- 13 -

Hãy chạy trốn, hỡi bạn, vào trong nỗi cô đơn của mình! Ta nhìn thấy bạn bị ngây người vì tiếng ồn ào huyên náo của những vĩ nhân và bị châm chích khắp nơi bởi những chiếc vòi của những kẻ hạ nhân đê tiện.
Rừng cao và đá tảng biết im lặng một cách cao quý để làm kẻ đồng hành cùng bạn. Một lần nữa, bạn hãy giống cái cây bạn yêu quý, cái cây với những cành lá vút cao xòe rộng: cái cây đứng đó lắng nghe, lặng lẽ, treo lơ lửng trên mặt biển xa.
Nơi nào sự cô đơn thôi còn trải rộng, nơi đó bắt đầu biến thành công trường huyên náo; và nơi nào bắt đầu biến thành công trường huyên náo cũng bắt đầu vang dậy tiếng ồn ào của những tay đóng kịch đại tài cùng tiếng vo vo của những con ruồi mang nọc độc.
Trên thế giới, những sự vật tuyệt vời chẳng đáng giá gì nếu không có kẻ nào biểu trưng chúng: dân chúng gọi những biểu trưng ấy là những vĩ nhân.
Dân chúng chẳng bao giờ hiểu gì về điều cao đại, - ta muốn nói: sự sáng tạo. Nhưng họ lại nhạy cảm đối với tất cả những con người biểu trưng cùng những diễn viên của những sự việc vĩ đại.
Thế giới xoay vần quanh những kẻ sáng tạo nên những giá trị mới: thế giới xoay vần trong một vận chuyển vô hình. Nhưng dân chúng và sự vinh quang lại xoay quanh những diễn viên: thế giới cứ chu tuần như thế.
Người diễn viên có tinh thần, nhưng lại không có ý thức về tinh thần[1]. Anh ta luôn luôn tin vào điều gì đem đến cho anh ta những hậu quả tốt đẹp nhất, - điều gì kích thích dân chúng tin tưởng vào chính anh ta !
Ngày mai anh ta sẽ có một đức tin mới và ngày mốt, lại có một đức tin mới mẻ hơn nữa. Anh ta có một giác quan bén nhạy, giống như dân chúng, và những trực giác thay đổi bất thường.
Lật đảo lại, - đó là điều anh ta gọi là chứng minh. Dẫn đến chỗ điên cuồng, - đó là điều anh ta gọi là thuyết phục. Và đối với anh ta, máu là luận chứng toàn hảo nhất trong tất cả những luận chứng.
Chân lý chỉ dành riêng cho những lỗ tai tinh tế, thì anh ta gọi là dối trá và hư ảo. Thực ra, anh ta chỉ tin vào những vị thần gây nên những tiếng động ồn ào trên trần thế.
Chốn công trường thì đầy rẫy những thằng hề trang trọng và dân chúng lại hãnh diện huênh hoang vì những vĩ nhân của họ! Họ xem những người này là những anh hùng thời đại.
Nhưng mà thời đại hối thúc họ: vì thế đến phiên họ, họ hối thúc bạn. Họ muốn nghe từ miệng bạn một tiếng “ừ” hay tiếng “không”. Khổ thân cho bạn khi muốn đứng vững giữa “thuận” và “chống”!
Hỡi người tình tôn sùng chân lý, đừng ganh tị với những tinh thần tuyệt đối và hối hả kia! Chưa bao giờ chân lý nằm trong tay những kẻ có đầu óc tuyệt đối nọ.
Vì những con người nôn nả hấp tấp kia, bạn hãy quay trở vào sự an toàn của bạn: chỉ ở chốn công trường huyên náo bạn mới bị tấn công tới tấp bằng những câu hỏi “thuận” hay “không”.
Kinh nghiệm từ mọi suối nguồn sâu thẳm đều chậm chạp: chúng phải chờ một lúc lâu sau mới biết được cái gì đã rớt xuống đáy sâu của mình.
Tất cả những gì cao đại đều diễn ra xa chốn công trường và sự vinh quang: những kẻ sáng tạo nên những giá trị mới bao giờ cũng cư ngụ xa chốn công trường và sự vinh quang.
Hỡi bạn, hãy chạy trốn, hãy chạy trốn vào nỗi cô đơn của mình: ta nhìn thấy bạn bị cắn đốt ngất ngư bởi những con ruồi mang nọc độc. Hãy chạy trốn đến nơi kia, nơi thổi qua một ngọn gió dữ dằn và mạnh mẽ!
Hãy chạy trốn vào nỗi cô đơn của mình! Bạn đã sống quá gần những con người hạ tiện và những kẻ khốn khổ đáng thương. Hãy chạy trốn sự trả thù vô hình của bọn chúng! Đối với bạn, bọn chúng chỉ nuôi một tình cảm: trả thù.
Đừng cất tay lên chống lại bọn chúng! Chúng đông vô số kể và vận mệnh của bạn không phải là làm một kẻ đuổi ruồi.
Bọn hạ nhân cùng những kẻ đáng thương đó nhiều vô số kể; và đã có nhiều tòa lâu đài kiêu hãnh bị hủy hoại hoang tàn vì những giọt nước mưa và cỏ dại.
Bạn không phải là một tảng đá, nhưng vô số giọt nước đã đục khoét sâu vào lòng bạn. Rốt cuộc bạn sẽ vỡ vụn vì những giọt nước nhỏ bé ấy.
Ta nhìn thấy bạn mệt mỏi vì những con ruồi đầy nọc độc, ta nhìn thấy thân thể bạn đẫm máu vì trăm nghìn vết chích, và lòng kiêu hãnh của bạn lại chẳng thèm cả đến nổi giận nữa.
Những con ruồi ấy khao khát máu tươi của bạn trong tất cả vẻ ngây thơ vô tội; tâm hồn thiếu máu của chúng không ngừng kêu đòi máu, máu - và chúng châm chích một cách vô tội vạ.
Nhưng bạn là con người sâu thẳm, nên bạn đau khổ quá sâu xa, ngay cả đối với những vết thương nhỏ bé; và ngay cả trước khi những vết thương của bạn khép miệng lại, loài côn trùng sâu độc đó lại bò khắp bàn tay bạn.
Ta thấy bạn quá kiêu hãnh nên không bóp nát thây những con vật tham lam ấy! Nhưng bạn hãy coi chừng, hãy coi chừng bạn bị buộc phải chịu đựng tất cả bất công nọc độc của bọn chúng.
Bọn chúng cứ bay vo vo quanh quẩn, ngay cả khi bọn chúng ngợi ca bạn: lời ngợi ca của bọn chúng chỉ làm bạn thêm phiền não. Bọn chúng muốn được gần gũi với da thịt và máu tươi của bạn.
Bọn chúng phỉnh nịnh bạn như người ta tâng bốc một vị thần hay một con quỷ; bọn chúng than oán rên rỉ trước mặt bạn, như trước mặt một vị thần hay một con quỷ. Nào có quan hệ gì! Bọn chúng chỉ là những kẻ tâng bốc phỉnh nịnh và những kẻ than vãn rền rĩ, không hơn không kém.
Bọn chúng cũng thường tỏ vẻ dễ thương tử tế với bạn. Nhưng mà bọn hèn nhát luôn luôn hành động quỷ quyệt như thế. Vâng, những kẻ hèn nhát đều quỷ quyệt!
Bọn chúng suy nghĩ nhiều đến bạn với tấm linh hồn chật hẹp của bọn chúng, - bạn luôn luôn có vẻ khả nghi đối với bọn chúng! Tất cả những gì làm người ta suy tư nhiều đều trở thành khả nghi[2].
Bọn chúng trừng phạt bạn vì tất cả những đức hạnh của bạn. Bọn chúng chỉ hết lòng tha thứ khi nào bạn lỗi lầm, thất bại.
Vì bạn là người khoan thứ và công chính, nên bạn bảo: “Bọn chúng ngây thơ vô tội trong sự nhỏ bé hèn hạ của chúng”. Nhưng mà tâm hồn đê tiện hẹp hòi của bọn chúng nghĩ rằng: “Mọi đời sống cao đại đều có tội”.
Ngay cả khi bạn tỏ ra khoan thứ đối với bọn chúng, chúng cũng thấy như bị bạn khinh bỉ; và chúng báo đền những việc thiện của bạn bằng những việc ác lén lút.
Lòng kiêu hãnh lặng lẽ không lời của bạn làm bọn chúng bất mãn, bọn chúng sẽ reo mừng hớn hở nếu có lần nào bạn tỏ ra đủ khiêm tốn để làm người phù phiếm.
Tất cả những gì ta nhận thấy nơi một con người, cũng là những cái ta khêu dậy nơi bọn chúng. Vậy bạn hãy coi chừng những kẻ hạ nhân đê tiện!
Đứng trước mặt bạn, bọn chúng tự cảm thấy mình nhỏ bé, sự thấp hèn của bọn chúng phát quang chói sáng, bắn ra một sự trả thù vô hình đối với bạn.
Bạn chẳng nhận thấy là bọn chúng thường câm miệng mỗi khi bạn đến gần, và sức lực của chúng rời bỏ chúng như làn khói rời bỏ một ngọn lửa đã tàn?
Vâng, bạn ơi, bạn là ý thức bất ổn cho đồng loại của bạn: bọn chúng không xứng đáng với bạn. Vì thế bọn chúng thù ghét và muốn hút máu bạn.
Đồng loại của bạn sẽ luôn luôn là những con ruồi mang đầy nọc độc; điều gì cao đại hoằng viễn nơi bạn, - thì chính điều đó sẽ làm bọn chúng độc địa thêm lên và luôn luôn giống với những con ruồi hơn.
Hãy chạy trốn, bạn ơi, chạy trốn vào trong nỗi cô đơn của bạn, nơi thổi qua một ngọn gió dữ dằn và mạnh mẽ. Vận mệnh của bạn không phải là một kẻ đuổi ruồi”.

Zarathustra đã nói như thế.



Chú thích:

[1] “tinh thần” dịch chữ Geist . Trong Đức ngữ, Geist có nhiều nghĩa: tinh thần, thần hồn, tâm trí, trí năng… và một nghĩa nữa là linh hồn, đồng nghĩa với Seele . Nên hiểu chữ tinh thần theo nghĩa bao gồm cả tâm trí lẫn trí năng.
[2] “Tất cả những gì làm người ta suy tư nhiều đều trở thành khả nghi”, Nietzsche chơi chữ denken (động từ): tư tưởng, suy tưởng, và bedenklich (tính từ): khả nghi.