- 28 -

Phải lên tiếng với các giác quan ơ hờ mê ngủ bằng những tiếng sấm gầm và những tia pháo bông chớp nhoáng của trời cao.
Nhưng vẻ đẹp thì nói bằng giọng trầm êm: tiếng nói ấy chỉ thấm nhập vào những tâm hồn tỉnh thức.
Hôm nay chiếc khiên của ta đã run rẩy và cất tiếng cười: đấy là cơn rùng mình và tiếng cười linh thánh của vẻ đẹp!
Hỡi các ngươi, những con người đức hạnh, vẻ đẹp của ta hôm nay cất lên tiếng cười là cười vào mũi các ngươi! Giọng nói của nó đưa đẩy đến tai ta: “Bọn chúng còn muốn được đền trả!”
Hỡi những con người đức hạnh! Các ngươi hãy còn muốn được đền bù, trả công! Các ngươi muốn được tưởng thưởng cho đức hạnh mình, muốn có trời cao thay cho mặt đất và vĩnh cửu thay cho hiện tại của các ngươi?
Giờ đây các ngươi thù ghét ta vì ta rao dạy rằng chẳng có phần thưởng cũng như đấng đứng ra ban thưởng? Và thực ra, ta hãy còn chưa dạy rằng đức hạnh phải là phần thưởng cho chính mình.
Than ôi, đấy là nỗi hối tiếc của ta: bọn chúng đã đặt phần thưởng và sự trừng phạt vào trong căn để của mọi sự, và giờ đây, cả trong căn để của tâm hồn các ngươi, hỡi những con người đức hạnh!
Song, tựa như chiếc mõm lợn lòi, lời nói ta phải đâm nát đáy hồn các ngươi, ta muốn làm một lưỡi cày rạch nát các ngươi.
Tất cả những bí ẩn của tâm hồn các ngươi phải xuất hiện rõ ràng trước ánh sáng, và khi nào các ngươi nằm dài dưới ánh mặt trời, tâm hồn bị bật tung gốc rễ, vỡ nát, thì sự dối trá của các ngươi cũng sẽ bị tách rời khỏi sự thật của các ngươi.
Bởi vì đây mới là sự thật của các ngươi: các ngươi quá tinh khiết cho sự nhơ bẩn của những chữ sau đây: trả thù, trừng phạt, tưởng thưởng, trả công.
Các người yêu đức hạnh của mình như người mẹ yêu con; nhưng có bao giờ người ta nghe một bà mẹ muốn được trả tiền thưởng cho tình yêu của mình?
Chẳng có gì thân thiết với các ngươi hơn là đức hạnh của các ngươi. Khát vọng về chiếc vòng hóa thân ảo diệu đang nồng cháy trong tâm trí các ngươi: mọi chiếc vòng đều cố gắng xoay tròn trên chính mình để trở về lại trên chính mình.
Và mọi công trình của đức hạnh các ngươi đều giống với một ngôi sao tắt lịm: ánh sáng của ngôi sao hãy còn truyền lan đến từ xa, - ánh sáng ấy bao giờ mới tan biến giữa đường bay?
Cũng thế, ánh sáng đức hạnh các ngươi cũng hãy còn phóng chiếu rạng rỡ ngay cả sau khi công trình đã hoàn tất. Ngay cả khi công trình ấy bị quên lãng và một lạc thì tia sáng rực rỡ của nó vẫn tồn tại, băng vượt qua không gian.
Đức hạnh các ngươi phải là chính “ngã thể” các ngươi chứ không phải là một cái gì xa lạ, một lớp da ngoài, một chiếc áo choàng: đấy là sự thật của đáy hồn các ngươi, hỡi những con người đức hạnh!
Nhưng cũng có một số những người mà đối với họ, đức hạnh cốt ở chỗ quằn quại hình hài dưới những ngọn roi: và các ngươi đành phải dỏng tai nghe tiếng la thét của bọn họ!
Cũng có một bọn khác gọi đức hạnh là sự lười biếng của những tật xấu nơi họ; và ngay khi sự thù hận ghen tuông của họ nằm duỗi dài tay chân thiếp ngủ đi thì sự “công chính” của họ thức giấc đưa tay lên dụi dụi đôi mắt còn ngái ngủ.
Cũng có một bọn khác bị lôi sểnh xuống dưới thấp: những con quỷ của họ lôi họ xuống. Nhưng càng chìm sâu xuống, thì đôi mắt họ càng lấp loáng và dục vọng của họ càng căng thẳng hướng về Thượng đế của mình.
Than ôi! Tiếng kêu thét của những bọn người đó cũng đã vang đến tai ngươi, hỡi con người đức hạnh, tiếng kêu của những kẻ bảo rằng: “Tất cả những gì không phải là hiện thể của ta đều là Thượng đế và là đức hạnh đối với ta!”
Và có những kẻ khác tiến bước nặng nề với hai hàm răng nghiến chặt, giống như những chiếc xe bò chở đá lăn bánh xuống con đường dốc: họ nói nhiều về phẩm giá, về đức hạnh; - họ gọi chiếc phanh xe của họ là đức hạnh.
Và có những kẻ khác giống như những chiếc đồng hồ quả lắc được lên dây cót; họ kêu tích tắc, tích tắc và muốn người ta gọi tiếng tích tắc ấy là đức hạnh.
Thực ra, những kẻ đó làm ta hài lòng: bất luận nơi nào gặp được những chiếc đồng hồ như thế, ta sẽ vặn vẹo lên dây chúng bằng những lời chế giễu của ta; và bọn chúng sẽ bắt đầu kêu rò rò cho ta.
Những kẻ khác hãnh diện vì một mẩu công chính nhỏ bé, và vì lòng thương yêu mẩu công chính nhỏ bé đó, họ báng bổ mọi sự: đến nỗi cả thế giới bị chìm ngập trong sự bất công của họ.
Than ôi! Tiếng “Đức hạnh” thật ghê tởm làm sao khi thoát ra từ miệng lưỡi họ! Và khi họ bảo: “Tôi công chính”, thì lời nói ấy luôn ngân vang như là: “Tôi đã trả được thù!”[1]
Họ muốn đâm vỡ mắt những kẻ thù bằng đức hạnh của mình, và họ chỉ vươn cao lên để hạ thấp những kẻ khác.
Cũng còn có những kẻ khác ngồi xổm trong đầm lầy của họ giữa những thân lau sậy, và bảo: “đức hạnh, chính là cứ ngồi yên trong ao đầm lầy lội.
Chúng tôi không cắn xé ai và chúng tôi cũng tránh kẻ muốn cắn xé; về tất cả mọi sự, chúng tôi chia sẻ ý kiến mà thiên hạ đưa ra cho chúng tôi”.
Cũng có những kẻ khác yêu thích những điệu bộ và nghĩ rằng: đức hạnh là một thứ điệu bộ.
Đầu gối họ luôn luôn gập xuống, tay họ luôn luôn chắp vào nhau để ngợi ca đức hạnh, nhưng tâm hồn họ thì chẳng biết tí gì về đức hạnh cả.
Lại có những kẻ khác tưởng là đức hạnh khi bảo rằng: “Đức hạnh là cần thiết”; nhưng tận thâm tâm, họ chỉ tin rằng cơ quan cảnh sát là cần thiết.
Có vài kẻ vì không biết nhìn thấy cái gì cao quý nơi con người, nên chỉ nói đến đức hạnh khi họ nhìn quá gần sự thấp hèn của con người: như thế đó, họ gọi con mắt xấu xa hung hiểm của họ là “đức hạnh”.
Có vài kẻ muốn được giáo huấn và được nâng cao lên, và họ gọi đó là đức hạnh, trong khi những kẻ khác muốn bị lật ngược lại, - và họ cũng gọi đó là đức hạnh.
Như vậy, mọi người đều tin rằng mình có phần trong đức hạnh; và ít nhất mọi người cũng đều muốn mình là kẻ sành sỏi trong chuyện “thiện” và “ác”.
Nhưng há chẳng phải Zarathustra đã đến để nói với những kẻ điên cuồng và dối trá đó những lời này sao: “Mi biết gì về đức hạnh? Mi có thể biết gì về đức hạnh?” - Hỡi các bạn, ông ta đến để làm cho các bạn chán ngán những lời cũ mèm mà các bạn học từ những kẻ điên cuồng và dối trá: để cho các bạn chán ngán những chữ “tưởng thưởng”, “áp chế”, “trừng phạt”, “trả thù công chính”, - để cho các bạn chán mứa khi nói “một hành động là tốt, vì nó vô vị lợi”.
Than ôi! Hỡi các bạn! Phải làm sao cho “Tự ngã” các bạn hiện diện trong hành động cũng như người mẹ hiện diện trong đứa con: đấy phải là châm ngôn của các bạn về đức hạnh!
Thực ra, ta đã dứt ra khỏi các bạn hàng trăm lời lẽ và những món đồ chơi ưa thích nhất của đức hạnh các bạn; và giờ đây các bạn lại giận dỗi ta, như những đứa trẻ con giận dỗi.
Những đứa trẻ chơi đùa trên bãi biển, và làn sóng ập vào, mang theo những đồ chơi của chúng vùi sâu xuống lòng biển cả. Bọn chúng đang đứng khóc lóc thảm thương.
Nhưng cùng một làn sóng đó sẽ mang đến cho chúng những món đồ chơi mới, sẽ đổ ào ra trước mắt chúng những vỏ sò mới muôn màu sặc sỡ.
Như thế đó, chúng được an ủi nguôi khuây; và cũng như chúng, hỡi các bạn, các bạn cũng sẽ nhận được những sự an ủi nguôi khuây, - những vỏ sò ốc mới ngàn màu rực rỡ!”



Zarathustra đã nói như thế.









[1] Tôi công chính: Tôi đã trả được thù! Nietzsche chơi chữ với tính từ gerecht (công chính) và quá phân từ gerãcht (đã trả thù), vì trong Đức ngữ, hai chữ trên đọc y như nhau.