm Khắc thấy người cô gái này đặc biệt cẩn thận khi dọn giường cho tôi. Sau đó qua anh phiên dịch Nhan Minh Phục của chúng tôi, cô cho tôi biết là cô ta muốn cặp bồ với tôi và thậm chí còn sẵn sàng theo tôi về Trung quốc. Nhan Minh phục thay mặt tôi đã từ chối và đoàn chúng tôi được một trận cười vui vẻ.

Khi thời gian ở Moskva của chúng tôi sắp hết, Lại Chu Liệt, trưởng phòng chi tiêu đặc biệt đề nghị tôi cùng với một phiên dịch của sứ quán Trung quốc đến cảm tạ ông bác sĩ đã tháp tùng Mao đến Mát-xcơ-va. Ông bác sĩ này có một căn hộ trải thảm rộng rãi, bày biện đồ gỗ khá dẹp.

Ông mừng rỡ khi chúng tôi tới thăm và tiếp đãi rất ân cần. Khi chúng tôi trao quà tặng cho ông gồm hai chai Mao Đài và một số thứ lặt vặt, ông có vẻ bối rối, đi tới đi lui.

Cuối cùng, ông rút ra ba tờ một trăm rúp đưa cho chúng tôi mỗi người một tờ. Tôi khó chịu và không muốn nhận tiền, nhưng Lại giật tiền từ tay tôi và nhét vào túi. Trên đường về Lại giải thích cho tôi là tất cả những tặng phẩm dành cho phái đoàn Trung quốc là sở hữu của nhà nuớc. Vì Lại là người bần tiện, nên tôi chắc rằng số tiền đó hắn sẽ đút túi riêng.

Vào ngày mồng 7 tháng 11 có cuộc diễu hành nhân dịp 40 năm ngày Cách mạng tháng Mười. Tất cả chúng tôi đều tham dự. Mao đứng với Khơ-rút-sốp trên khán đài của lăng Lê nin. Tôi đứng ngay cạnh lăng. Bên cạnh tôi là tổng bí thư đảng cộng sản Estonia. Ông đã ở Anh lâu năm và nói tiếng Anh tuyệt vời. Ông nói rằng, ông hy vọng sẽ có ngày ông được đến Trung quốc. Trung quốc là một đất nước xa xôi và huyền bí.

Các cuộc diễu hành của chúng tôi vào ngày mồng một tháng 5 và ngày mồng một tháng 10 cũng bắt chước Liên-xô. Trong khi đó, tôi không thể nán lại xem các cuộc duyệt binh tốn kém. Ngay Quảng trường Đỏ có con đường lát đá, với những tháp đường và các cung điện cũng chẳng hấp dẫn được tôi. Hai năm sau, quảng trường Thiên An Môn được mở rộng nhân dịp kỷ niệm 10 năm Cách mạng Trung quốc. Tôi nghĩ rằng Trung quốc đang chạy đua với Liên-xô xây dựng một quảng trường lớn nhất thế giới.

Mặc dù bất đồng với Khơ-rút-sốp, sự kiện Hội nghị Mát-xcơ-va và Bản luyên bố chung cũng tác động tới Mao. Mao nói.

Năm 1848 Mác và ăng ghen đã công bố tuyên ngôn cộng sản và phát động phong trào cộng sản toàn câu. Bây giờ, hơn 100 năm sau, bản Tuyên bố chung ở Moskva đã đúc kết những kinh nghiệm của phong trào này và vạch ra những triển vọng cho tương lai. Mao lạc quan nhìn về tương lai và cũng tư cảm thấy phấn khởi qua những tiên đoán trong bài phát biểu của ông. Trước đông đảo các đại biểu. Mao tiên đoán rằng, trong vòng 15 năm tới, Liên-Xô sẽ vượt Mỹ về công nghiệp luyện kim và những ngành công nghiệp quan trọng khác. Cũng trong thời gian đó, Trung quốc sẽ vượt Anh. Mao quả quyết trong vòng 10 nam tới, hệ thống kinh tế cộng sản sẽ vượt hết các nước tư bản và tình hình thế giới sẽ chín muồi cho một cuộc cách mạng cộng sản.

Mao coi ngành luyện kim là chủ đạo, quyết định việc phát triển kinh tế và cho rằng Trung quốc cần phải tăng sản luợng luyện kim. Ông chấp nhân cuộc chiến tranh lạnh, chính sách của bộ trưởng ngoại giao Mỹ Đa-lét và những căng thẳng quốc tế: Những căng thẳng quốc tế chỉ có lợi cho chúng ta, chóng thống nhất đất nước chúng ta. Chừng nào những kẻ khác còn mài kiếm, chừng ấy tôi chưa thể yên tâm.

Sau này, qua hồi ký của Khơ-rút-sốp tôi biết rằng. Ông ta rất lo ngại trước bài phát biểu vô trách nhiệm của Mao vào tháng 11 năm 1957 ở Mát-xcơva. Mao nhìn thế giới như ếch ngồi đáy giếng. Việc òng quả quyết trong vòng 15 năm tới các nước cộng sản sẽ vưọt các nuớc tư bản là hoàn toàn thiếu cơ sở. Và việc tán thành tiếp tục duy trì tình hình cảng thang trên thế giới trong thời đại nguyên tử là một sự mạo hiểm. Bài phát biểu của Mao cũng chẳng hơn gì những câu chuyện phiếm rỗng tuyếch trong các cuộc tán gẫu ban đêm của chúng tôi. Ông đang ôm ấp một chiến lược mới. Sáng kiến đại nhảy vọt - một chiến dịch mang tính chất chính trị bất hạnh nhất của Mao đã ra đời.